«እኔ በጾታ ሴት ወንድ ብዬ ለይቼ በማሳደግ አላምንም። ወንዶችንም ብንደግፋቸዉ አብረናቸዉ፤ ብንሰራ እና የምንፈልገዉን ነገር በጤናማ መልኩ ብናስረዳቸዉ፤ አጋሮቻችን፤ ወንድሞቻችን፤ አባቶቻችን ብሎም ቀኝ ጎናችን፤ መሆን ይችላሉ ብዬ አምናለሁ። አባቴ ላይ ወንድሞቼ እና ጓደኞቼ ላይ የማየዉም እሱን ነዉ።»  

ስትል የገለፀችልን፤ የህይወት ክህሎት አሰልጣኝ፤ የሥነ-ልቦና ባለሙያ እና ደራሲ ኤደን ሀብታሙ ትባላለች። ደራሲ ኤደን ሀብታሙ «ከአመጿዋ ጀርባ» በተሰኘዉ የብኩር ድርሰቷም ትታወቃለች። ወጣትዋ ደራሲ ኤደን ሀብታሙ አንደበተ ርቱዕ ፤ለጋዜጠኛ የምትመች አይነት ባህሪ ያላት ናት። የህይወት ክህሎት ስልጠና የምትሰጣቸዉ ወጣት፤ አዋቂ፤ አዛዉንቱ ሁሉ ይህን ይመሰክሩላታል። ወጣቷ ደራሲ በቅርቡ «መንገደኛ ፖድካስት» በተባለ የዩትዩብ ገጽ ከፍታ፤ የተለያዩ የህይወት ልምዶችን የምትቃኝበት፤ መላ ይምታካፍልበት፤ እንግዶችን የምትጋብዝበት መድረክ ከፍታለች። በመንገደኛዉ ፖድካስት የረጅም አጭር የህይወት ጉዞን የምንቃኝበት፤ እንድናስተካክል፤ እንድናስተዉል የምንረዳዳበት ብሎም ልምድ የምንለዋወጥበት የምንማማርበት ዝግጅት የሚቀርብበት  ነዉ ስትልም ገልፃልናለች። ደራሲ ኤደን ሀብታሙን ወደ አዲስ አበባ ደዉለን፤ አገኘናትና ደራሲ ኤደን ሀብታሙ ማን ናት ስንል ነበር የጠየቅናት። ኤደን በፈገግታ ማንነትዋን እንደሚከተለዉ መግለፅ ጀመረች።    

«አሁን ከባዱ ጥያቁ መጣ! ኤደን ሀብታሙ ማንናት? ተወልጄ ያደኩት እዚሁ አዲስ አበባ ነዉ። መጀመርያ የተማርኩት ጋዜጠኝነት እና ኮሚኒኬሽን ነዉ። የማስተር ዲግሬዬን የሰራሁት በንግድ አስተዳደር ላይ ነዉ። በኮሚኒኬሽን እና በሕዝብ ግንኙነት ላይም ለረጅም ጊዜ ሰርቻለሁ። አሁን የህይወት ክህሎት አሰልጣኝ ሆኜ እሰራለሁ፤ ከልጅነቴ ጀምሬ ግጥም መጻፍን እወድ ነበር። ሥነ-ግጥም እራሴን የማክምበት፤ የማሳድግበት፤ የማስተምርበት መንገድ ነበር። ብዙ ማሰብ እና ያንን በወረቀት ላይ በሥነ-ግጥም መልኩ የማስፍርበት መንገድ ነበረኝ። ያ በልጅነቴ ወቅት ነበረ ነዉ። ከዝያ ግን በኑሮ ሩጫ ምክንያት ለረጅም ጊዜ ጽሑፍ ስራ ላይ አልነበርኩም። ከዝያ «ከአመጽዋ ጀርባ» የተሰኘ መጽሐፍን ለአንባብያን አቀረብኩ ። የመጀመርያ የድርሰት ስራዬ፤ የበኩር ልጄ ነዉ ማለት ይቻላል። ይህ ድርሰቴ እንደመጀመርያ ስራ በጣም የተሳካ ነበር። ብዙ የማላዉቃቸዉ ሰዎች ሁሉ በጣም ብዙ እና ጥሩ አስተያየቶችን ሰጥተዉኛል።»

ደራሲ ኤደን በአሁኑ ወቅት የሴት ደራሲያን ኢትዮጵያ ዉስጥ ስራቸዉን ይዘዉ እየወጡ ነዉ፤ ወይስ አሁንም ሴት ደራሲያን በብዛት አይታዩም?

