የአዲስ አበባ እና የአስመራ መሪዎች በፖለቲካ ተንታኝ የሱፍ ያሲን አገላለፅ «ፍቅሬ፤ፍቅሬ»ን ይዘፍኑ ይጨፍሩ በነበረበት ዘመን ሞቃዲሾ-ጀቡቲዎች የዘፍን-ጭፈራዉ አድማጭ-ተመልካቾች፤ ካርቱም ሰነዓዎች ጠላት ነበሩ።አስመራ እና አዲስ አበባ ዘፈን ጭፈራዉ-በዉጊያ እልቂት ሲለዉጡት፤ ሞቃዲሾ  እና አስመራ ጠላቶች ባይባሉ ወዳጆች አልነበሩም።አስመራ እና ጅቡቲ ደም ተቃቡ።«የጠላትሕ ጠላት----» በሚለዉ የፖለቲካ ፈሊጥ ጅቡቲ፤ አዲስ አበባ፤ ሞቃዲሾ፤ ካርቱም እና ሰነዓ  «ጥብቅ ወዳጆች» ሆኑ ወይም መሰሉ።20 ዓመት።ዘንድሮ አስመራ እና አዲስ አበባ አዲስ ወዳጅነት ሲጀምሩ 20 ዓመት የተጠላለፈዉ የኃይል አሰላለፍን ዉል አልባ አደረገዉ።የመካከለኛዉ ምሥራቅ ዉጥንቅጥቅም ዉል አልባዉን ጥልፍልፍ ይበልጥ እያጠላለፈዉ ነዉ።ላፍታ ለምን እንዴት እንበል።

የተባበሩት መንግሥታት የፀጥታዉ ጥበቃ ምክር ቤት እንደ ጎርጎሪያኑ አቆጣጠር በ2009 በኤርትራ ላይ ማዕቀብ ሲጥል ሰወስት ምክንያቶች ነበሩት።ኤርትራ ከጅቡቲ ጋር የምትወዛገብበትን የድንበር ግዛት በኃይል ይዛለች የሚለዉ ቀዳሚዉ ነዉ።የሶማሊያ አክራሪ ኃይሎችን ትደግፋለች መባሉ እና የኢትዮጵያ ግፊት-ሁለት እና ሶስት።

ኢትዮጵያ እና ኤርትራ፤ ኤርትራ እና ሶማሊያ ጠባቸዉን አርግበዉ በኤርትራ ላይ የተጣለዉ ማዕቀብ እንዲነሳ አሁን ሲጠይቁ ለማዕቀቡ መጣል ቀዳሚ ምክንያት የሆነችዉ ጅቡቲን እና ፈላጎትዋን አለማካተታቸዉ የፖለቲካ ተንታኞች እንደሚሉት ስሕተት ነዉ።ጅቡቲ የማዕቀቡን መነሳት መቃወሟ ደግሞ የምሥራቅ አፍሪቃ የፖለቲካ ተንታኝ ዩሱፍ ያሲን እንደሚያምኑት ምክንያታዊ ነዉ።

                                

የፖለቲካ ተንታኝ ፕሮፌሰር መድሕኔ ታደሰም የጅቡቲን ቅሬታ «የተጠበቀ» ይሉታል።ምክንያቱ ካለፈ ግጭት፤ ጠብም ባለፍ የወደብ ጥቅምን፤የጉርብትና ግንኙነትን፤ ከሁሉም በላይ «ኤርትራ ከትናቱ በምን ተለወጠች» የሚል ጥያቄንም የሚጨምር ነዉ።

                                    

ኢትዮጵያዊዉ የፍልስፍና ሊቅ ዶክተር ዳኛቸዉ አሰፋ ኤርትራ ከኢትዮጵያ ጋር በፌደሬሽን ስትተሳሰር ያዩትን አጋጣሚ ሰሞኑን ደጋግመዉ ይጠቅሱታል።በዚያ ዘመን አፄ ኃይለ ስላሴ ባሳተሙት ሳንቲም ላይ «ተፈጥሮ አንድ ያደረገዉን ሕዝብ ማንም ሊነጣጥለዉ አይቻለዉም የሚል መልዕክት ተፅፎ ነበር» ይላሉ ዶክተር ዶኛቸዉ።

ተፈጥሮ አንድ የሚያደርገዉን ሕዝብ እስኪ ግርድፍ በቁጥር እናስላ።

14.5 ሚሊዮን ከሚገመተዉ የሶማሊያ ሕዝብ 85 ከመቶዉ ሶማሊኛ ተናጋሪ ነዉ።ሶማሊያ ግን አንድ ሕዝቧን ባንድ ማኖር ተስኗት እሁለት ከተገመሰች ሩብ ምዕተ-ዓመት አለፋት።ተፈጥሮን አንድ ያደረገዉን ማን ሻረዉ?

