አንደኛው ነገር ማርግሬት ሴት ናቸው። በብሪታኒያ በሚተዳደር ግዛት መወለዳቸው ሌላ ፈተና ነበር። ይኸ ግን ማርግሬት ኤክፖ ያገሬውን ሰው በቅኝ ገዢዎች ላይ ከማነሳሳት አላገዳቸውም። ገና ወጣት ሳሉ የናይጄሪያ እና ካሜሩን ብሔራዊ ምክር ቤት በእንግሊዘኛ ምኅፃሩ NCNC የተባለውን ፓርቲ ተቀላቀሉ። የ97 አመቱ ኢቱቦንግ ኢንያንግ ኢሴይን ማርግሬት ኤክፖ በኖሩበት ዘመን የኖሩ ዘመነኛቸው ናቸው። 

"ልብስ ሰፊ ነበረች። ከዚያ በ1994 ወደ ፖለቲካው ተቀላቀለች። ዘመኑ የናይጄሪያ እና ካሜሩን ብሔራዊ ምክር ቤት የተመሠረተበት ነበር"

ማርግሬት ኤክፖ እና ፖለቲካ ለመጀመሪያ ጊዜ የተገጣጠሙት በአጋጣሚ ነበር። የሕክምና ዶክተር የሆኑት ባለቤታቸው የአገሬው የሕክምና ባለሙያዎች በብሪታኒያ አስተዳዳሪዎች በሚደርስባቸው መገለል ይናደዱ ነበር። እንደ መንግሥት ሰራተኛነታቸው ግን በፖለቲካዊ ስብሰባቸው መታደም አይፈቀድላቸውም። ማርግሬት ኤክፖ ታዲያ የባላቸውን ቦታ ተክተው የቅኝ ገዢዎችን ፖሊሲዎች ሊቃወሙ ወደ ስብሰባው ሔዱ። ወዲያው ግን ትኩረታቸውን ሴቶች በማኅበረሰቡ ውስጥ ያላቸውን ቦታ ወደ ማሻሻል አዞሩ። በ1950ዎቹ ደሐ ሐብታም ሳይሉ ሴቶች ለኤኮኖሚያዊ እና ፖለቲካዊ መብቶቻቸው እንዲታገሉ እየቀሰቀሱ መላ ናይጄሪያን ዞሩ። ድርጊታቸው ግን በፖለቲካው ወንዶች የበላይ በሆኑበት እና ሴቶች መምረጥ እንኳ በማይችሉበት በዚያ ዘመን ያልተለመደ ነበር። 

ከዚያ ማርግሬት ኤክፖ ተፅዕኖ ፈጣሪ የነበረው የቀጣናው የዓለቆች ምክር ቤት አባል ሆነው ተመረጡ። ከጥቂት አመታት በኋላ በምሥራቃዊ ናይጄሪያ የተመረጡ ፖለቲከኛ ሆኑ። ማርግሬት ኤክፖ በዘመኑ ከነበሩ ጥቂት እንስት የናይጄሪያ ፖለቲከኛ አንዷ ነበሩ። አሁንም ኢቱቦንግ ኢሴይን

"ንቁ ተሳታፊ እና ተናጋሪ ነበረች። በዚያን ጊዜ አብዛኞቹ ሴቶች በፖለቲካ አይሳተፉም። እርሷ ግን ትገፋፋቸው ነበር። እናም ሴቶች በተለይ በምርጫ ማሸነፍ የቻሉት ወደ ፖለቲካው እየገቡ ሥልጣን ይሰጣቸው ጀመር። የእርሷ እንቅስቃሴዎች የማኅበራዊ ጉዳዮች ኮሚሽነር ኃላፊነት ላይ ሴት እንድትሾምበት አድርገዋል" 

ማርግሬት ኤክፖ የናይጄሪያ የርስ በርስ ጦርነት እስከ ተቀሰቀሰበት 1967 በፖለቲካ ውስጥ ቆዩ። እንደ ፖለቲከኛ ወደ አካባቢያዊ ገበያዎች የሚያመሩ መንገዶችን ማሻሻልን በመሳሰሉ ጉዳዮች ላይ በማተኮር ሴቶችን በተለይ ድሕነት የጠናባቸውን ረድተዋል። ከማርግሬት የልጅ ልጆች መካከል አንዱ የሆኑት ሮቢ ኤክፖ እንደሚሉት አያታቸው ሁልጊዜም መብቶች እንዲከበሩ ግፊት ያደርጉ ነበር። 

"ሁሉም ልጆች ዕኩል ናቸው፤ ወንድ ልጅ ሊያሳካ የሚችለውን ሁሉ ሴት ልጅም ትችላለች ብላ ታምን ነበር። ለዚያም ነው ሁልጊዜም በፖለቲካም ሆነ በማንኛውም ቦታ ሴቶች ዕኩል መብቶች እንዲኖሯቸው ትሟገት የነበረው" 

የማርግሬት ኤክፖ ጠንካራ ተክለ-ሥብዕና ሴቶች በናይጄሪያ ያላቸውን ሚና ለማሻሻል አግዟቸዋል። የአሸናፊነት ተክለ-ሥብዕናቸው የተከበሩ እና ብዙሰው የሚከተላቸው እንዳደረጋቸው የልጅ ልጃቸው ያስታውሳሉ። 

"ከሁሉም የናይጄሪያ ክፍሎች በርካቶች ሊያገኟት ወደ ቤት ይመጡ ነበር። አንዳንዶቹ ፈፅሞ አግኝተዋት የማያውቁ ነበሩ። ምን አልባት በስልክ፣ በኢ-ሜይል እና በደብዳቤ መልዕክት ተለዋውጠው ይሆናል። ሲመለሱ ተግባቢ በመሆኗ ስለ እሷ ያላቸው አመለካከት ይቀየራል"

ማርግሬት ኤክፖ በሕይወት ዘመናቸው ያሳኳቸው ሁሉ የሚገባቸውን እውቅና እንደተሰጣቸው ሳይመለከቱ በ2006 ዓ.ም. በ92 ዓመታቸው ከዚህ ዓለም በሞት ተለዩ። ከመሞታቸው ከጥቂት ዓመታት በፊት በወቅቱ የናይጄሪያ ፕሬዝዳንት የነበሩት ኦሉሴጉን ኦባሳንጆ አገሪቱን ለማሻሻል ላበረከቱት አስተዋፅዖ የካላባር ዓለም አቀፍ አውሮፕላን ማረፊያን በስማቸው ሰይመውላቸዋል። 
  

ፒናዶ አብዱ ዋባ

እሸቴ በቀለ

አርያም ተክሌ

 ይህ ዘገባ አፍሪካዊ ሥረ-መሠረት በሚል ከጌርዳ ሔንክል ተቋም ጋር በመተባበር የሚቀርብ ልዩ ዝግጅት አንድ አካል ነው)

 This report is part of African Roots, a project realized in cooperation with the Gerda Henkel foundation.)