የሶማሊያና የኬንያ ዉዝግብ
ባለፈዉ ሳምንት በኬንያ ድንበር አቅራቢያ ሁለት የሶማሊያ  ተፃራሪ ሀይላሎች  ያደረጉት የተኩስ ልዉዉጥ በምስራቅ አፍሪቃ አዲስ ዉጥረት ይዞ ብቅ ብሏል።
ግጭቱ ከአምስቱ ከፊል ራስ ገዝ አካባቢዎች አንዱ በሆነዉ የጁባላንድ መሪ አህመድ ማዳቢ ታማኝ ወታደሮችና በሶማሊያ መንግስት ወታደሮች መካከል የተካሄደ ነዉ።ይህም በኬንያና በሶማሊያ መካከል አዲስ ዉጥረት እንዲነግስ አድርጓል። የኬንያ ባለስልጣናት እንደሚሉት ግጭቱ ወደ ኬንያ የተዛመተዉ የጁባላንድ ወታደሮች የኬንያን ድንበር አቋርጠዉ ሲገቡ የሶማሊያ የመንግስት ወታደሮች  እነሱን ማሳደድ በመጀመራቸዉ ነዉ። 
አንዳንድ ከኬንያ የሚወጡ ዘገባዎች እንደሚያሳዩት ድርጊቱ ኬንያን ሆን ብሎ ለመተንኮስ በዉጭ ወታደሮች የተፈፀመ ጥቃት ነዉ ብለዉታል።የሶማሊያ ወታደሮችም  በማንድራ ከተማ ድንበር ላይ የኬንያዉያን ንብረት አዉድመዋል።
የማንድራ ከተማ የምክር ቤት አባል መሀመድ ማህሙድ እንደሚሉት «በግጭቱ ከተማዋ ግማሽ በግማሽ ወድማለች።» የከተማዋ ገዢ አሊ ሮባ በበኩላቸዉ «ከተማዋ  ከዚህ ቀደም የሀገር ዉስጥ ተፈናቃዮች አሏት ስለዚህ የኛ ልመና መንግስታችን ጣልቃ እንዲገባ ነዉ»ብለዋል። ያ ሳይሆን ቀርቶ በሁለቱ ሀይሎች መካከል የተቀሰቀሰዉ ግጭት የሚቀጥል ከሆነ ግን ለአካባቢዉ ነዋሪዎች ሌላ ተጨማሪ ችግር ሊፈጥር ይችላል ሲሉ ያለፈዉ ረቡዕ አስጠንቅቀዋል። ከዚህ በተጨማሪ በከባድ ወንጀል ተጠርጥረዉ  በሞቃዲሾ  በቁጥጥር ስር ዉለዉ የነበሩት የጁባላንድ አንድ ሚንስትር  በጥር ወር ከዕስር እንዲያመልጡ አድርጋለች በሚል ሶማሊያ ኬንያን ትከሳለች። ከዚህ በተጨማሪም በሀገሬ ሉዓላዊነት እና ድንበር ላይ የቀጠለዉ ጥቃት ይቁም በሚል የሶማሊያ መንግሥት  ኬንያን ጠይቋልም። ጥቃቱን ለማስቆምም በሁለቱ ወገኖች ጥረቶች ተደርገዋል። ያም ሆኖ ዘገባዎች እንደሚያሳዩት የጁባላንድ ኃይሎች ለአዳዲስ ግጭቶች እንደ አዲስ ራሳቸዉን እያደራጁ በመሆናቸዉ ጥረቱ ብዙም ዉጤት አላመጣም። በዚህ የተነሳ የአካባቢዉ ሁኔታ አደገኛ ሆኖ ቀጥሏል። ሶማሊያ ቱርክ የሰለጠኑ ታጣቂ ሀይሎቿን ከዋና ከተማዋ ሞቃዲሾ በተጨማሪ በቡላሀወ ጊዶ ግዛትም አስፍራለች።ይህም ሶማሊያ ከዋና ከተማዋ በተጨማሪ ሌሎች አካባቢዎችን ለመቆጣጠር ጦሯን በማስፋፋት ላይ መሆኗን ያመለክታል።ይህም የሶማሌዉ ፕሬዝዳንት አብዱላሂ ፎርማጆ የሀገሪቱን ብሄራዊ ጦር ለፖለቲካ ዓላማ  አዉለዋል በሚል በሶማሊያ ተቃዋሚ ሀይሎች  እየተወቀሱ ነዉ።
