በአፍሪቃ ቀንድ ሃገራት በኢትዮጵያ ኬንያና ሶማሊያ ሦስት የዝናብ ወቅቶች መዘግየታቸውን ተከትሎ እየተባባሰ የመጣው የድርቅ አደጋ ከለጋሽ ድርጅቶችና ከዓለማቀፉ ማህበረሰብ እስካሁን በቂ የገንዘብ ድጋፍ ካለመገኘቱ ጋር ተዳምሮ እስከ አውሮጳውያኑ ዓመት ማብቂያ ድረስ 20 ሚልዮን ያህል የሚገመቱ ሰዎች በሰብዓዊ እርዳታ እጥረት ለከፍተኛ ረሃብ እንደሚጋለጡ ዓለማቀፉ የምግብ ፕሮግራም ባለፈው ማክሰኞ አስታውቋል:: የዝናብ እጥረትና የሙቀት መጨመርን ተከትሎ በተከሰተውና ካለፉት 40 ዓመታት ወዲህ ታይቶ የማይታወቅ አስከፊ ነው በተባለው በዚህ የድርቅ ክስተት በመቶ ሺህዎች የሚቆጠሩ የቤት እንስሳት በመኖና እና በመጠጥ ውሃ እጥረት የሞቱ ሲሆን ከፍተኛ የሰብዓዊ ቀውስና የዜጎችን መፈናቀልንም አስከትሏል:: የአሜሪካው ኤስ.ኦ.ኤስ ግብረ ሰናይ ድርጅት ባወጣው አንድ ጥናት ከሰሃራ በታች በሚገኙ የአፍሪቃ ሃገራት በየዓመቱ ዕድሜያቸው ከአምስት ዓመት በታች የሆኑ 3.2 ሚልዮን ያህል ሕጻናት በተመጣጠነ ምግብ እጦት እንደሚሞቱ ይፋ አድርጓል:: አክሽን አጌነስት ሃንገር የተሰኘው ዓለማቀፍ የረድኤት ድርጅትም ከሌላው ዓለም በከፋ መልኩ 24.1 በመቶው ከሰሃራ በታች የሚገኘው ሕዝብ ለከፋ የምግብ እጥረት የተጋለጠ መሆኑን አመልክቷል:: በተደጋጋሚ በድርቅ የሚጠቃው የአፍሪቃ ቀንድ እንደ ጎርጎሮዋዊው አቆጣጠር ከ 2011-2012 ዓ.ም ባለው አንድ ዓመት ጊዜ ውስጥ ብቻ ከ 285 ሺህ ለሚልቁ ሕጻናት ሞት ምክንያት መሆኑም የሚታወስ ነው:: በአሁኑ ወቅትም አያሌ ሕጻናት በተመጣጠነ ምግብ እጦት በአሳዛኝ ሁኔታ ሕይወታቸው በአጭሩ እየተቀጠፈ ይገኛል::

የምስራቅ አፍሪካ የልማት በይነ መንግስታት (ኢጋድ) ዋና ጸሃፊ ዶክተር ወርቅነህ ገበየሁ ከሰሞኑ በሰጡት መግለጫ "በኢትዮጵያ ከ6 እስከ 6.5 ሚሊዮን፣ በኬንያ 3.5 ሚሊዮን፣ በሶማሊያም 6 ሚሊዮን ያህል ሕዝብ ለረሃብ መጋለጡን ጠቅሰው በተለይም በደቡባዊ መካከለኛው የሶማሊያ ክፍል ከ 81,000 የሚልቁ ሰዎች እጅግ ለከፋ የረሃብ አደጋ የተጋለጡበት ሁኔታ እንዳለ ይፋ አድርገዋል:: አሁን ባለው ተጨባጭ መረጃ በአፍሪቃ ቀንድ በድርቁ ምክንያት ከ15.5 እስከ 16 ሚሊዮን የሚሆኑ ሰዎች አፋጣኝ የምግብ እርዳታ እንደያስፈልጋቸው የገለጹት ዋና ጸሃፊው ዓለማቀፉን ማህበረሰብ አስቸኳይ ድጋፍ ጠይቀዋል። የምግብ ዋስትናና የተመጣጠነ ሥነ-ምግብ አገልግሎት ቡድንም በቅርቡ እንዳስታወቀው በምስራቅ አፍሪካ የልማት በይነ መንግስታት (ኢጋድ) ቀጣና ከ 29 ሚልዮን የሚልቁ ሰዎች ለከፋ ረሃብ መጋለጣቸውን ጠቅሶ በተለይም በሶማሊያ 40 በመቶ የሚገመተው የሃገሪቱ ሕዝብ ከፍተኛ የምግብ ዋስትና ዕጦት እንዳጋጠመው በጥናቱ ይፋ አድርጓል::