ኢትዮያዊዉ ሶማሊኛ ተናጋሪ ሕዝብ ከ6 ሚሊዮን ይበልጣል።አንድ ሚሊዮን ከሚገመተዉ የጅቡቲ ሕዝብ ከስድት መቶ ሺሕ የሚበልጠዉ ሶማሊኛ ተናጋሪ ወይም የኢሳ ጎሳ አባል ነዉ።ኢትዮጵያ፤ ጅቡቲ እና ሁለቱ ሶማሌዎች ግን አራት መንግሥታት አላቸዉ።ጅቡቲ እና ኤርትራ ዉስጥ የሚኖረዉ አፋርኛ ተናጋሪ ሕዝብ ቢደመር ኢትዮጵያ ዉስጥ የሚኖረዉን አፋር ግማሹን አንኳን አያክልም።የኢትዮጵያዊዉ ትግሪኛ ተናጋሪ ሕዝብ ቁጥር ከኤርትራዊዉ ትግርኛ ተናጋሪ ሕዝብ በእጥፍ ሊበልጥ ጥቂት ነዉ የሚቀረዉ።

የሶማሊያ፤ የጅቡቲ፤ የኢትዮጵያ እና የኤርትራ ገዢዎች ግን አንድ ዓይነቱን ሕዝብ ሲሻቸዉ የሚያጋድሉ፤የደሐ ሐብት ጥሪቱን የሚያወድሙበት፤ ሲፈልጋቸዉ «አንድነሕ ተወዳጅ» የሚሉበት ሚስጥር በርግጥ ሁሌም አጠያያቂ ነዉ።

ሰሞኑን ጅቡቲን «ያገለለ» የመሰለዉ የኢትዮ-ኤርትራ-ሶማሊያ መወዳጀት ፕሮፌሰር መድሐኔ እንደሚሉት የ20 ዘመኑን ሐቅ ገለባብጦታል።ተፈጥሮን የጣሰዉ የፖለቲካ ጥልፍልፍ ግን መልኩን ቀይሮ ቀጠለ እንጂ አልተለወጠም

                                               

ዩሱፍ ያሲን እንደሚሉት ደግሞ አዲሱ ግንኙነትም ሆነ አጠቃላዩ የአካባቢዉ የኃይ አሰላለፍ ከኢትዮጵያ የጎሳ ግጭት እስከ ቤጂንግ የሚደርስ ነዉ።ቤጂንግ የሚደርሰዉ ዉስብስብ ፖለቲካ እና ዲፕሎማሲ ከአፍሪቃ ቀንድ እኩል ወይም በላይ  በመካከለኛዉ ምሥራቅ ቱጃር ሐገራት የሚሾር ነዉ።ሳዑዲ አረቢያ የምትመራዉ የአረብ መንግሥታት ስብስብ ቀጠርን በማዕቀብ ሲቀጣ፤ ትንሺቱ አረባዊት ደሴት ቀጠር እንደ ቱርክ እና ኢራን የመሳሰሉን ፈርጣሞችን ክንድ ሙጥኝ ማለት ግዷ ነበር።

ጁቢቲ እና ኤርትራ የድሮ ደጋፊ፤ገላጋይ አስታራቂያቸዉን ቀጠርን ክደዉ ሰልፋቸዉን ከሳዑዲዎች ጎራ ሲያሳምሩ፤ የሞቃዲሾ መሪዎች «ቃል የምዕነት ዕዳ ነዉ» አይነት ሲሉ፤ ኢትዮጵያ «ገለልተኛ» የሚል አቋም ይዛለች።የተባበሩት አረብ ኤሚሬቶች ነገስታት ለኢትዮጵያ ቢሊዮነ-ቢሊዮናት ዶላር እየዘረገፉ፤ኢትዮጵያ እና ኤርትራን እያስታረቁ፤ የኢትዮጵያ እና የኤርትራ መሪዎችን እየሸለሙ ለኢትዮጵያ የገለልተኛነት አቋም አዲስ መለኪያ ካላበጀን በስተቀር በነበረዉ መለኪያ ገለልተኝነቷን መቀበል ይተናነቃል።

የሳዑዲዎችን ጎራ  የተቀየጠችዉ ጅቡቲ በወደብ ሰበብ ከተባበሩት አረብ ኤምሬቶች ጋር የፍርድ ቤት ሙግት ገጥማለች።ከሳዑዲ አረቢያዎች ጎን የተሰለፈችዉ ኤርትራ የሳዑዲዎችን ጎራ ከምትቃወመዉ ሞቃዲሾ ጋር ተወዳጅታለች።ከሳዑዲ ጎራ ከተሰለፈችዉ ጁቢቲ ጋር ግን  ትወዛገባለች።

ጥልፍልፉ መፍቺያ ወይም ማብቂያ ማግኘቱ አጠያያቂ ነዉ።የፖለቲካ ተንታኝ የሱፍ ያሲን እንደሚሉት ግን የአፍሪቃ ቀንድ መንግሥታት ከዉጪ የሚላከዉንም ሆነ፤ ከዉስጥ የሚፈልቀዉን ጫና በዘዴ ለማለፍ ረጋ ብለዉ ማሰብ፤ ለጋራ ጥቅም በጋራ ለመስራት መፍቀድ አለባቸዉ።

 ፕሮፌሰር መድሕኔም ይስማማሉ።የጅቡቲን ጥያቄ መመለስ ለጋራ ጥቅም በጋራ የመስራቱ ጅምር ሊሆን ይችላል።የኢትዮጵያ ዉጪ ጉዳይ ሚንስቴር ቃል ቀባይ አቶ መለስ ዓለም ባለፈዉ ሳምንት እንዳሉትም መንግሥታቸዉ ጅቡቲ እና ኤርትራን ለመሸምገል በኃላፊነት ስሜት ይጥራል።ጥረቱ እንዲሰምር አቶ የሱፍ እንደሚሉት ካለፈዉ መማር የወደፊቱን ራቅ አድርጎ ማማተር አስፈላጊ ነዉ።ነጋሽ መሐመድ ነኝ  እስኪ ቸር ያሰማን።

 

ነጋሽ መሐመድ

አርያም ተክሌ