ራሰ በራነትን ለማከም የተሳካ የፀጉር ንቅለ ተከላ ለመጀመሪያ ጊዜ ይፋ የሆነው በጎርጎሪያኑ 1990ዎቹ መጀመሪያ  በቩርዝበርግ፣ ጀርመን  ዲፈንባህ በተባለ የህክምና ተማሪ ነበር።ዲፈንባህ እና የቀዶ ጥገና ሃኪም በሆኑት በአማካሪው ፕሮፌሰር ዶም ኡንገር አማካኝነት ውጤታማነቱን ለማረጋገጥ በእንስሳትና በሰዎች ላይ   ቀዶ ጥገና ሙከራ ተካሂዷል።ከዚህ ጊዜ ጀምሮ ህክምናው በርካታ ምርምሮች እና ሙከራዎች ተደርገውበት ቀስ በቀስ ውጤታማ እየሆነ በመምጣቱ በተለያዩ ሀገራት ጥቅም ላይ ውሏል። በጃፓን በጎርጎሪያኑ 1930 ራሰበራነትን ሳይሆን የተጎዳ  ቅንድብ እና የዓይን ሽፋሽፍትን ለማከም ዘመናዊ የፀጉር ንቅለተከላ ጥቅም ላይ ዉሏል። ቆይቶም  ከጎርጎሪያኑ 1950 ዎቹ ጀምሮ በዩኤስ አሜሪካ የሳሳ ወይም የረገፈ ፀጉርን በመሙላት የራሰ በራነትን ችግር ለመፍታት የህክምና ባለሙያዎች የፀጉር ንቅለ ተከላ ሲያደርጉ ቆይተዋል።
ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ደግሞ በኢትዮጵያ በተለይም በመዲናይቱ አዲስ አበባ  የፀጉር ንቅለ ተከላ እየተዘወተረ መጥቷል። 
አዲስ አበባ ከተማ በሚገኘው የሪስቶር ቴክ የፀጉር ንቅለ ተከላ  ክሊኒክ ዋና ስራ አስኪያጅ እና የፀጉር ንቅለ ተከላ አማካሪ  የሆነችው ማያ ግሩም እንደምትገልፀው ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ቴክኖሎጅው እየተሻሻለ መጥቷል።

«መጀመሪያ ንቅለ ተከላ ሲጀመር FUT የተባለ አይነት ዘዴ በመጠቀም ነበር «ሰርጅኖች» እየሰሩ የነበሩት።ቴክኖሎው እያደገ ሲመጣ FUE የተባለ ቀላል አሰራር ቴክኖሎጅው አምጥቷል።»በማለት ገልፃለች።እሷ የምትሰራበት ሪስቶር ቴክ የህክምና ማዕከልም ለፀጉር ንቅለተከላ የሚጠቀመው  የቅርብ ጊዜውን እና ዘመናዊውን ዘዴ መሆኑንም ጨምራ አብራርታለች።

የፀጉር ንቅለ ተከላ  ፀጉርን ለማከም የሚደረግ የቀዶ ጥገና አይነት ሲሆን፤  ልክ እንደሌሎቹ የሰውነት ክፍሎች በንቅለተከላ ከአንድ የሰውነት ክፍል  ወደ ሌላ የሰውነት ክፍል የሚደረግ ቀዶ ጥገና ነው።ነገር ግን የፀጉር ንቅለተከላ ለየት የሚለው እንደ ኩላሊት እና መሰል ንቅለ ተከላዎች ከሌላ ሰው የሚወሰድ ሳይሆን ከራስ ተወስዶ ለራስ የሚተከል መሆኑ ነው።አወሳሰዱም  ፀጉር  ከሚተከልለት ሰው ካልተጎዳው የራስ ቅል ክፍል  ሲሆን፤ማያ እንደምትለው በብዛት የሚወሰደውም ከኋላ ወይም ከጎን ከሚገኝ ያልተጎዳ የጭንቅላት ፀጉር ነው።«ንቅለተከላው የሚደረገው ከኋላ በኩል ነው።ከኋላ በኩል ምንድነው የሚያሳየው ጠንካራ እና በፀሀይ ወይም በኬሚካል ለመጎዳት ጊዜ ይፈጃል።ለዚያ ነው የሰው ልጅ ከፊት ለፊት ወይም ከመሃል የፀጉሩ መሸሸት የሚጀምረው ማለት ነው።እኛ ደግሞ ፎከስ የምናደርገው ካልተጎዳው ቦታ ነው።እሱን ለምቅለ ተከላ እናዘጋጃለን።»በማለት ተናግራለች።
ከጠንካራ እና ካልተጎዳ  የጸጉር ክፍል በመወሰዱም የተተከለው ፀጉር ደግሞ የመመለጥ እድል እንደሌለው አስረድታለች።