በኢትዮጵያም በሶማሌ በኦሮሚያና ደቡብ ክልሎች ለሦስተኛ ጊዜ ወቅቱን ጠብቆ ዝናብ ባለመዝነቡ በ40 ዓመት ውስጥ ከታዩት እጅግ የከፋ ነው የተባለ ድርቅ ማጋጠሙ የተነገረ ሲሆን የማሽላ የበቆሎና የስንዴ ምርቶች ከ 30-70 በመቶ ሲቀንሱ ፣ በዘንድሮው ዓመት ከሚጠበቀው የመሰረታዊ ምግብ ምርቶችም እንደ ሽንኩርትና ቲማቲም ካሉት እስከ 30 በመቶ መታጣቱ ተገልጿል:: በደቡብ ኦሮሚያም እንዲሁ በድርቁ ሳቢያ 70 በመቶ ምርት እንደታጣ ነው የተነገረው ።

ወቅቱን የጠበቀ የክረምት እና የበልግ ዝናብ በተገቢው መልኩ አለመዝነቡን ተከትሎ በሶማሌ ክልል ከሚገኙ 11 ዞኖች በዘጠኙ የምግብና የመጠጥ ውሃ እጥረት በማጋጠሙ አያሌ ዜጎች የመኖሪያ ቀያቸውን እየለቀቁ ወደ አጎራባች ቀበሌዎች ለመሰደድ ተገደዋል:: በእነዚሁ የሶማሌና የኦሮምያ ክልሎች በዝናብ ዕጦትና በሙቀት መጨመር ሳቢያ ባጋጠመ የድርቅ ክስተት ምክንያት ከ 1ሚልዮን 696 ሺህ በላይ የሚገመቱ የቤት እንስ ሳትና ከብቶች በመኖ በመጠጥ ውሃና በመድኃኒት እጦት ሳቢያ የሞቱ ሲሆን ሌሎች በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ለአደጋ መጋለጣቸውንም ም የብሔራዊ የአደጋ ስጋት አመራር ኮሚሽን የሕዝብ ግንኙነት ዳይሬክተር አቶ ደበበ ዘውዴ ለዶይቼ ቨለ አብራርተዋል:: እንደ በቦረና ባሉ አካባቢዎችም በሬዎቻቸው በድርቁ ምክንያት ያለቁባቸው አንዳንድ አርሶ አደሮች በቅርቡ በጣለው መጠነኛ ዝናብ መሬቶቻቸውን ለማረስ በሰው ጉልበት ሲጠቀሙ መታየታቸው በኢትዮጵያ የችግሩ አስከፊነት አሳሳቢ ደረጃ ላይ ለመድረሱ አንዱ መገለጫ ተደርጎ እየተጠቀሰ ነው::ዳይሬክተሩ ለተጎጂዎች የአስቸኳይ የምግብ አቅርቦትና የመጠጥ ውሃ በቦቴ ተሽከርካሪዎች የማዳረሱ እንቅስቃሴ እንዲሁም የእንስሳት መኖ የማቅረብ ስራ የብሔራዊ የአደጋ ስጋት አመራር ኮሚሽን ከዓለም የምግብ ፕሮግራም ከክልሎችና ከማህበረሰቡ ጋር በቅንጅት እያከናወኑ ይገኛሉ ብለዋል:: የዓለም የምግብ ፕሮግራም የምስራቅ አፍሪቃ ቀጣና ዋና ዳይሬክተር ማይክል ዱንፎርድ አሁን በአፍሪቃ ቀንድ የተከሰተውን አስከፊ የረሃብ ቀውስ ለመከላከል የአቅም ውስንነትና የገንዘብ እጥረት ማጋጠሙን የተባበሩት መንግስታት ድርጅት ልዩ ልዩ ተቋማት በተሳተፉበት መድረክ ላይ ወቅታዊ ማብራሪያ በማቅረብ ለዓለማቀፉ ማህበረሰብ አስቸኳይ የድጋፍ ጥሪ አቅርበዋል::

