ሀገሬው የመጠሪያ ስሞቻቸውን የመጀመሪያ ሆሄያት በመውሰድ IBK በማለት በአጭሩ ይጠራቸዋል። ኢብራሂም ባቡከር ከይታ የማሊ ፕሬዝደንት። ዜጎች በፕሬዝደንቱ ላይ የሚያካሂዱት ተቃውሞና በሀገሪቱ ፖለቲከኞች መካከል የሚታየው ውጥረት በጋለበት በዚህ ወቅት ተደማጭነት አላቸው የተባሉት ኢማም ማህሙድ ዲኮ በይፋ ተቃውሟቸውን በማሰማታቸው መባባሱ እየተነገረ ነው። በተለይም በዋና ከተማዋ ማዕከል የሚገኘው መስጊድ ኢማም የሆኑት ዲኮ ታግተዋል የመባሉ ወሬ ደጋፊዎቻቸውን ባለፈው ሳምንት ለተቃውሞ አደባባይ አውጥቷል። የፀጥታ ኃይሎች ለተቃውሞ የወጡትን ለመበተን በወሰዱት ርምጃም ቢያንስ የሰባት ሰዎች ሕይወት ጠፍቷል። ማሊ በግጭትና ውዝግብ እያለች ራሳቸውን የሀገሪቱ የሥነምግባር ኃላፊ አድርገው ያቀረቡት ኢማም የቀብሩን የጸሎት ሥርዓት መርተዋል።  ዶቼ ቬለ ያነጋገራቸው የማኅበራዊ ሣይንስ ባለሙያ ብሬማ ኢሌይ ፤ ዲኮን «ሃይማኖተኛና ልምድ ያካበቱ ፖለቲከኛ» ይሏቸዋል። 
«ማህሙድ ዲኮ የሃይማኖት ሰው እንዲሁም ልምድ ያካበቱ ፖለቲከኛ ናቸው። ፖለቲከኞች ሳይሳካላቸው ሲቀርና ሲቪል ማኅበረሰቡም ሚናውን መወጣት ሲሳነው በሥነምግባር አቅጣጫ የመጠቆም ሚና ይጫወታሉ።» 
ላለፉት 40 ዓመታት በዋና ከተማ ባማኮ ባዳላቡጎ በተባለው ወረዳ የኖሩት ኢማም ማህሙድ ዲኮ ዛሬ  ማሊ ውስጥ ካሉት ወሳኝ ከሚባሉ ሙስሊሙን ከሚወክሉ ሰዎች አንዱ ናቸው። ባለፈው ዓመት በሌላ እስኪተኩ ድረስም የማሊ ከፍተኛ የእስልምና ምክር ቤት ሊቀ መንበር ሆነው አገልግለዋል።  95 በመቶው የማሊ ዜጋ ሙስሊም ነው። የሳላፊስት ሙስሊም አባል እንደመሆናቸው ዲኮ አብዛኛውን ጊዜ ሃይማኖታዊ ወግ አጥባቂ አቋም የያዙ ናቸው። አብዛኛውን ጊዜም ፖለቲካዊ አስተያየታቸውን በመስጠት ይታወቃሉ። ፅንፈኛ ሙስሊሞችና የቱአሬግ ሚሊሺያዎች በጎርጎሪዮሳዊው 2012 ዓ,ም ለተወሰነ ጊዜ አብዛኛውን የማሊን ግዛቶች በተቆጣጠሩበት ወቅት ከመጀመሪያው በግልፅ ፕሬዝደንት ኢብራሂም ባቡከር ኬይታን ይደግፉ ነበር። በወቅቱን ፅንፈኛ ሙስሊሞቹንም በማነጋገር በሀገሪቱ ብሔራዊ አንድነት እንዲኖር የአደራዳሪነት ሚና ለመጫወት ሞክረዋል። እንዲያም ሆኖ ዲኮ ብቻ ሳይሆኑ በርካቶች በፕሬዝደንት ኬይታ ላይ ያላቸው እምነት ጠፍቷል። ምክንያቱም