የአፍሪቃ ቀንድ ሀገር በሆነችዉ ሶማልያ፤ ሴቶች የቤተሰባቸውን መሰረታዊ ህልውና ለማስቀጠል ዋነኛ የገቢ አቅራቢዎች ናቸው። ከዚህ ሌላ ሴቶች በማኅበረሰቡ ዉስጥ በአብዛኛዉ ውሳኔ ከማሳለፍ የተቆጠቡ ብሎም በሀገሪቱ ዉስጥ በከፍተኛ ሁኔታ የግጭት ሰለባ ናቸዉ። እንዲያውም አንዳንዶቹ በባህላዊና በማህበራዊ መሰናከል ምክንያት የፖለቲካ ጥቅማቸውን አይውስዱም። ታዋቂዋ የፓርላማ አባል የነበሩት አሚና ሞሃመድ አብዲ፤ ባለፈው ሳምንት ረቡዕ በማዕከላዊ ሶማሊያ በደረሰ የአጥፍቶ ጠፊ ቦምብ ጥቃት ተገድለዋል።  

በሶማሊያ በሚታየዉ የፖለቲካ አለመረጋጋት እና በባህላዊ ልማድ ምክንያት ሴቶች በአገር እና በአካባቢ አመራር ሚና ላይ ተቀባይነት የሚያገኙ አይመስልም። አሚኖ ድሮው በሶማሌ መዲና ሞቃዲሾ የአካል ጉዳተኛ ተወካይ ፖለቲከኛ ናቸዉ። ሶማልያ አሁንም ቢሆን በአካል ጉዳተኛ ማኅበረሰብ ዘንድ አድልዎ የበዛ መሆኑንም አሚኖ ይናገራሉ።  የሶማሊያ ሕገ መንግሥት ይላሉ በሶማልያ ዋና ከተማ ሞቃዲሾ የሚገኙት የአካል ጉዳተኞች ተወካይዋ ፖለቲከኛ አሚኖ ድሮው፤ የአገሪቱ ፓርላማ ውስጥ የሴቶችን እጩ ቁጥር ለመጠበቅ የሚፈልግ ወይም በመንግሥት ውስጥ በሌሎች ቦታዎች ተሳታፊ እንዲሆኑ የሚፈቅድ ነዉ።

«በሶማልያ ዉስጥ እኔ ከአካል ጉዳተኛ ሴቶች አንዷ ነኝ። የአካል ጉዳተኞችን መብትንም እጠበቃለሁ። በቀጣይ በሚካሄደው የፓርላማ ምርጫ ለመውዳድር የተቻለኝን ሁሉ ጥረት አደርጋልሁ። እናም  የሴቶችን ኮታ ለማረጋገጥ ከሚሰሩ ሶማሊያዊ ሴቶች ብቁ ድጋፍን አግኛለሁ ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ።"

ይሁንና ይላሉ አሚኖ በሶማሊያ ሕገ መንግሥት ላይ አሁን የሚታየዉ ሕግ ለአካል ጉዳተኛ ሴቶት  ሶማልያዉያን አሁንም ተግባራዊ ሲሆን አይታይም።

የሚያሳዝነው ግን የኔ ጉሳ ሽማግሌዎች በፓርላማ ውስጥ እነሱን ለመወከል ፈቃደኛ ባለመሆናቸው አልተቀበሉኝም ነበር ። ይህም ማለት የአካል ጉዳተኛ የሆኑ ሴቶች በጭራሽ ፖለቲካዊ ወኪል የላቸውም እና እኛ   30% ኮታ ያላችው ሴቶች ክፍል ውስጥ እንኳ አልተመደብንም ማለት ነው። ይህ አድልዎና ሰብዓዊነት የጎደለው ድርጊት ነው።"