"በያዝነው ዓመት መጀመሪያ በአፍሪቃ ቀንድ የድርቅ ተጠቂዎች አሃዝ ከ 13-14 ሚልዮን ይሆናል የሚል ግምት ነበረን:: ሆኖም አሁን ቁጥሩ ከ 15-16 ሚልዮን ከፍ ብሏል:: ይህ አሃዝ የጨመረው በሦስት ተከታታይ የዝናብ ወቅቶች የሚጠበቀው ዝናብ ባለመኖሩ ሲሆን አሁንም በቀጣይ ዝናብ ከቀረ አልያም መጠኑ ከቀነሰ የድርቁ ተጠቂዎች ቁጥር እስከያዝነው ዓመት ማብቂያ ባሉት ስድስት ወራት ውስጥ ወደ 20 ሚልዮን ሊያሻቅብ ይችላል:: የኮቪድ ወረርሽኝ የበረሃ አንበጣ የአየር ጸባይ ለውጥ የትግራዩ ግጭትና የዩክሬን ጦርነት በመሰረታዊ ሸቀጦች በነዳጅና በእርዳታ እህሎች ላይ ያስከተለው እጥረት በሰብዓዊ ዕርዳታ አቅርቦቱ ላይ ትልቅ ጫናና ተጽዕኖ ፈጥረዋል:: ከቀደመው ልምድና ተሞክሮ አንጻር እንደምንረዳው ሰብአዊ አደጋን ለመከላከል ቀደም ብሎ እርምጃ መውሰድ አስፈላጊ ቢሆንም እስካሁን ባለው የገንዘብ እጥረት ምክንያት ምላሹን የማስጀመር አቅማችን ውስን ሆኖ አግኝተነዋል።"

ድርቅ በቀጣዮቹ ስድስት ወራት በተለይም በሶማሊያ እጅግ ከፍተኛ የሆነ ረሃብና ሰብዓዊ ቀውስ እንደሚያደርስ የገለጸው የዓለም የምግብ ፕሮግራም በኢትዮጵያም 7.2 ሚልዮን ያህል ሰዎች እስካሁን በቂ የአስቸኳይ ጊዜ የምግብ አቅርቦት ማግኘት እንዳልቻሉና ግማሽ ሚልዮን የሚገመቱ ኬንያውያንም በረሃብና በተመጣጠነ ምግብ እጦት ለከፋ አደጋ ሊጋለጡ መቃረባቸውን በሪፖርቱ አመልክቷል:: በአሁኑ ወቅት በተለይም ድርቁ ከፍቶ ከሚታይባት አንዳንድ አካባቢዎች በሺህዎች የሚቆጠሩ የሶማሊያ ዜጎች ሕይወታቸውን ለማትረፍ ድንበር አቋርጠው ወደ ጎረቤት ኢትዮጵያ መሰደድ መጀመራቸውን የዓለም የስደተኞች ድርጅት የምሥራቅ አፍሪቃ ቀጣና ቃል አቀባይ ኢቫን ዴጌ ባለፈው አርብ አስታውቀው ነበር::