በእሳቸው ኃላፊነት መንግሥት የመመሥረቱ ሂደት ዓመታት ፈጅቷል፤ ምርጫም በተደጋጋሚ ሲገፋ ነበር። ዲኮ በጎርጎሪዮሳዊው 2017 ዓ,ም ነው ከፕሬዝደንቱ ጋር መተባበራቸውን ያቆሙት፤ ሆኖም አሁን የሚያሰሙትን ተቃውሙ በአደባባይ ፕሬዝደንቱ ሥልጣን ይልቀቁ እስከማለት ደርሷል። ባማኮ የሚገኘው የጀርመኑ ኮንራድ አደናወር ተቋም ኃላፊ ቶማስ ሺለር እንደሚሉት እንዲህ በፕሬዝደንቱ ላይ የሚሰነዘረው ተቃውሞ የሰነበተ ቢሆንም ኃይል አግኝቶ የተጠናከረው ኢማሙ ከገቡበት በኋላ ነው። ዲኮ ሕዝቡ የሚያሰማው የተቃውሞ መልእክት ግልጽ ነው ይላሉ፤ «IBK  እምነታቸውን የቆመሩበት ነው፤ ስለዚህ መዘዙን መቀበል ግድ ነው።» ባይ  ናቸው። «ሀገራችን ልትንኮታኮት ነው» የሚሉት ኢማም ለዚህ ደግሞ ግንባር ቀደም ተጠያቂው የሀገሪቱ መሪ በመሆናቸው እውነታውን መጋፈጥ ያስፈልጋል በማለት አጽንኦት ሰጥተዋል።  ምንም እንኳን ይህን ቢሉም ዲኮ ከሀገር ውጭ የበርካቶችን ትኩረት የሳበ ሌላ ገጽታም እንዳላቸው ነው የሚነገረው። በቅርብ ባለፉት ዓመታት ውስጥ በአሸባሪዎች ማሊ ውስጥ የደረሱ ጥቃቶችን አልክሆል በመጠጣትና በግብረ ሰደማዊነት ምክንያት የመጡ የፈጣሪ ቁጣዎች ናቸው ማለታቸው መነጋገሪያ ሆኖ ነበር። የማሊ የሥነምግባር ኃላፊነኝ የሚሉት ዲኮ ላይ ጥርጣሬ እንዲያርፍ ያደረገውን ጉዳይ በመጠቆምም ሺለር ግለሰቡን በፅንፈኝነት የሚመለከቷቸው እንዳሉ ጠቁመዋል። ሆኖም እሳቸው በበኩላቸው ዲኮ ንጉሥ የማንገሥ ፍላጎት እንዳላቸው ቢያውቁም »እስላማዊት ማሊ ሪፑብሊክን» የመመሥረት ሕልማቸው ግን በቅርቡ ይሳካል ብለው አያምኑም። 
«የኢማም ዲኮ ሚና በተለያየ መልኩ ይታያል። ዲኮ ሀገሪቱን ወደእስላማዊ ሪፑብሊክ ማሊነት እየወሰዱ ነው የሚሏቸው ታዛቢዎች አሉ። ሌሎች ደግሞ ንጉሥ የማንገሥ ሚና ያለው የሃይማኖት መሪ አድረገው ያይዋቸዋል። በዚህ እስማማለሁ።»
ማሊ ግን መስቀለኛ መንገድ ላይ መድረሷን አበክረው ያመለክታሉ። ካለፈው ዓርብ አንስቶ የተቀሰቀሰው የተቃውሞ እንስቃሴ ለማሊ ከፍተኛ አደጋ መሆኑንም ገልጸዋል። በአሁኑ ወቅት የማሊ መንግሥት አብዛኛውን የሀገሪቱን ግዛት በተለይም ሰሜን እና ማዕከላዊ ክፍሉን አይቆጣጠርም። 
 

 ሸዋዬ ለገሠ/ፊሊፕ ዛንድነር

ነጋሽ መሐመድ