የጎርጎርሳውያኑ 2020 በተለይ በእንቅርት ላይእንዲሉ በተለይ በአፍሪካ ቀንድ የሚገኙቱ ሃገራት ከ2019 ይዘውት የተሻገሩት የአንበጣ ወረርሽኝ ምናልባትም በ70 ዓመታት ውስጥ ታይቶ በማይታወቅ መልኩ በግብርና ምርታቸው እና በግጦሽ ሳር ላይ ከፍተኛ ውድመት አድርሷል። ሚሊዮኖችን ለምግብ እህል ተረጂነት አጋልጧል ።  የኮሮና ወረርሽ እጅጉን እየተሰራጨ መሄዱ የጤና ጠንቅ ከመሆኑ ባሻገር የኢኮኖሚ ድቀትን አስከትሎ ማህበራዊ ቀውስ ሊጋብዝ በቋፍ እያለነው እንግዲህ ሰሞኑን የሰማይ መስኮቶች ተከፍተው ዝናቡን ከበረከትነት ወደ ጥፋት የቀየረው፣. ብርቱ ጎርፍ ያስከተላቸው ጥፋቶች በእነዚሁ ሀገራት ይመዘገቡ የጀመረው። ለወትሮ በአብዛኞቹ የምስራቅ አፍሪካ ሃገራት የጎርፍ ስጋት የሚያሳድርባቸው የክረምቱ ወራት ቢሆኑም የመሬት መንሸራተትን ጨምሮ በየሃገራቱ የተከሰቱ የጎርፍ መጥለቅለቅ በርካቶችን ለሞት የዳረጉ፤ ሚሊዮንኖችን ከቤት ንብረታቸው ማፈናቀል የጀመረው ኹነት ገና የመኸር ዝናብ መጣል ከጀመረበት ከመጋቢት ወር ነበር የጀመረው። እንደ የምስራቅ አፍሪካ የልማት በይነ መንግስታት (IGAD) ሪፖርት በምስራቅ አፍሪካ ሃገራት በዚህ ዓመት የተከሰተው የጎርፍ  አደጋ ምናልባትም ባለፉት አርባ ዓመታት ያልታየ መሆኑ ነው።ጎርፉ በጅምር ያለውን የመሰረተ ልማት እያወደመ ሃገራቱ ድህነትን ለማሸነፍ የሚያደርጉትን መውተርተር ከድጡ ወደ ማጡ እያደረገባቸው ይገኛል። ብርቱው የክረምቱ ወራት ዝናብ ከመድረሱ በፊት እንኳ በኢትዮጵያ ፣ ሶማሊያ ፣ ኬንያ፣ብሩንዲ፣ርዋንዳ፣ታንዛንያ እና ኡጋንዳ በጎርፍ እና የመሬት መንሸራተት በድምር በመቶዎች የሚቆጠሩት ህይወታቸውን አጥተዋል፤  ከ1.3 ሚሊዮን በላይ ሰዎች ከቤት መጠለያቸው ተፈናቅለው ለተለያዩ ማህበራዊ ችግሮች  ተዳርገዋል።የክረምቱ ወራት ከገባ በኋላም ቢሆን የጎርፍ አደጋው ቀደም ሲል በርትቶ ከተከሰተባቸው ሃገራቱ ወደ ሌሎች  አካባቢዎች ተስፋፍቶ  ብርቱ ጉዳት እያደረሰ ነው። ከእነዚህም ውስጥ በኢትዮጵያ በ70 እና 80 አመታት ውስጥ ታይቶ በማይታወቅ ሁኔታ ቡራዩ ከተማ ላይ የደረሰው የጎርፍ አደጋ 10 ሰዎችን ገድሎ በርካቶችን ከቤት ንብረት አፈናቅሎ ብርቱ የንብረት ውድመት ማስከተሉ እና ከዚሁ ከሀገሪቱ የመካከለኛው ከፍተኛ አካባቢዎች የሚነሳው የአዋሽ ወንዝ ሙላት ሺዎችን ከቤት ንብረት ማፈናቀሉ ሃገሪቱ ከቃጣናው ሃገራት አሁንም በዚሁ የጎርፍ ስጋት ውስጥ እንዳለች ሲያመላክት ምናልባትም ብርቱ ጥንቃቄ ካልተደረገ በስተቀር በቀጣይ ጊዜያት ድንገተኛ የጎርፍ አደጋዎች ኢትዮጵያን እንደሚያሰጋት የሀገሪቱ የሜትሮዎሎጂ ኤጄንሲ አስጠንቅቋል።  በኤጄንሲው የትንበያ እና ቅድመ ማስጠንቀቂያ ዳይሬክቶሬት ዳይሬክተር ወ/ሮ ጫሊ ደበሌ  የዝናቡ ሁኔታ ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ በመሄድ ላይ መሆኑን ይገልጻሉ። በመሆኑም ይኸንኑ ኃይለና ዝንናብ ተከትሎ የሚፈጠሩ ቅጽበታዊ የጎርፍ አደጋዎች ሊኖሩ ስለሚችሉ ብርቱ ጥንቃቄ ካልተደረገ ያልታሰበ ጉዳት ሊያስከትል እንደሚችል ወ/ሮ ጫሊ ደበሌ ተናግረዋል።