የሶማሊያን የባህር ላይ ሽፍቶች  በመዘገብ የሚታወቀዉ ካናዳዊዉ ጋዜጠኛ  ጀይ ባህዱር እንደሚለዉ  በሁለቱ ሀገሮች መካከል በባህር ዳርቻዎቻቸዉ ያለዉ ዉጥረትም  ለዓሥርተ ዓመታት የዘለቀ ነዉ። 
ጋዜጠኛዉ እንደሚለዉ ግጭቱ እንደ አዲስ የተቀሰቀሰዉ የመቶ ሺህ ስኩየር ኪሎሜትር  ርዝመት ባለዉና እስከ ህንድ ዉቅያኖስ በሚዘልቀዉ የባህር ዳርቻ ላይ በሞቃዲሾና በኬንያ መካከል የነበረዉ ግንኙነት ከቀዘቀዘ ወዲህ ነዉ።
«ባለፉት ጥቂት ዓመታት በኬንያ እና በሶማሊያ መካከል  የባህር ዉዝግብ ተባብሷል። ይህም  በሁለቱ ሀገራት መካከል ውጥረት እንዲፈጠር ምክንያት ሆኗል። ምንም እንኳ ኬንያ  ጉዳዩን  በከፍተኛ  ደረጃ ወደ ዉይይት ብትወስደዉም ፤ በትክክል መልስ የሚያስፈልጋቸዉ የሶማሊያ ግዛቶች አሉ።»
አካባቢዉ በነዳጅና በጋዝ ሀብት የበለፀገ ሲሆን፤ በጎርጎሮሳዉያኑ 2014 የዚህን ቦታ ዉዝግብ ወደ ዓለም አቀፉ  ፍርድ ቤት ያመጣችዉ ሶማሊያ በመስከረም 2019 ዉሳኔ ያገኛል የሚል ተስፋ አሳድራ የነበረ ቢሆንም  ኬንያ ጉዳዩን እስከ ሰኔ 2020 እንዲዘልቅ አድርጋለች። የኬንያዉ ፕሬዝዳንት እሁሩ ኬንያታ ለችግሩ የሁለትዮሽ መፍትሄ  እንዲመጣ ቢፈልጉም የሞቃዲሾ ባለስልጣናት ከኬንያ ጋር የሚደረገዉን ድርድር አልተቀበሉትም።
በሌላ በኩል ከሶማሊያ ጦርነት ሸሽተዉ በኬንያ  የስደተኞ  ጣቢያዎች የሚገኙ ሶማሊያዉያንን ለአልሸባብ ቡድን በመመልመል በሀገሬ የሽብር ጥቃት እንዲፈፀም ተደርጓል በሚልም ኬንያ ሶማሊያን ትወነጅላለች።
ኬንያ  ለአፍሪቃ ህብረት የሶማሊያ የሰላም ማስከበር ተልኮ 4 ሺህ ወታደሮችን በይፋ ያዋጣች ሀገር ስትሆን። ካናዳዊዉ ጋዜጠኛ ባህዱር እንደሚለዉ ግን  ከዚህ በእጥፍ የሚበልጡ ወታደሮችን  በሶማሊያ ዉስጥ አሰማርታለች።አክራሪ ቡድኑ  በርካታ ጥቃቶችን የፈጸመዉም  ኬንያ እነዚህን ወታደሮቿን ከሶማሊያ እንድታስወጣ  ለማስገደድ ነዉ። እንደ ኬንያ መንግስት  ገለፃ  ወታደሮችን ወደ ሶማሊያ ጊዶ ክልል ማሰማራት የአልሸባብ ተዋጊዎች ወደ ኬንያ እንዳይገቡ ያግዳቸዋል።የኬንያ መንግስት ይህንን ይበል እንጅ ሀገሪቱ  አልሸባብን ለማጥቃት መነሻ የምታደርገዉ የሶማሊያዉን ጊዶ ክልል ከባህር ዳርቻ ብዙም ሩቅ ባለመሆኑ ፤ የናይሮቢ አዝማሚያ የጁባላንዱን አህመድ ማዶቤን ለመደገፍና ቦታዉን ለመቆጣጠር ነዉ። የሚል ጥርጣሬ በሞቃዲሾ ዘንድ አሳድሯል። ይህም የሁለቱ ሀገራት ዉጥረት እንዲቀጥል አድርጎታል።