«ካለፉት 30 ዓመታት ጋር የአሁኑን ወቅት ብናወዳድረዉ፤ የሴት ደራስያን በአሁኑ ወቅት በተሻለ ደረጃ እንዳሉ ይሰማኛል። ወጣት ደራሲያን አሉ። በእድሜም በልምድም የበሰሉ ደራሲያን አሉ። ያ ማለት ግን ከወንድ ደራሲያን ጋር ቁጥራቸዉ ተመጣጣኝ ነዉ ማለት ባይቻልም፤ በፊት ጥቂት እንደነበሩት ሳይሆን በአሁኑ ወቅት ብዙ ሴት ደራስያን አሉ።»   

በአሁኑ ወቅት ጊዜዉ የመረጃ ጊዜ ነዉ፤ ግሎባላዜሽን በራሱ ዓለምን ክፍትና ቅርብ አድርጓል ይህም አንዱ አስተዋፅኦ ይሆን ለሴት ደራስያን ቁጥር መጨመር?

«ልክ ነዉ። አሁን ጊዜዉ የመረጃ ጊዜ ነዉ። የግሎባላይዜሽን ወቅት ነዉ። ማንም እራሱ ላይ መስራት የሚፈልግ በየትኛዉም ሞያ ላይ ያለ ሰዉ ራሱን ለማሳደግ፤ ለማስተማር ብዙ መንገዶች አሉት። እና ደራሲም የጥበብ ስራም ከዝያ የተለየ አይደለም ህይወቱ። ስለዚህ በፊት ከነበረዉ ያልተመቻቸ ህይወት አንጻር፤ የአሁኑን ጊዜ ማወዳደር ከባድ ሊሆን ቢችልም፤ ግን ብናወዳድረዉ አሁን በጣም ምቹ የሆነ ጊዜ እና አጋጣሚ አለ ብዬ አምናለሁ። እርስ በእርስ ለመማማር፤ እራስን ለማጎልበት፤ ለማሳደግ ፤ የማይገኙ መጻሕፍትን ሳይቀር በተለያየ መልኩ ለማግኘት አሁን ጊዜዉ የተሻለ ነዉ። እራስን ለማሳደግ ለሚሰራ ሰዉ ደራሲን ጨምሮ ወቅቱ ጥሩ ጊዜ እና ጥሩ አጋጣሚ ነዉ ብዬ አስባለሁ።»

ብዙዎች እንደሚሉት በማኅበረሰቡ ባህልም ሆነ በልምድ፤ የወንዶችን ቀዳሚነትን የወንዶችን የበላይነት፤ የሚያጎላ በመሆኑ ሥነ-ጽሑፉም በወንዶች መንገድ የተቀረፀ ነዉ የሚሉ አስተያየቶች ይሰማሉ። ይህ አንቺን ይታይሻል?

