የተረሳዉ የ100 ዓመት የቅኝ ግዛት ተቃዉሞ
ጀርመን የአንደኛዉን የዓለም ጦርነት ማብቃት ተከትሎ በጎርጎሮሳዉያኑ 1914 ዓ.ም. እስክትለቅ ድረስ ለበርካታ አስርተ ዓመታት ደቡብ ምዕራብ እና መካከለኛዉን የአፍሪቃ ሀገራት በቅኝ ግዛት አስተዳድራለች። ያም ሆኖ ግን  እነዚህ ዓመታት አፍሪቃዉያን አሜን ብለዉ የተቀበሏቸዉ አልነበሩም። ይልቁንም ፍትህ የጎደለዉን የቅኝ ግዛት አስተዳደር በርካታ አፍሪቃዉያን በተለይም ወጣቶች በመቃወም ትግል ያደርጉ ነበር። ከእነዚህም ዉስጥ ካሜሮናዊዉ ማርቲን ዲቦቢ አንዱ ነበር። ለማርቲንና ተከታዮቹ የዛሬ መቶ ዓመት በጎርጎሮሳዊያኑ 1919 ዓ.ም. የበጋ ወቅት አስቸጋሪ ጊዜ ነበር። 
ማርቲን የቅኝ ግዛት አስተዳደርን በታማኝነት ለማገልገል በሚሲዮኖች የተጠመቀ እና ቃል የገባ እንዲሁም በሃያ ዓመት ዕድሜዉ ከካሜሩን ወደ በርሊን የመጣ ቢሆንም አነስተኛ አብዮት ለማካሄድ ወሰነ። ከዚያም በዚያን ዘመን ጀርመን የሚገኙ አፍሪቃዉያን ከጀርመናዉያን እኩል መብቶች እንዲኖራቸዉ፣ በቅኝ ግዛት አገዛዝ ስር ባሉ አፍሪቃዉያን ላይ ድብደባ እና የግዳጅ የጉልበት ስራ እንዲቀር እንዲሁም አፍሪቃዉያን የራሳቸዉ ምክር ቤት እንዲኖራቸዉ የሚጠይቅ የተቃዉሞ ፊርማ ከጓደኞቹ ጋር በማሰባሰብ ለጀርመን ብሄራዊ ምክር ቤት እና ለቅኝ ግዛት ሚንስቴር አቀረበ።
የታሪክ ተመራማሪዉ  ፓዉልሌቲ  ሬድ-አንደርሰን ለDW ሲገልፁ «ይህ ሁኔታ በተዘዋዋሪ መንገድ የቅኝ ገዥዎችን ስህተት ያጋለጠ ነበር» ይላሉ። 
«እንዲሁ ጀርመን መሆን እንፈልጋለን አላሉም። ነገር ግን እነሱ የሚፈልጓቸዉን ሁኔታዎች በመምረጥና በማቅረብ ችግሮቹ ምን እንደነበሩ ተናግረዋል። ይህ  አቀራረብ የቅኝ ግዛትን ችግር ያጋለጠ ነበር።»
ሀገሪቱ በጀርመን ቅኝ ግዛት ስር በነበረችበት ወቅት በ1876 በካሜሩን የተወለደዉ ዶቦባ፤ ጀርመን በቴክኖሎጂ እና በቅኝ ግዛት አስተዳደሯ ያላትን ሀያልነት ለማሳየት ዓለም አቀፍ ኤግዚብሽን ባካሄደችበት በ1896 ነበር ወደ በርሊን  የመጣዉ። በባቡር ሀዲድ ስራ ላይ የመጀመሪያዉ ጥቁር ኃላፊም ሆኖ ሰርቷል። የኩባንያዉን ባለቤት ሴት ልጅ አግብቶ የነበረ ቢሆንም በዘሩ ምክንያት ታላቅ ነቀፌታ ይቀርብበት ነበር። ሆኖም ለአፍሪቃዉያን መብት ያለመታከት ከመታገል ወደ ኋላ አላለም። ዲቦቦ ከሁኔታዎች እና  ከጊዜ ጋር እንዴት መሄድ እንዳለበት የሚያዉቅ ብልህ ዲፕሎማትም ነበርም ይላሉ በጀርመን የአፍሪቃ ማህበረሰብ ታሪክ ተመራማሪ ሪድ አንደርሰን።