ባህዱር ይህንን የሞቃዲሾ ስጋት ያጠናክራል። ባህዱር እንደሚለዉ ኬንያ አልሸባብን ከመዋጋት ባለፈ  የኪስማዮ ወደብን  በመቆጣጠር የከሰል ምርት ከሶማሊያ ወደ ዉጭ በመላክ ለማትረፍ ትፈልጋለች።
እንደ ባህርዳር ገለፃ ኬንያ በሶማሊያ ያላት  ፍላጎት አል-ሸባብንና ከመዋጋትና በነዳጅ የበለፀገውን የባህር ዳርቻ አከባቢን ከመቆጣጠር  ያለፈ ነው ። ኬንያ “የኪስማዮ ወደብን በማግኔትና በተወሰነ ደረጃ በመቆጣጠር  ከሶማሊያ  ወደ ዉጭ የከሰል ምርት በመላክ ፣ የኬንያ መከላከያ ሰራዊት ትርፍ አግኝቷል።
ይህ ከሆነ ደግሞ የኬንያ ድርጊት ወረራ ነዉ የሚሉም አሉ። ባህዱር ግን በዚህ አይስማማም።
«በአሁኑ ጊዜ የሌላ ሀገር ግዛትን በወረራ መያዝ  በጣም ቀላል ነገር ነው። ወይም በፖለቲካ በቀላሉ ሊከናወን የሚችል ነገር ነው ብዬ አላምንም። ነገር ግን በሁለቱ ሀገራት መካከል ያለዉ ዉጥረት  ምን ያህል ከባድ እየሆነ መምጣቱን ያሳያል።»
የሁለቱ ሀገሮች ዉጥረት  ለምስራቅ አፍሪቃ ሀገራት ጫና  ከማሳደሩ በተጨማሪ አልቃይዳን ለመሳሰሉ ከአልሸባብ ጋር ግንኙነት ላላቸዉ የሽብር ቡድኖች በር ይከፍታል በሚል አሜሪካ ስታስጠነቅቅ ቆይታለች።ይህንን አደጋ ለማስቀረትም ሁለቱ ሀገሮች ወደ ስምምነት እንዲመጡ ስትወተዉት ነበር። ዘስታር የተባለዉ የኬንያ ጋዜጣ ከሰሞኑ ያስነበበዉ ዘገባ ግን በሁለቱ ሀገራት መካከል የዉይይት መንገድ የተከፈተ ይመስላል። ዘስታር እንደዘገበዉ ኬንያ በሀገር ዉስጥ ሚንስትሩ ፍሬድ ማቲያንግ የተመራ ከፍተኛ ባለስልጣናት ቡድን በሳምንቱ መጨረሻ ወደ ሞቃዲሾ አምሮቶ ነበር። የኬንያዉ ፕሬዚዳንት እሁሩ ኬንያታም የሶማሊያዉ ፕሬዚዳንት መሀመድ ፎርማጆ ኬንያን እንዲጎበኙ ጋብዘዋቸዋል። የሞቃዲሾ መንግስት ግብዣዉን መቀበሉንም ጋዜጣዉ ዘግቧል።የሁለቱን ሀገራት ዉጥረት ለማርገብ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶ/ር ዐቢይ አህመድ ባለፈው ዓመት የኬንያዉን ፕሬዝዳንት ኡሁሩ ኬንያታንና የሶማሊያዉን ፕሬዝዳንት መሀመድ ፎርማጆ  እንዲወያዩ  ማድረጋቸዉም  ይታወሳል።

የኮሮና ቫይረስ ስጋት በአፍሪቃ