እንደ ኢትዮጵያ ሁሉ  ሱዳንም በድንገተኛ የጎርፍ አደጋ ስጋት ውስጥ ስለመሆኗ ተከታትሎ የደረሰባት የጎርፍ አደጋ አመላካች ነው።  በቅርቡ ግድብ ደርምሶ በመውጣት አምስት ሰዎች ገድሎ ከ1200 ቤቶች በላይ ያወደመው የሱዳኑ ጎርፍ አደጋም ሱዳን እንደሌሎች የምስራቅ አፍሪካ ሃገራት ሁሉ የገፈቱ ቀማሽ ለመሆን ተገዳለች ። የተባበሩት መንግስታት ድርጅት ሰሞኑን ይፋ ባደረገው ሪፖርቱ  ሰሞኑን ብቻ በተከታታይ ከተራራማ አካባቢዎች በሚነሳ ጎርፍ በ18 የሀገሪቱ ግዛቶች ከ50,000 በላይ ሰዎች ላይ ጉዳት ማድረሱን አስታውቋል። በብሉ ናይል ግዛት ውስጥ የሚገኘው የቦት ግድብ ላይ የደረሰው የመደርመስ አደጋ ምናልባትም ጥንቃቄ ካልተደረገ በአካባቢው ሌላ የከፋ ቀውስ ይዞ ሊመጣ የሚችል የጎርፍ አደጋ ሊከሰት እንደሚችል ማሳያ ነው ተብሏል። በምስራቅ አፍሪካ ሃገራት  በአንዳንዶቹ ከግማሽ ክፍለ ዘመን ወዲህ ታይቶ በማይታወቅ ሁኔታ አይሎ የተስተዋለው የጎርፍ አደጋ ቀደም በዓመቱ ሲል ካስከተለው ጉዳት ይልቅ በዚህ በነሐሴ ወር እና በክረምቱ መውጫ ቀናቶች ይዞ ሊመጣ የሚችለው ድንገተኛ ጥፋት አሳሳቢ ስለመሆኑ በስፋት እየተነገረ ነው። ከህንድ ውቅያኖስ የሚነሳዉ የባህር ትነት የኢትዮጵያ ከፍተኛ አካባቢዎችን ጨምሮ በምስራቅ አፍሪካ ተራራማ አካባቢዎች በተቀረው የክረምት ወቅት ብርቱ ዝናብ መጋበዙ እንደማይቀር የሜትሮዎሎጂ ትንበያ ያመለክታል።ዝናቡ የጎርፍ አደጋን ሊያስከትል እንፈሚችል ስጋት ከማጫሩ ባለፈ ግን በኢትዮጵያ ፣ ኤርትራ፣ ኬንያ ፣ ሱዳን እና ሶማሊያ ለበረሃ አንበጣ መፈልፈል ምቹ ሁኔታ ሊፈጥር ስለሚችል ሌላ ስጋት መደቀኑ ስለማይቀር ከወዲሁ ወገብ ጠበቅ ማድረጉ አይቀሬ ሆኗል። ብርቱ ዝናብ፣ጎርፍ፣ የኮሮና ወረርሽኝ፣ የአንበጣ መንጋ በቀጣናው ሃገራት ላይ ተረባርበዋል።

የአይቮሪኮስቱ ፕሬዚዳንት አላሳኔ ዋታራ አነጋጋሪ ውሳኔ

አፍሪካውያን መሪዎች በተለይም በተቀረው ዓለም ከሚታሙበት እና ምናልባትም ብርቱ ወቀሳ ከፍ ሲልም ሃገራቸውን ከተቀረው ዓለም እስከመገለል የሚያደርስ ዕቀባ ከሚያስተናግዱባቸው ጉዳዮች አንደኛው መሪዎቹ ወንበራቸውን የሙጥኝ የማለታቸው ነገር ነው። መሪዎቹ መጀመርያ በኃይልም ይሁን በምርጫ አሸንፈው መንበረ ስልጣኑን ሊቆናጠጡ ይችላሉ ። ነገር ግን ስልጣኑን ከያዙ በኋላ ወደ ስልጣን ሲመጡ ቃል የገቧቸውን መሰረታዊ ጉዳዮች ወደ ጎን በመተው ሕገ መንግስት እስከማሻሻል የሚዘልቅ በስልጣን ላይ የመቆየት ውሳኔ ሲወስኑ እየታየነው። እንደማሳያም ኮሞሮስ፣ርዋንዳ፣ሪፐብሊክ ኦፍ ኮንጎ ፣ዚምቡዋቤ ፣ ጂቡቲ፣ካሜሩን ፣ዑጋንዳ፣ቻድ እና ቶጎ በየ ፓርላማዎቻቸው አስወስነው የፕሬዚዳንቶቹ የስልጣን ዘመን እንዲራዘም አልያም ፕሬዚዳንቶቹ ከሁለት ጊዜ የምርጫ ዘመን በላይ መወዳደር እንዲችሉ ሁኔታዎችን ሲያመቻቹላቸው ተስተውሏል።