" በአፍሪቃ ቀንድ ሃገራት የሚታየው ድርቅ ካለፉት 40 ዓመታት ወዲህ ታይቶ የማይታወቅ እጅግ የከፋ ነው:: ድርቁ መጠነ ሰፊ ቀውስ ቢያስከትልም ከለጋሽ ድርጅቶችና መንግሥታት በቂ የገንዘብና ቀሳቁስ ድጋፍ ሊገኝ ባለመቻሉ ችግሩን የመከላከል እንቅስቃሴውን በእጅጉ ፈታኝ አድርጎታል:: በተለይም እንደ ሶማሊያ ባሉ ሃገራት በቂ እርዳታና ድጋፍ ማግኘት ያልቻሉ በሺዎች የሚቆጠሩ ነዋሪዎች ሕይወታቸውን ለማቆየት ወደ ጎረቤት ኢትዮጵያ እየፈለሱ ያለበት ሁኔታ የችግሩን አስከፊነት በሚገባ ያሳያል:: የተባበሩት መንግስታት ድርጅት አጋር የሆኑ የሰብአዊ ድጋፍ ተቋማት በዘንድሮው የአውሮጳውያኑ 2022 ዓ.ም በኢትዮጵያ፣ በኬንያና በሶማሊያ ላሉ 29.1 ሚሊዮን ያህል ሰዎች የህይወት አድን እርዳታና ድጋፍ የሚውል ወደ 4.4 ቢሊዮን የአሜሪካ ዶላር ልገሳ ዓለማቀፉን ማህበረሰብ አሁንም እየተማጸኑ ይገኛሉ።"

ዓለማቀፉ የሕጻናት መርጃ ድርጅት ዩኒሴፍም ከሦስት ቀናት በፊት ባወጣው መረጃ ባለፉት ሁለት ወራት ብቻ በአፍሪቃ ቀንድ በተመጣጠነ ምግብ እጥረት ለረሃብ አደጋ የተጋለጡ ሕጻናቶች ቁጥር ከ 10 ሚልዮን በላይ ማሻቀቡን ነው ይፋ ያደረገው:: ከ 15 ሚልዮን በላይ ሕጻናትም በድርቁ ምክንያት የመማር ማስተማር መርሃግብሩ በመቋረጡ በአሳዛኝ ሁኔታ ትምህርታቸውን ለማቆም የተገደዱ ሲሆን ከፍተኛ የመጠጥ ውሃ እጥረት ባለባቸው አካባቢዎች በሚገኙ በሺህዎች የሚቆጠሩ ትምህርትቤቶች የሚማሩ ከ 1.1 ሚልዮን በላይ ተጨማሪ ተማሪዎችም ትምህርት የማቋረጥ አደጋ እንደተጋረጠባቸው አስታውቋል::

በቅርቡ ይፋ የሆነ ጥናት እንደሚጠቁመው ከኢትዮጵያ የአባይ ወንዝን ተጠቅማ የሕዝቧን የምግብ ፍላጎት ለሟሟላት አያሌ ዘመናዊ የመስኖ ግብርና ያስፋፋችው ግብጽ ከአፍሪቃ ሃገራት ግንባር ቀደም ሆና ከ 98 በመቶ በላይ ለሚሆኑ ዜጎቿ ንጹህ የመጠጥ ውሃ አቅርቦት ማዳረሷ ሲገለጽ ኢትዮጵያ ግን 42 በመቶ ለሚሆኑ ዜጎቿ ብቻ ንጹህ የመጠጥ ውሃ ማቅረብ እንደቻለች ነው የሚያስረዳው:: ከዓመት እስከ ዓመት በርካታ ወንዞቿ በተለያዩ የሃገሪቱ ክፍሎች የሚፈስባትና "የአፍሪካ የወንዞች ማማ" ተብላ የምትጠራው ኢትዮጵያ ኢትዮጵያ የአስራ ሁለት ሀይቆችና የዘጠኝ ትላልቅ ወንዞች ባለቤት ብትሆንም ይህን የውሃ ሃብቷን በአግባቡ ሳትጠቀም ቆይታለች::በመሆኑም ሀገሪቱ "አረንጓዴ ድርቅ" በተሰኘው ክስተት ጭምር በተደጋጋሚ እየተጠቃች ትገናለች::