በሰላሳዎቹ አጋማሽ የሚገኘው የምህንድስና ባለሙያው ያሬድ ቦጋለ በተፈጥሮ ያጋጠመው ራሰ በራነት ምቾት ስለነሳው ከአንድ ዓመት በፊት በነማያ ክሊኒክ የፀጉር ንቅለተካላ አድርጓል።ከቀዶ ጥገናው በፊት ስጋት የነበረው ቢሆንም በኋላ ግን ጥሩ ውጤት ማግኘቱን አብራርቷል።

«የተለያዬ ኢንፎርሜሽን እሰማ ስለነበረ መጀመሪያ አካባቢ እርግጠኛ አልነበርኩም ግን በጣም ነው ያስደነቀኝ «ሰርፕራይዝ» ያደረገኝ።ሰዎችም ኮንፈርም ያደርጉታል ለውጡን።»ብሏል።

የፀጉር ንቅለ ተከላ  ፀጉርን በተመለከተ የመጨረሻው ህክምና ሲሆን፤የተለያዩ ዘዴዎች አሉት። አንደኛው ዘዴ በእንግሊዝኛው አጠራር Follicular unit strip surgery /FUSS/ ወይም በሌላ አጠራሩ  Follicular unit transplant/FUT/ ሲሆን ቆዳን በስሱ በማንሳት የተጎዳው ቦታ ላይ  በመለጠፍ የሚከናወን ነው።ይህም ፀጉሩ የተወሰደበት ቦታ ላይ ጠባሳ የሚተው ነው።ሌላኛው ዘዴ Follicular unit extract /FUE/ በመባል የሚጠራ ሲሆን፤ ከጤነኛ የጭንቅላት ክፍል ፀጉርን አንድ በአንድ በመውሰድ  የራስ ቅላችን  በራ ወደሆነበት አካባቢ በመትከል የሚከናወን እና የሚተወው ጠባሳም መጠነኛ መሆኑ ይነገራል።

በመሆኑም ባለሙያው የተሻለ ውጤታማ ይሆናል ብሎ የሚመርጠውን ዘዴ በመጠቀም የቀዶ ጥገና ይደረጋል።እንደ ባለሙያዋ ከቀዶ ጥገናው በፊት ሙሉ የጤና ምርመራ የሚደረግ ሲሆን፤ ቀዶ ጥገናውም ከ4 እስከ 8 ሰዓታትን ሊወስድ ይችላል። ነገር ግን እንደ ፀጉሩ የጉዳት መጠን ጊዜው ሊጨምር ይችላል። ከቀዶ ጥገናው በኋላ ለቀናት የህመም ማስታገሻ መድሃኒቶችን መውሰድ፣ ለአንድ ወይም ለሁለት ቀን በጭንቅላት ላይ ማሰሪያዎችን ማድረግ እንዲሁም ለቀናት  የፀረ-ባክቴሪያ  መውሰድ ሊኖር ይችላል። ያም ሆኖ አብዛኛዎቹ ሰዎች ከቀዶ ጥገናው በኋላ ከ 2 እስከ 5 ባሉት ቀናት ውስጥ ወደ ሥራ መመለስ እንደሚችሉ መረጃዎች ያሳያሉ።