ሙስሊም ወግ አጥባቂ በሆነዉ የሶማልያ ኅብረተሰብ ውስጥ የአካል ጉዳተኛ የሆኑ ወንዶችም ሆኑ ሴቶች አብዛኛውን ጊዜ ከሌሎች የበለጠ አቅም የሌላቸው፣ ጥገኛና ችግረኞች ተደርገው ይታያሉ። በአሁኑ ጊዜ በሞቃዲሾ በሚገኘው ፌዴራል መንግሥት ውስጥ በሚኒስትርነት ማዕረግ ላይ የሚገኙት አራት ሴቶች ብቻ ናቸው።

ሃምዲ አዳን በፖለቲካ ሳይንስ በሕዝብ አስተዳደር ዘርፍ የከፍተኛ ደረጃ ትምህርታቸዉን አጠናቀዋል። ከፓርላማ አባልነታቸዉ ዉጭ በመንግሥት አስተዳደር ቅርንጫፍ ዉስጥ በማገልገል ሴቶችን በተሻለ ሁኔታ መወከል ይፈልጋሉ።

«የሴቶች የፖለቲካ ተሳትፎ መሰረታዊ ጉዳይ ነው። ሕገ መንግስታችን ሴቶች በህዝበ ውሳኔ ላይ ቀጥተኛ ተሳትፎ እንዲኖራቸው እና ያንን እኩል መብት ዴሞክራሲ እና መልካም አስተዳደርን በሚቀርፅ አወንታዊ በሆነ መንገድ ማስጠበቅን ያበረታታል። ሴቶች የበለጠ ፖለቲካዊ ተሳትፎ ለማድረግ ጠንካራ ተነሳሽነት ሊኖራቸው ይገባል ።»

እንደ ሃምዲ አዳን ፣ በሶማልያ ፓርላማ እና በሌሎች የመንግሥት ድርጅቶች ውስጥ ሴቶች ቢያንስ 30 በመቶ የጾታ ኮታን ለማግኘት የጠየቀው ዘመቻ በባሕል፣ በማኅበራዊና በኢኮኖሚ ወይም በፖለቲካዊ መሰናክሎች ምክንያት ለሴቶች እድገት እያሳየ አይደለም። በአሁኑ ወቅት የሶማልያ ሴቶች በላዕላይ ምክር ቤት 14 መቀመጫዎች፣ በታችኛዉ ምክርቤት ደግሞ 51 መቀመጫዎች አሏቸው።  የሶማልያ መንግሥት የሴቶችና የሰብዓዊ መብቶች ሚኒስትር ሃኒፋ ሞሃመድ እንደሚሉት ግም ይህ በቂ ባለመሆኑ ሴቶች ተጨማሪ መቀመጫ ያስፈልጋቸዋል።

ቀደም ሲል በታዕታዩ ምክር ቤት ውስጥ 67 ወንበሮች ነበረን ።  ተጨማሪ 20 መቀመጫዎች ለምርጫ መቅረብ ስላለባቸው በቀሪው ዝርዝር ውስጥ ድርሻችንን ለማግኘት እንፈልጋለን። በሶማሊ ፖለቲካ ውስጥ ሴቶች አጀንዳን ወደፊት በማራመድ  በሁሉም የመንግሥት ዘርፎች የበለጠ ፖለቲካዊ ተወካይነት የፓርላማ አመራር ወይም የአስተዳደር ቅርንጫፍ ማግኘት አለብን።

ጊዜያዊው የሶማሊያ ፌደራላዊ ሕገ መንግሥት ለወንዶችም ሆነ ለሴቶች እኩል መብት ይሰጣል። ነገር ግን ሴቶች በአብዛኛው በፓርላማ ውስጥ ዝቅ ተደርገው ይታያሉ።  በሶማልያ ፌዴራል-መንግሥት አባላት ውስጥ የሚገኙ የአካባቢ ተወካዮች ቁጥርም አነስተኛ ነው። የበጣም ብዙ ሴቶች ሕጋዊ ወንበሮች በቀድሞ ሹማምንቶች የተተኩ ናቸዉ። እንደ መንግሥት ተቋማት ሁሉ፣ የሶማልያ የፓርላማ ወንበሮች በወንዶች የበላይነት  ያዘነበለ ነዉ።

አዜብ ታደሰ

ሸዋዬ ለገሠ