«ሊያሳኩ ከሞከሩት የፓለቲካ ጥቅም አንፃር ስንመለከተዉ እንዲሁ  “ቅኝ ገግዛት እንዲያበቃ እንፈልጋለን አላሉም”።ይልቁንም የሚፈልጉትን ነገር በተዘዋዋሪ ሁኔታና መንገድ ነዉ ያቀረቡ። ምክንያቱም ይህ እንደማይሆን ግልፅ ነዉ። እንደማስበዉ በጣም ብልህ  ሰዉ ነበሩ ፡፡»

ነገር ግን የዲቦቦ እና ጓደኞቹ ጥያቄ የትም ሳይደርስ የጀርመን የቅኝ ግዛት ይዞታዎች በቫርሴይ ዉል መሰረት በፈረንሳይ እና በእንግሊዝ ተወስደዋል። ዲቦቦም ለዉጥ ባለማየቱ እና በጀርመን ባጋጠመዉ የዘር መድሎ ወደ ካሜሩን ተመልሷል። ወደ ሀገሩ ሲመለስም  ካሜሩን በፈረንሳይ ቅኝ ግዛት ስር ስለነበረች ወደ በላይቤሪያ በመሰደድ በ1922 ህይወቱ አልፏል። ነገር ግን ስራዉ አሁንም ድረስ አስፈላጊ እና ጠቃሚ ነዉ። ጥያቄዉም "ፍሬ አፍርቷል" ይላሉ የፓርላማ ተወካይና የበርሊን የድህረ ቅኝ ግዛት ማህበር መስራች ሚኒያካ ሱሩሩ ማብሮ ።
«ጥያቄዎቹን ስንመለከት አፍሪቃዊ የፓርላማ አባል እንዲኖር ጠይቀዋል። እናም ቀልድ አይደለም። መቶ ዓመታት ፈጅቶብናል ግን አሁን እዚህ  አለን።» 
እንዲያም ሆኖ አሁንም ድረስ በጀርመን የሚገኙ አፍሪቃዉያን የተቀባይነት ችግር እያጋጠማቸዉ መሆኑን ማብሮ አልካዱም። ከመቶ ዓመት በኋላ እኩልነት እና ነፃነትን የሚጠይቀዉና ቅኝ ግዛትን የሚቃወመዉ የአፍሪቃዊዉ ማርቲን ዲቦቦ እና የጓደኞቹ የተቃዉሞ ፊርማ እዉቅና እንዲያገኝ የሚደረገዉ ትግል መቶ ዓመታትን ፈጅቷል።
በቅኝ ግዛት ታሪክ ሂደት ጀርመን አሁንም እየታገለች ነዉ። የሰብዓዊ መብት አቀንቃኞች እንደሚሉት በቅኝ ግዛት የተፈፀመዉ ስህተት አሁንም ድረስ በመገናኛ ብዙሃን እና በመማሪያ መፃህፍት ጉዳዩ ብዙም አይወራም። ይህንን የሚዘክሩ የጎዳና ስሞችና ሀዉልቶችም የሉም። በዚያን ወቅት ከአፍሪቃዉያን የተወሰዱ ባህላዊ እና ተፈጥሯዊ ቅርሶችን ለመመለስም ፈቃደኝነት አይታይም። እናም ይላሉ የታሪክ ተመራማሪዉ ሬድ አንደርሰን ዲቢቦና የጓደኞቹ ተቃዉሞ የጀርመን ታሪክ አካል ሆኖ እዉቅና ሊያገኝ እና በአሁኑ የጀርመን ማህበረሰብ ላይ ያሳደረዉ ተፅዕኖም ዉይይትና ምርምር ሊደረግበት ይገባል።
                           ማቆሚያ ያጣዉ የአፍሪቃ ስደተኞች ስቃይ