«ጥበብ ላይ፤ ሥነ-ጽሑፍ ላይ፤ ማንኛዉም የጥበብ ሥራ ላይ የምናንጸባርቀዉ መሬት ላይ ያለዉን ገሃድ ነገር ነዉ። እንዳንዱን ነገሮች ሳይገባን፤ ሳንረዳዉም መልሰን ልናንፀባርቀዉ እንችላለን። በሌላ በኩል እዉነታዉ ይህ ነዉ፤ ብለን ልናንፀባርቀዉ እንችላለን። እና ይህ ሁኔታ ሊኖር ይችላል። አንደኛ አብዛኛዉ የምናነባቸዉ መጽሓፎች፤ በወንዶች የተጻፉ ናቸዉ። በእነሱ እይታ የተጠኑ ናቸዉ። ግን ደግሞ እንዳልኩት የአሁኑ ወጣት ትዉልድ፤ ማለትም ከእኔ እድሜ በታች ያለዉ ወጣት ትዉልድ በጣም የማይበገር፤ የማይታለል፤ የሚጠይቅ፤ የሚመራመር እና ወሳኝ ጥያቄዎችን የሚያነሳ ነዉ። ወጣቱ ለመብቱ ሊቆም የሚችል፤ ያልመሰለዉን አልቀበልም ሊል የሚችል፤ ያገኘዉን ዝም ብሎ የማይወስድ ነዉ ተስፋ አለ ብዬ አሰባለሁ። ተጽኖዉ ግን የኑሮዋችንም ነጸብራቅ ስለሆነ ይመስለኛል። ያደግንበት ማህበረሰብ፤ አካሄዳችን፤ ትምህርት ቤታችን፤ ቤተሰብ ላይ የምናየዉ፤ ከቤተሰብ ጀምሮ የሚሰጡን ኃላፊነቶች፤ የራሳቸዉ ተጽኖ ይኖራቸዋል። ሴትን የምንረዳበት፤ ወንድን የምንረዳበት፤ የራሱ መንገድ ይኖረዋል። ግን አሁን የሚታየኝ የተሻለ ጊዜ ላይ እንዳለን ነዉ።»    

ከአመጽዋ ጀርባ የተሰኘዉ እና ለአንባቢ የቀረበዉ የኤደን ሃብታሙ መጽሐፍ ዉስጥ « …እናም እራሴን መዋሸት ደከመኝ። የዉሸት መጀመርያ እራስን መዋሸት ነዋ!ዉሸት ስለደከመኝ ለማመጽ ወሰንኩ። ይህ ዉሳኔዬ ከኔ የመጣ አለመሆኑ ግልፅ ነዉ። የተሰማኝን ያሻኝን ስናገር እራሴን መሆን ስጀምር እና ብዙኃኑን መከተል ሳቆም፤አመፀኛ ናት፤ ወፈፍ ያደርጋታል፤ ጠሽ ናት፤ የሚል የመጀመርያ ደረጃ ማዕረግ ተሰጠኝ። ይሄ ታሪካዊ ማዕረግ የትኛዉም እራሱን ለሚያዳምጥ የሰዉ ልጅ፤ ብዙኃኑ ለዘመናት ሲጠቀሙበት የነበረ በመሆኑ፤ ማንንም እንደማያስከፋ መረዳት ያስፈልጋል። እዉነትሽን በነጻነት መናገር የምትችይዉ በስካር እና በእብደት ጥላ ስር ከሆንሽ ብቻ ነዉ። ለዝያ ነዉ፤ የሰዉ ልጅ ዘመኑን በሙሉ፤ እራሱን አልኮል ጥላ ስር መወሸቅ የሚፈልገዉ። ይህ እየተካሄደ ያለዉን እዉነታ ለመካድ፤ ላለማየት፤ ላለመስማት ፤ ወይም ኃላፊነትን ላመመዉሰድ ያግዘዋል። »  ይላል ከደራሲ ኤደን ከአመጿ ጀርባ ድርሰት ዉስጥ የተወሰደ ምዕራፍ። የደራሲ ኤደን ከአመጿዋ ጀርባ ፤ ማን ናት አመፀኛዋ?

« ዋናዋ ገፀ-ባህሪ ደስታዬ ትባላለች። ከአመጿ ጀርባ ድርሰቴ ሙሉዉን የሚያጠነጥነዉ በደስታዬ የሕይወት መንገድ ዙርያ ነዉ። የምታምጽ፤ የምትጠይቅ፤ አልበገርም የምትል፤ ዝም ብሎ በተለምዶ የምንቀበላቸዉን የማህበረሰብ ልማዶች፤እዉነተኛ ቀጥተኛ እና ግልፅ ሆና የምትሞግት፤ የምትሸነፍ፤ የምትወድቅ፤ የምትነሳ ገፀ-ባህሪ ነች።  በድርሰቱ ላይ ደስታዬን የምናያት ከነምናምኑ ነዉ። ህይወት ለእኔ እንደሱ ነች። በህይወታችን ድክመቶች አሉን፤ የምንፈተንበት፤ የምንወድቅበት ጊዚያቶች አሉ። በርትተንም የተፈተንበትን ጊዜ የምናልፍበት ወቅቶች አሉ። ከአመጿ ጀርባ፤ እሱን እዉነታን ሁሉ ቁልጭ አድርጎ የሚያሳይ ድርሰት ነዉ ። »

መጽሐፍን አሳትሞ ለአንባቢ ማቅረብ ቀላል ስራ አይመስልም። ምን ተግዳሮት ገጠመሽ? መጽሐፍ ለማሳተም ለሚፈልጉስ ምን ትመክሪያለሽ?