ባለፈዉ ሐሙስም የአይቮሪኮስቱ ፕሬዚደንት ዳግም ለፕሬዚዳንታዊ ዕጩነት ራሳቸውን ማቅረባቸው መሰማቱ በበርካቶች ዘንድ ግርምትን አጭሯል። የዋታራ ራሳቸውን ለፕሬዚዳንታዊ ዕጩነት ማቅረባቸው የተሰማው ቀደም ሲል እርሳቸውን እንደሚተኩ ተስፋ ተጥሎባቸው የነበሩት እና የመንግስታቸው ጠቅላይ ሚኒስትር በመሆን ሲያለግሉ የነበሩት አማዱ ጎን ኮሊባሊ እጎአ ባለፈው ሐምሌ 8 በድንገተኛ የልብ ሕመም በ61 ዓመታቸው ከዚህ ዓለም በሞት ከተለዩ በወራቸው መሆኑ ነው። ዋታራ ከትናንት  በስትያ በድንገት RTI በተሰኘው የሀገሪቱ የቴሌቪዥን ጣቢያ ላይ ወጥተው ሀገሪቱ በቀጣዩ ጥቅምት በምታካሂደው ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ ላይ እንደሚወዳደሩ ይፋ ሲያደርጉ በሀገሪቱ ዲሞክራሲን አንድ እርምጃ ወደ ፊት ለማራመድ ቀደም ሲል ከገቡት አንጻር በበርካቶች ዘንድ ግርምትን ሳይፈጥር አልቀረም። 
ድምጽ «. እኔ የጥቅምት 31 ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ ዕጩ ፕሬዚዳንት መሆኔን ይፋ ማድረግ እፈልጋለሁ። ከዚህ ውሳኔ ላይ  ያደረሰኝም ከሕዝቤ የደረሰኝ ጥሪ ነው» በማለት ተናግረዋል። አላሳኔ ዋታራ ቀደም ሲል ለሶስተኛ ዙር የፕሬዚዳንታዊ የስልጣን ዘመን መወዳደር እንዲችሉ እና ህገ መንግስቱ በዚያ ማዕቀፍ እንዲቃኝ ብርቱ ጥረት ሲያደርጉ ነበር። የፕሬዚዳንቱን ውሳኔ ተከትሎም የሀገሪቱ ህገ መንግስት የተደነገገውን እና  ከሁለት ጊዜ በላይ በፕሬዚዳንትነት ማገልገል የሚከለክለውን ሕግ ቀይረዉ  ለሌላ የስልጣን ዘመን ራሳቸውን ማዘጋጀታቸው የሀገሪቱን የዴሞክራሲ ጭላንጭል ወደ ኋላ ይጎትታል በሚል በርካቶች ካሁኑ ስጋታቸውን እየገለጹ ነው። በሀገሪቱ በእጎአ በ2011 ተካሂዶ በነበረው እና ራሳቸው ዋታራ ወደ ስልጣን የመጡበትን ምርጫ እና  በኋላም ቀደም ሲል የነበሩት ፕሬዚዳንት ውጤቱን ባለመቀበላቸው ያስከተለው ፖለቲካዊ ቀውስ ወደ የእርስ በእርስ ግጭት ተሸጋግሮ የሶስት ሺ ሰዎችን ህይወት ያጠፋ እና በሀገሪቱ ማህበረ -ፖለቲካዊ ኢኮኖሚ እንቅስቃሴዎች ላይ አይሽሬ ጠባሳን ጥሎ አልፏል ።በአይቮሪኮስት በወቅቱ በተፈጠረው ቀውስ ቆይቶም የወቅቱ የሃገሪቱ ፕሬዚዳንት ግባግቦ በዓለማቀፉ ወንጀለኞች ፍርድ  ቤት እንዲፈለጉ እና በሰብአዊ መብት ጥሰት፣በግድያ ፣ አስገድዶ መድፈር ወንጀሎች እና በሌሎች ኢ ሰብአዊ ወንጀሎች ተጠያቂ ሲያደርጋቸው ፕሬዚዳንቱ እና ረዳታቸው ግን ከደሙ ንጹህ ነን በሚል መከራከሪያ ለመጽናት መርጠዋል። ከእነርሱ በኋላ የመጡት አላሳኔ ኦታራ አሁን የመረጡት መንገድ የቀደመውን ቀውስ ላለመድገሙ ዋስትና የሚሰጥ የለም። 

ታምራት ዲንሳ

ነጋሽ መሐመድ