ቻይና የኮሮና ተሐዋሲ ወረርሽኝን ለዓለም አቀፉ የጤና ድርጅት  ይፋ ካደረገች ታኅሣስ 21 ቀን 2012 ዓ.ም ወዲህ የዓለም ሀገራትን እያሳሰበ ይገኛል። የኮሮና ተሐዋሲ ከሰው ወደ ሰው በፍጥነት የሚሰራጭና ክትባትም ሆነ መድሃኒቱ በወጉ ያልተደረሰበት አዲስ ወረርሽኝ መሆኑ ደግሞ ይበልጥ አሳሳቢ አድርጎታል። የኮሮና ቫይረስ ከተከሰተ ካለፈዉ ታኅሣስ ወዲህ እንደ የዓለም ጤና ድርጅት መረጃ በዓለም ዙሪያ እስከ ዐርብ ምሽት ድረስ  ከ132 ሺ በላይ ሰዎች የተያዙ ሲሆን ከ4 ሺህ 947 ሰዎችንም ገድሏል። 80 ሺህ ያኽሉ በቻይና በተለይ ሁባይ በተሰኘው አውራጃ ውስጥ የሚገኙ ሰዎች ናቸው። ተሐዋሲው ኢትዮጵያን ጨምሮ በ125 ሃገራት ተከስቷል።
ጥር 11 ቀን 2020 በቻይና አንድ የ61 አመት አዛዉንት በበሽታዉ ለመጀመሪያ ጊዚ መሞታቸው ተሰማ። ጥር 20 ቀን ከቻይና ዉጭ በታይላንድ ፣ በጃፓንና በኢንዶኔዥያ ከ20 በላይ ሰዎች በቫይረሱ መያዛቸዉ ተረጋገጠ። ጥር 23 ቀን በአሜሪካ በኔፓል በታይላንድና በሲንጋፖርና በርካታ ሰዎች መያዛቸዉ ተነገረ። የተያዙ ሰዎች ቁጥር ቢጨምርም ዓለም አቀፉ የጤና ድርጅት ወረርሽኝ ነዉ ለማለት ጊዜዉ ገና ነዉ አለ። ጥር 24 ቀን ደግሞ ቻይና በጥቂት ቀናት አንድ ትልቅ ሆስፒታል ለዚሁ ወረርሽኝ ገነባች። ቢሆንም በቫይረሱ የተያዙ ሰዎች 830 ሲደርሱ የሟቾች ቁጥር ደግሞ 26 ደረሰ።በዚህ የተነሳ ቻይና የ36 ሚሊዮን ሰዎች መኖሪያ የሆኑ 13 ከተሞችን እንቅስቃሴ እንዲያቆሙ አደረገች።በዚሁ ቀን በአዉሮፓዊቷ ሀገር ፈረንሳይ በቫይረሱ የተያዘ ሰዉ መኖሩ ተረጋገጠ።በስዓታት ልዩነት በአዉስራሊያ አራት ሰዎች መያዛቸዉን ገለፀች። ጥር 25 ቀን ቻይናዉያን የዓዲስ ዓመት በዓላቸዉን ከ50 ሚሊዮን በላይ ሰዎች እንዳይንቀሳቀሱ በተደረገበት አከበሩ።ቆይቶም የሟቾች ቁጥር 41 ደረሰ። በቫይረሱ የተያዙ ሰዎች ቁጥር ደግሞ 1300 ሆነ። ጥር 27 ሀገራት ከዉሃን ከተማ ዜጎቻቸዉን ማዉጣት ጀመሩ። ጥር 30 የዓለም አቀፉ የጤና ድርጅት ኮሮና ቀአስቸኳይ መልስ የሚሻ የጤና ስጋት መሆኑን አወጀ። ጥር 27 ቀን በቻይና 81 ሰዎች ሲሞቱ በዓለም 2700 ሰዎች በባይረሱ ተያዙ።በዚሁ ቀን በአዉሮፓ በጀርመንም አንድ የ33 ዓመት ሰዉ ተያዘ። ጥር 28 ቀን 132 ሰዎች ሲሞቱ 6 ሺህ ሰዎች በቫይረሱ መጠቃታቸዉ ተገለፀ።የካቲት 2 ቀን ከቻይና ዉጭ ለመጀመሪያ ጊዜ በፊሊፒንስ አንድ ሰዉ ሞተ። 