ዛሬ ኢትዮጵያ በየአመቱ ከ3 ቢሊዮን ዶላር በላይ የዉጭ ዕርዳታ ታገኛለች፤ በየአመቱ በቢሊዮን የሚቆጠር ዶላር ትበደራለች፤ ከ5 ቢሊዮን ዶላር በላይ የዉጭ ምንዛሪ በዉጭ አገር ከሚገኙ ዜጎቿ ትሰበስባለች:: ኢትዮጵያ ዉስጥ ከፍተኛ የልማት ሰራዎች እንደሚሰሩ ይነገራል። ግድቦች፤ መንገዶች፤ ህንጻዎችና የኃይል ማስተላለፊያ መስመሮች ይገነባሉ እየተባለ ይነገራል። የኢትዮጵያ ኤኮኖሚም በአመት ከ11% በላይ እንደሚያድግ ሲበሰር ቆይቷል። ታዲያ ይህ ሁሉ ሆኖ ረሃብ በየጊዜው በብዙ ሚሊዮን የሚቆጠሩ ኢትዮጵያዉያንን ህይወት አደጋ ላይ መጣሉ ረሃብ የመንግሰት ፖሊሲ ብልሹነት እንጂ የዝናብ እጥረት ዉጤት ብቻ ላለመሆኑ ጉልህ ማሳያ ነው ይላሉ አንድ በመስኩ ጥናት ያደረጉ ኢትዮጵያዊ ባለሙያ:: በአገር አቀፍ የሕዝብና ቤት ቆጠራ ትንበያ መሰረት 72 በመቶ ያህሉ የኢትዮጵያ ሕዝብ በገጠር የአገሪቱ ክፍል የሚኖር ሲሆን ዋንኛ መተዳደሪያውም በግብርና ላይ የተመሰረተ ነው:: ለዚህም ነው የግብርና ክፍለ ኢኮኖሚው የሃገሪቱ የጀርባ አጥንት ነው የሚባለው:: ታዲያ እንዲህ እንዳሁኑ ድርቅን የመሳሰሉ የተፈጥሮ አደጋ ክስተቶች ሲያጋጥሙ የውጭ ዕርዳታና ምጽዋት ከመጠበቅ ይልቅ የዜጎችን የምግብ ዋስትና ለማረጋገጥ የግብርናውን ዘርፍ ማዘመንና ማጠናከር ለአርሶ አደሩም በቂ ማዳበሪያና ምርጥ ዘር ድጋፍ በማድረግ የመጠባበቂያ ምግብ ክምችቱን ማሳደግ አማራጭ የሌለው መፍትሄ ነው:: በዚህ ዘዴ ተጠቅመው ወቅትን ጠብቆ በተደጋጋሚ ድርቅ ቢያጋጥማቸውም ሰብዓዊ ቀውሱን በመቀነስ ረገድ ስኬታማ ከሆኑ ሃገራት ልምድ መቅሰም አስፈላጊ ይሆናል:: በድርቅ ምክንያት ለሚከሰት መጠነ ሠፊ ቀውስ የዝናብ እጥረት ብቻ ሳይሆን መንግሥት የሚከተለው ችግር ፈቺ ያልሆነ ፖሊሲም በደንብ ሊፈተሽ ይገባዋል ሲሉ ባለሙያዎች በተደጋጋሚ የሚሞግቱበት አንዱ ምክንያትም ይኸው ነው:: እንደ ልሂቃኑ ዕምነት "በማዳበሪያና ምርጥ ዘር እዳ እንዲሁም የአቅርቦት እጥረት ከባድ ፈተና ውስጥ የሚገኘውን የሃገሪቱ አርሶ አደር ችግር መቅረፍና መደገፍ የማምረት አቅሙን ያሳድጋል በተጨማሪም ለሚቲዎሮሎጂና ለሳተላይት ቅድመ ትንበያዎች ትኩረት ሰጥቶ ኦአስፈላጊውን የመከላከል ዝግጅት ማድረግ ከተለያዩ ምንጮች አደጋን ለመቀነስ የማይናቅ አስተዋጽዖ አለው:: የምግብ እህል ግዢ በመፈጸም የአገሪቱ ሕዝብ የሚያስፈልገውን የምግብ አቅርቦት ሟሟላትም በድርቅ ወቅት የሚከሰተውን ረሃብ ለመከላከል በእጅጉ ይጠቅማል" ሲሉ የመፍትሄ ሃሳብ ይለግሳሉ:: አቶ ደበበ በበኩላቸው አሁን ያለውን የውጭ ለጋሽ ድርጅቶች ድጋፍና እርዳታ የመጠበቅ ልምድ በፍጥነት የምንቀይርበት ጊዜ ላይ ደርሰናል:: ግብረሰናይ ድርጅቶች አሁን ባለው ተጨባጭ እውነት እንደ ቀድሞ ልገሳቸውን በፍጥነት የሚያቀርቡበት ሁኔታ ስለሌለ የወንዝ የዝናብና ሌሎችም የተፈጥሮ ሃብቶቻችንን ካለን ዕምቅ የሰው ኃይል ጋር አቀናጅተን ልማታችንን ማፋጠን ይኖርብናል:: በኦሮምያና ጋምቤላ ክልሎች መንግሥት በስንዴ ልማትና ሌሎችም ዘርፎች የጀመራቸው ተስፋ ሰጪ አዳዲስ መርሃግብሮችና ምጣኔ ሃብትን ሊያሳድጉ የሚችሉ የፖሊሲ ለውጦች ተጠናክረው የሚቀጥሉ ይሆናሉ:: ይህም ኢትዮጵያን ከውጭ እርዳታ ጠባቂነት ለማላቀቅና የሕብረተሰቡን የምግብ አቅርቦት ለሟሟላት ብቸኛው መንገድ ነው ሲሉ ዳይሬክተሩ በቃለ መጠይቁ ወቅት ገልጸዋል::

