በአሪ ዞን የተከሰተው ምንነቱ ያልታወቀ ተባይ

በደቡብ ኢትዮጵያ ክልል አሪ ዞን ዎባ ኣሪ ወረዳ ለጊዜው “ ምንነቱ ያልታወቀ “ ባሉት ጸረ ሰብል ተባይ የአርሻ ማሳቸው መወረሩን አርሶ አደሮች ተናገሩ ፡፡ ተባዩ ጉዳት እያደረሰ የሚገኘው የሰብሎችን ፈሳሽ በመምጠጥና በማድረቅ መሆኑን አርሶ አደሮቹ ተናግረዋል ፡፡ ተባዩ ከሳምንት በፊት በአካባቢው ከታየ በኋላ  ቀስ በቀስ ወደ መንጋነት እያደገ መምጣቱንም ገልጸዋል ፡፡

ተባዩ ያገኘውን ሰብል ሳይመርጥ እየበላ እንደሚገኝ ለዶቼ ቬለ የገለጹት ሦስት የማለተር ቀበሌ አርሶአደሮች “በወረዳው ቀደምሲል  የአንበጣም ሆነ የተምች ተባይ ተከስቶ ያውቃል ፡፡ የአሁኑ ተባይ ግን ለአካባቢው አዲስና ከዚህ በፊት የምናውቀው አይነት አይደለም “ ብለዋል ፡፡

ተባዩ በምርት ላይ የደቀነው ሥጋት

አርሶአደሮቹ እንደሚሉት በአካባቢያቸው የተከሰተውተባይ በመጠኑ ከዝንብ ከፍ ያለና በራሪ መሆኑን ጠቅሰዋል ፡፡ መጀመሪያ አካባቢ በባህር ዛፍ ቅጠሎች ላይ መስፈሩን የተናገሩት አርሶአደሮቹ “ በአጭር ቀናት ውስጥ ወደ ቦቆሎ ፣ ማሽላ እና የቡና ዛፍ ቅጠሎች ላይ ተዛምቷል፡፡ አሁን ላይ በመጠኑ እየጨመረ በመንጋ መልክ እየተንቀሳቀሰ ይገኛል ፡፡ የሚመርጠው ተክል ያለም ፡፡ ሰብሎችና ቋሚ ተክሎችን ጨምሮ ባገኘው አረንጓዴ ቅጠል ላይ በመስፈር ወደ ቢጫነት እየቀየራቸው ይገኛል “ ብለዋል ፡፡

የመከላከል ሥራው

ዶቼ ቬለ ተከሰተ የተባለውን ተባይ አስመልክቶ ያነጋገራቸው በደቡብ ኢትዮጵያ ክልል ግብርና ቢሮ የአርባምንጭ እጽዋት ጥበቃ ማዕከል ሃላፊ አቶ ሙሉዓለም መርሻ ተባዩ ጉዳት የሚያደርሰው የሰብሎችን ፈሻስ በመምጠጥና በማድረቅ ነው ይላሉ ፡፡ በአሁኑወቅት ተባዩ በሰብሎች ላይ የከፋ ጉዳት ከማድረሱ በፊት በባህላዊ መንገድ  እና በኬሚካል ርጭት የመከላከል ሥራው በመከናወን ላይ እንደሚገኝ ተናግረዋል ፡፡

ተባዩ የአንበጣ አይነት ባህሪ እንዳለው የጠቀሱት አቶ ሙሉዓለም “  ጠዋት እና ማታ ንቁ አይደልም ፡፡  ካረፈበት ቦታ አይንቀሳቀስም ፡፡ አርሶአደሩ በዚህ ወቅት ከተክሎች ላይ በማራገፍና በመጨፍለቅ እየተከላከለ ይገኛል ፡፡ እንዲሁም ለተባዩ መቆያና መራቢያ ሊሆኑ የሚችሉ አረሞችን የማስወገድ ሥራ እየተሠራ ይገኛል ፡፡ በተጨማሪነት የፀረ ተባይ ኬሚካሎችን ወደ ወረዳው በማድረስ የርጭት ሥራ  እየተከናወነ ነው ፡፡ አሁን ላይ በአብዛኛው በቁጥጥር ሥር እየዋለ ይገኛል “ ብለዋል ፡፡

የተባዩን አይነት መለየት  

ተባዩ ከአየር ንብረት ለውጥ ጋር የተገናኘ ወይም ከአጎራባች አገራት የገባ ሥለመሆኑ ለጊዜው ማረጋጋጥ እንዳልተቻለ የጠቀሱት አቶ ሙሉዓለም “ አሁን ላይ በግምት ደረጃ የማሽላ መጣጭ ተባይ ከሚባለው የተባይ አይነት ጋር ተመሳሳይነት አለው ፡፡ ነገር ግን ይህን በሳይንሳዊ መንገድ ማረጋገጥ ያሥፈልጋል ፡፡ ለዚህም ናሙና በመሰብሰብ በቤተ ሙከራ ውስጥ ተጨማሪ ምርመራ እየተደረገ ይገኛል “ ብለዋል ፡፡

የደቡባዊ ኢትዮጵያ ክፍል ታላቁን የስምጥ ሸለቆ ተከትሎ ከኬኒያ በሚነሳ የግሪሳ ወፍ እና የአንበጣ መንጋ በሰብሎች ላይ ተደጋጋሚ ጥቃቶች እንደሚደርሱ ይታወቃል ፡፡ የምሥራቅ አፍሪካ ብይነ መንግሥታት / IGAD /  አባል አገራት ድንበር ተሻጋሪ ተባዮችን መረጃ በመለዋወጥ በጋራ ለመከላከል እንደአውሮፓዊያኑ  አቆጣጠር በ2020 ዓ.ም በአዲስ አባባ አድርገውት በነበረው ጉባዔ ከሥምምነት መድረሳቸው ይታወሳል፡፡

ፎቶ ከዎባ ኣሪ ወረዳ መንግሥት ኮሚዩኑኬሽን ጽህፈት ቤት
ሸዋንግዛው ወጋየሁ

ታምራት ዲንሳ