እንዲህ እንዲህ እያለም በአፍሪቃም ጥር 24 ቀን በናያጄሪያ ሌጎስ አንድ ከሚላን ከተማ የመጣ ጣሊያናዊ በኮሮና በቫይረስ መያዙ ተረጋገጠ።
በአጠቃላይ ከጎርጎሮሳዉያኑ ከመጋቢት ወር ጀምሮ በአፍሪቃ በአልጀሪያ፣በናይጄሪያ ፣በዩጋንዳ፣በ ካሜሩን ፣በቶጎ፣ ቡርኪናፋሶ፣ በሴኔጋ፣ ደቡብ አፍሪቃና ሌሎች የአፍሪቃ ሀገራት በርካታ ሰዎች መያዛቸዉ ተረጋግጧል። ያለፈዉ ዕሁድ ደግሞ በግብፅ ለመጀመሪያ ጊዜ በአፍሪቃ በቫይረሱ አንድ ሰዉ መሞቱ ተሰምቷል። በዚህ ሁኔታ ሀገራትን ያዳረሰዉ ኮሮና በትናንትናዉ ዕለት ደግሞ በኢትዮጵያ አንድ ሰዉ በቫይረሱ መያዙን የሃገሪቱ የጤና ሚኒስቴር  አረጋግጧል። 
ከትናንት በስቲያ የተሾሙት አዲስዋ የኢትዮጵያ የጤና ሚስትር ዶ/ር ሊያ ታደሰ ዓርብ መጋቢት 4 ቀን 2012 ዓ.ም በሰጡት መግለጫ በኮሮና ተሐዋሲ የተያዘው አንድ ሰው የ48 ዓመት ጎልማሳ ጃፓናዊ ነዉ። ተሐዋሲዉ በሰዉነቱ ውስጥ እንዳለ በቤተ ሙከራ ምርመራ ተረጋግጧል ተብሏል። በመግለጫዉ እንደተጠቀሰዉ ጃፓናዊዉ የኮሮና ቫይረስ ተጠቂ ወደ ኢትዮጵያ የመጣዉ ከቡርኪና ፋሶ የካቲት 25 ቀን፤ 2012 ዓ.ም ነዉ። ግለሰቡ ኢትዮጵያ ከገባ ከአንድ ሳምንት ግድም በኋላ ተሐዋሲው እንዳለበት የሚያስጠረጥር ምልክት የታየበት መኾኑ ተጠቁሟል። ተሐዋሲው እንዳለበት በምርመራ በመረጋገጡም ለሕክምና ክትትል በተለየ ስፍራ እንዲቀመጥ መደረጉም ተጠቅሷል። የኢትዮጵያ የጤና ሚስትር ዶ/ር ሊያ ታደሰ ኅብረተሰቡ በወረርሽኑን ለመከላከል የበኩሉን እንዲወጣ አሳስበዋል።የተኅዋሲዉን ስርጭት ለመግታትም መደረግ አለበት ያሉትን ጥንቃቄ ገልጸዋል።
በትናንትናዉ ዕለት በኬንያም አንድ በለንደን በኩል አሜሪካ ደርሶ የተመለሰ ኬንያዊ በኮሮና ቫይረስ መያዙን የሀገሪቱ ጤና ጥበቃ ሚንስትር ገልጿል። በዚህ ሁኔታ ባለፉት ሁለት ወራት በዓለም ዙሪያ የኮሮና ተሐዋሲ ከፍተኛ ስጋት ደቅኗል። በርካታ የዓለም ሀገራትንም ከመደበኛ የስራ እንቅስቃሴና የዕለት ተዕለት ሕይወት አስተጓጎሎ ይገኛል። ከምንም በላይ ግን አፍና አፍንጫን ሸፍኖ በአግባቡ ማስነጠስ፣ የእጅን ንጽህናን መጠበቅ፣ ከታመመ ሰው ከ1-2 ሜትር መራቅ እና በእጅ አለመጨባበጥ ለጊዜው መከላከያ መንገዱ ነው ተብሏል።

 

ፀሀይ ጫኔ

ማን ተጋፍቶት ስለሺ