የፀጉር ንቅለ ተከላ ከቀዶ ጥገናው በኋላም የክትትል ስራው ለወራት የሚዘልቅ ቀጣይነት ያለው ህክምና ነው። ከቀዶ ጥገናው በኋላ ከ 2 እስከ 3 ሳምንታት ባለው ጊዜ ውስጥ የተተከለው ፀጉር ይረግፋል። ነገር ግን በጥቂት ወራት ውስጥ አዲስ የፀጉር እድገት ይኖራል።መረጃዎች እንደሚያሳዩት ብዙ ታካሚዎች  ከ6 እስከ 9 ወራት ባለው ጊዜ 60% የሚሆነውን አዲስ የፀጉር እድገት ማየት ይችላሉ። ማያ እንደምትለው ተገቢ ጥንቃቄ ከተደረገ በሶስት ወርም ውጤት ሊገኝ ይችላል።

«ፀጉሩ ለመብቀል እንደ ፀጉሩ ጥራት እና አዳዲስ የተተከሉትን ጸጊሮች በጥብቅ መከታተል ሁኔታውን ይወስነዋል።በማዕከላችን የሚሰጡ መመሪያዎች አሉ።እነዚህን ነገሮች በጥብቅ ከተከታተሉ የፀጉሩ መብቀል ሁኔታ በሶስት ወር ውስጥ ትልቅ  ለውጥ ያሳያል።» በማለት ከንቅለ ተከላ በኋላ የሚደረገው ጥንቃቄ ወሳኝ መሆኑን ገልፃለች።
እንደ ማያ ገለፃ ከተሰሩ በኋላ ከፅሀይ ራስን መጠበቅ እና ለባክቴሪያ ስለሚያጋልጥ ኮፍያ አለማድረግ ከጥንቃቄዎቹ መካከል ናቸው።

«የጤና ምርመራውን ያላለፈ ሰው እና ከንቅለ ተከላ በኋላ ፀጉሩን መንከባከብ የማይችል ሰው ይህንን ህክምና ማድረግ የለበትም።» የምትለው ማያ፤ ከህክምናው በኋላ ለፀጉራቸው ተፈጥሯዊ ምርቶችን እንዲጠቀሙም ትመክራለች።ያሬድ በበኩሉ ይህንን መሰሉን የጥንቃቄ ምክር ተግባራዊ ማድረጉ ለውጤታማነቱ  እንደጠቀመው ይገልፃል። 

«የኔ ለውጥ «ኢሚዴት» ነው።ማለት ሌላ ቦታ የተሰሩ ሰዎች ሁለት ዓመት ሆኖትም  የሳምንት የሚመስል አለ።ብዙ ሰዎች አንድ ዓመት ሳይሞላ አይቆረጡም።እኔ በዚህ አንድ አመት ውስጥ ከ16 ጊዜ በላይ ተቆርጫለሁ።የረዳኝ ምንድነው ሀኪሞች ምን ማድረግ እንዳለብኝ  ስለነገሩኝ ነው።እኔም የምጠይቅ አይነት ሰው ስለነበርኩ ምን ማድረግ እንዳለብኝ ጠይቄያለሁ።»በማለት ተናግሯል።

የፀጉር ንቅለ ተከላ  ዋጋ በአብዛኛው የሚወሰነው በረገፈው የፀጉር መጠን ሲሆን፤ በአደጉ ሀገራት በአማካኝ  ወጭው ከ 4,000 እስከ $ 15,000 ይደርሳል። አብዛኛዎቹ የጤና ኢንሹራንሾችም ይህንን ወጭ አይሸፍኑትም።ማያ፤ በኢትዮጵያ ያለውን  ዋጋ ይህ ነው ብላ በትክክል ባትገልፅም ከሌሎች ሀገራት በጣም ያነሰ ነው ትላለች። 