«ይህ በእዉነቱ ጥሩ ጥያቄ ነዉ። መጽሐፍ ለመጻፍ ለሚፈልግ፤ ፍላጎት ላለዉ ተሰጥዖ ላለዉ፤ በራሱ ፍላጎት ልቡ እንዳለዉ ሊጽፍ ይችላል። ግን በጣም ከባዱ ነገር፤ አንድ መጽሐፍ ተጽፎ ካለቀ በኋላ፤ አርትዖት የሚያደርግ ሰዉ ማግኘት ነዉ ከባዱ። ሁለተኛዉና ትልቁ ችግር ደግሞ የማሳተምያ ዋጋ ነዉ መናር ነዉ።  አሁን በተለይ የማሳተምያ ዋጋ ከጊዜ ወደጊዜ እየጨመረ ነዉ። ህትመት ልክ እንደ አንድ የመዝናኛ ዉድ ነገር እስኪመስል ድረስ። በሀገሪቱ ዉስጥ የዋጋ መናር እና የዋጋ ግሽበት እንዳለ አዉቃለሁ፤ ግን ወረቀት እና የህትመት ስራ ለአሳታሚዎች ከባድ ፈተና እና ተግዳሮት ሆንዋል ብዬ አስባለሁ። እንደዛም ሆኖ፤ ደራሲዉ ወይም አሳታሚዉ ያለ የሌለዉን ገንዘብ አሰባስቦ አንድን መጽሐፍን ካሳተመ በኋላ፤ እንዲሸጥለት፤ ቢያንስ ያወጣዉን ወጪ እንዲያገኝ ይፈልጋል። ግን መጽሐፍ አከፋዮች ጋር በጣም ከባድ ችግር አለ። ወይ መጽሐፉን በደንብ አያስተዋዉቁም፤ መጽሐፉ ጥሩ ላይሸጥ ይችላል። ተሸጦም አልተሸጠም ሊባል ይችላል። ደራሲዉ የተሸጠዉን መጽሐፍ ገንዘብ ላያገኝ ይችላል። ስለዚህ ይህ ችግር  ወጣቱን ደራሲ ብቻ ሳይሆን፤ አንጋፋ ፀሐፊዎችን፤ ብዙ ልምድ ያላቸዉን ሁሉ በጣም ያስቸገረና ያማረረ ጉዳይ ነዉ። »

ኢትዮጵያ ዉስጥ የደራሲያን ማህበርም ሆነ የአሳታሚዎች ማህበር መጽሐፍ ለማሳተም ለሚፈልጉ ጻህፍት የሚሰጡት ምንም አይነት እገዛ የለም። አሁን አሁን ግን፤ በስልክ ላይ መጽሐፍን ማንበብ እንዲቻል አልያም በትረካ መልክ ማድመጥ እንዲቻል ትንሽ ቀለል ያለ እና ፈጣን ዘዴ መኖሩን ደራሲ ኤደን ሃብታሙ ተናግራለች።  

ደራሲ ኤደን ሀብታሙ፤ የህይወት ክህሎት አሰልጣኝም ናት። በቅርቡ መንገደኛ ፖስካስት በሚል በዩትዩብ የሰዎችን ጉዞ ልምድ፤ እና ተሞክሮ የምታይበት የመገናኛ ዘዴ ከፍታ፤ ሰዎችን በመጋበዝ ትወያያለች፤ ልምድ ታካፍላለች፣ የሌሎችንም ልምዶች ታጋራለች። ደራሲ ኤደን ሀብታሙ ለሰጠችን ቃለ ምልልስ በዶቼ ቬለ ስም በማመስገን ሙሉ ዝግጅቱን የድምፅ ማድመጫ ማዕቀፉን በመጫን እንዲከታተሉ እንጋብዛለን!

 

አዜብ ታደሰ

ሸዋዬ ለገሠ