የተሻለ ህይወትና ኑሮ ፍለጋ ወደ አዉሮፓ ለመሻገር የሚፈልሱ አፍሪቃዉያን ስደተኞች ቁጥር ከመቀነስ ይልቅ እያሻቀበ መሆኑ ይነገራል።በስደተኞቹ ላይ የሚደርሰዉ የሞትአደጋና እንግልትም እንዲሁ።ያለፉት አስር ቀናት ብቻ ከሊቢያ ወደ ጣሊያን ለመግባት የሞከሩ 150 ስደተኞች በሜዲተራንያን ባህር  መስጠማቸዉን ዓለም ዓቀፉ የስደተኞች ድርጅት ገልጿል።የተባበሩት መንግሥታት የስደተኞች መርጃ ድርጅት (UNHCR) በበኩሉ በጀልባ የሜድትራኒያን ባሕርን ለማቋረጥ ከሞከሩ 300 ስደተኞች ውስጥ 147ቱ በህይወት መትረፋቸውን ገልጿል። አስቸጋሪዉን የባህር ጉዞ በታዓምር ተርፈዉ ወደ ጣሊያን የገቡትም ቢሆን  ህይወት እንዳሰቡት ሆኖ አላገኙትም።ላለፉት 3 ዓመታት በጣሊያን በስደት የሚገኘዉ ናይጄሪያዊ ወጣት የሚያረጋግጠዉ ይህንኑ ነዉ።
«የተሻለ ህይወት ያጋጥመኛል የሚል ተስፋ ነበረኝ። እናቴን ለመርዳት መስራት እችላለሁ ።ነገር ግን ስደተኞች እዚህ ጥሩ ህይወትና ቦታ የላቸዉም። ነገሮችን አስብ የነበረዉ  እዚህ  ካጋጠመኝ ህይወት በተለየ ነበር።»
የሊቢያ የባሕር ኃይል ቃል-አቀባይ ጄኔራል አዩብ ቃሲም እንደገለፁት በ100 ኪሎ ሜትር  ርቀት ላይ ከሚገኘው የባሕሩ ክፍል በመስጠም ላይ ከነበረ ጀልባ አስከሬኖችና  134  ስደተኞች ከሰሞኑ አደጋ በሕይወት ተገኝተዋል።ከነዚህም ዉስጥ አብዛኞቹ ኢትዮጵያውያን ሲሆኑ የሌሎች አፍሪቃ ሀገራት ዜጎችም ይገኙበታል።እንደ በድንበር የለሹ የሀኪሞች ቡድን  አሁንም  ድረስ  በሰሞኑ አደጋ 250 የሚደርሱ ስደተኞች የገቡበት አልታወቀም።
በዚህ ሁኔታ ከ3 ዓመት በፊት ወደ ጣሊያን የገባዉ ባርናባስ የተባለዉ ናይጀሪያዊ ወጣት ግን አሁን ወደ ሀገሩ መመለስ ይፈልጋል።
«ወደ ሀገሬ መመለስ እፈልጋለሁ ምክንያቱም ስራ የለኝም።የመኖሪያ ፈቃድም የለኝም።እዚህ መንገድ ላይ ተቀምጨ ነዉ ገንዘብ የምለምነዉ።ሀገሬ እያለሁ አንድም ቀን ገንዘብ ለምኜ አላዉቅም።»
እንደ ወጣት ባርናባስ ወደ ሀገራቸዉ ለመመለስ የሚፈልጉ ስደተኞች የመኖራቸዉን ያህል ወደ አዉሮፓ ለመሻገር የሚጠባበቁ 6 ሺህ ስደተኞች በማጎሪያ ካምፖች 50 ሺህ ስደተኞች ደግሞ በስደተኝነት ተመዝግበዉ በሊቢያ ይኖራሉ።
በቅርቡ ትሪፖሊ አጠገብ በሚገኘዉ ታጁራ መጠለያ ጣቢያ የተጠለሉ ስደተኞች  በጦር ጄት ተደብብድበዉ ከአንድ መቶ በላይ ስደተኞች ህይወታቸዉ አልፏል።በርካቶችም ለአካል ጉዳት ተዳርገዋል።ከነዚህም ዉስጥ አብዛኞቹ አፍሪቃዉያን ስደተኞች መሆናቸዉ ይታወሳል።
እንደ ተባበሩት መንግስታት ድርጅት ዘገባ በተያዘዉ 2019 ዓ/ም  እስካሁን 700 የሚጠጉ ስደተኞች በአደገኛዉ የየብስና የባህር ጉዞ ህይወታቸዉ አልፏል።
ድንበር የለሹ የሀኪሞች ቡድን ግን በስደተኞች ላይ የሚደርሰዉን  አደጋ ቀድሞ መከላከል የሚቻል ቢሆንም የመንግስታት የፖለቲካ ቁርጠኝነት ማነስ ችግሩ እንዲቀጥል አድርጎታል ሲል ይተቻል።

 

ፀሀይ ጫኔ

ተስፋለም ወልደየስ