በቅርቡ የኢትዮጵያ ስፔስ ሳይንስና ቴክኖሎጂ ኢንስቲትዩት ከተባበሩት መንግስታት ባለድረሻ አካላት ጋር በመተባበር ያዘጋጁት ከስፔስ ሳይንስ የሚገኘውን መረጃ በመጠቀም ድርቅን መከላከል እንደሚቻል የሚያስረዱ የተለያዩ ዓለማቀፋዊ ተሞክሮዎች በጥናት የቀረቡበት የምክክር መድረክ አዲስ አበባ ውስጥ ተካሂዶ ነበር። በሚቲዮሮሊጂና የሳተላይት ቅድመ ትንበያ መረጃዎች በመታገዝና አስፈላጊውን ዝግጅት በማድረግ የድርቅ አደጋ የሚያስከትለውን ቀውስ መቀነስ እንደሚቻል ይታመናል:: ኢትዮጵያ ግን በዚህ ረገድ እስካሁን ስኬታማ ውጤት አለማምጣቷ ነው የሚነገረው:: ሆኖም ከሚቲዎሮሎጂ ጋር ጥብቅ የስራ ግንኙነት አለን ያሉት የብሔራዊ የአደጋ ስጋት አመራር ኮሚሽን የሕዝብ ግንኙነት ዳይሬክተር አቶ ደበበ የሚደርሱንን ቅድመ የአደጋ ማስጠንቀቂያ ትንበያዎችና መረጃዎች በፍጥነት ለክልሎች እንልካለን:: ያንን ተግባራዊ ማድረግ የክልሎች ሃላፊነትና ተግባር ነው:: በዚህ ረገድ ሁሉም ተግባራዊ አያደርጉም ማለት እንደማያስደፍርና በድሬዳዋ በየዓመቱ ይከሰት የነበረውን የጎርፍ አደጋ መከላከል የተቻለበት መንገድ በቅድመ ትንበያው መሰረት አስቀድሞ አደጋውን ለመከላከል የተወሰደው እርምጃ አንዱ ማሳያ ነው ሲሉ አስረድተዋል::

እንዳልካቸው ፈቃደ

አዜብ ታደሰ