በሌላ በኩል የጎንዮሽ ጉዳትን በተመለከተ እንደማንኛውም ህክምና የፀጉር ንቅለተከላ የራሱ  ጉዳቶች አሉት። ከነዚህም ውስጥ የሚተከልበት አካባቢ ማደንዘዣ በማድረግ የሚከናወን ሲሆን ማደንዘዣው ሲለቅ ጊዚያዊ ህመም ሊኖር ይችላል።እንደ ማንኛውም ቀዶ ጥገና፣ የፀጉር ንቅለ ተከላ ደም መፍሰስ ፣ ቁስለት እና የቆዳ መቆጣትን ጨምሮ አንዳንድ የጎንዮሽ ጉዳቶች ሊያስከትል ይችላል። 
አዲስ ፀጉር  ማደግ በሚጀምሩበት ጊዜም አንዳንድ ሰዎች ላይ የማሳከክ፣ የመቁሰል  ወይም የፀጉር ሥር  መቆጣት ሊያጋጥማቸው ይችላል። ነገር ግን ችግሩ ጊዚያዊ እና  በፀረ-ባክቴሪያ መድሃኒት ሊያስወግዱት ይችላሉ። ከዚህ በተጨማሪም ጠባሳ እና ከተፈጥሮ ውጭ የሚመስል አዲስ የፀጉር የማብቀል አጋጣሚም አለ።

ከዚህ ባለፈ በማህበረሰቡ የሚነሳ ስጋት መኖሩን የገለፀችው ማያ፤ ነገር ግን ስጋቱ ከእውነታ የራቀ ፣ሳይንሳዊ መሰረት የሌለው እና ከመረጃ እጥረት የመጣ መሆኑን አስረድታለች።
በቃጠሎ እና በሌሎች አደጋዎች ፀጉራቸው የተጎዳ፣ በተለያዩ ምክንያቶች ፀጉራቸው የሳሳ እና በተፈጥሮ ችግር ያጋጠማቸው ሰዎች የዚህ አገልግሎት ተጠቃሚዎች መሆናቸውን ባለሙያዋ ታስረዳለች።

ራሰበራነት በወንዶች ላይ በብዛት የሚታይ ችግር በመሆኑ የፀጉር ንቅለተከላን ወንዶች በብዛት የሚጠቀሙ ቢሆንም፤ «አሎፔሺያ» በሚባለው የፀጉር ማጣት ችግር የገጠማቸው ሴቶችም በእነሱ ክሊኒክ ህክምናውን ይወስዳሉ። «አሎፔሽያ» ሚሊዮኖችን  ፀጉር አልባ የሚያደርገው በሽታ

መረጃዎች እንደሚያሳዩት ለካንሰር በሚሰጥ እንደ ኬሞቴራፒ ያሉ ህክምናዎች የሚከሰት የራሰበራነት ችግር በዚህ ዘዴ ብዙም ውጤታማ አይደለም ተብሎ ይታመናል።ከኋላ እና ከጎን ያለው ፀጉር ከተጎዳም ለተከላ መውሰድ ስለማይቻል ህክምናውን መስጠት አይቻልም።
በአጠቃላይ የህክምና ሳይንስ የፀጉር ንቅለ ተከላን  ለፀጉር ማጣት ችግር እንደ መፍትሄ ቢያቀርብም፤ የተፈጥሮ ፀጉርን መንከባከብ እና ከጉዳት መጠበቅ ግን ምትክ የሌለው መፍትሄ ነው።በተለይ ሰው ሰራሽ ፀጉር ለሚጠቀሙ ሴቶች  ማያ  የተለዬ ምክር አላት።

«በዚህ አጋጣሚ መናገር የምፈልገው ሂውማን ሄር የሚጠቀሙ ሴቶች የፊትለፊቱ ፀጉራቸው ከወንዶች በላይ እየተመለጠ ይገኛል በአሁኑ ስዓት።እና ይህ ለኢትዮጵያ አዲስ ነገር ነው ።እና ሴቶች አስቀድመው መጠንቀቅ አለባቸው።የሚጠቀሙት የሻርፕ ጥራት ከምን እንደተሰራ «ቼክ» ማድረግ አለባቸው።እና ደግሞ «ሂውማን ሄር» የሚለብሱ ከሆነ ለተፍጥሯዊ ፀጉራቸው ጊዜ መስጠት አለባቸው።»በማለት ምክር ለግሳለች።

 

ሙሉ ዝግጅቱን የድምፅ ማዕቀፉን ተጭነው ያድምጡ።

 

ፀሀይ ጫኔ
ሂሩት መለሠ