አዲስ አበባ መስተዳድርን ጨምሮ በአምስት ክልሎች በተደረገ የ2015 ዓ.ም «የዴሞክራሲያዊ ሂደት ምዘና» መስተዳድሮቹ የፌዴራል መንግሥቱ ጣልቃ ገብነት የጎላባቸው እና ከጫናም ያልተላቀቁ መሆናቸው ተገለፀ። ሀገር በቀሉ ሲቪል ድርጅት - የመብቶችና ዴሞክራሲ ዕድገት ማዕከል (ካርድ) ባደረገው ያለፈው ዓመት ምዘና «የአማራ ክልል መንግሥት ነፃ ሆኖ ለመሥራት ያልታደለና የጣልቃ ገብነት መሣሪያ የሆነ፣ የክልሉ ምክር ቤትም የፓርቲ እና የኢ-መደበኛ ቡድኖች ጫና የሚንፀባርቅበት ነው ብሏል። በአዲስ አበባ ከተማ የፖለቲካ ፓርቲዎች የሚያደርጓቸው እንቅስቃሴዎች በስፋት «የተገደቡ» በመሆናቸው ከፓርቲዎቹ «ትርጉም ያለው የዴሞክራሲያዊነት አስተዋጽዖ» እንዳይኖር አድርጓል ተብሏል። 

ካርድ የተለያዩ የዴሞክራሲ መለኪያዎችን ተጠቅሞ «በገለልተኛነት» እንዳከናወነው በገልፀው የፌዴሬሽኑ መስተዳድሮች የዲሞክራሲ ሂደት ምዘና «ለተከታታይ አራት ዓመታት በመጠነ ሰፊ የትጥቅ በግጭት ውስጥ የከረመው» ባለው ኦሮሚያ ክልል ውስጥ የፖለቲካ ብዝኃነትን ማረጋገጥ ይቅርና ክልሉ «ከጨለማ ወደ ጨለማ እየሔደ ያለ ነው» ሲል ገልጿል። ምዘናው ከተደረገባቸው ክልሎች አንዱ በሆነው ጋምቤላ ክልል ሰዎች እምነት እና ብሔር እየተለየ መድልዎ የሚፈፀምበት መስተዳድር ሆኖ ተመላክቷል።

የምዘናው ውጤት ያመለከታቸው ጉልህ ችግሮች

የመብቶችና ዴሞክራሲ ዕድገት ማዕከል (ካርድ) «አውራምባ ጠቋሚ» የሚል ርእስ በሰጠውና የስድስት መስተዳድሮችን የዴሞክራሲያዊ ሂደት በመዘነበት ሰነድ ላይ በሥራቸው ዝርዝር ጉዳዮችን ያቀፉ ስድስት ፅንሰ ሐሳቦችን መዝኗል። እነዚህም የዜጎች ነፃነቶች፣ ምርጫ እና የፖለቲካ ብዝኃነት፣ የማኅበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ መብቶች፣ የመንግሥት ውጤታማነት፣ የኅዳጣን እና ተጋላጭ ቡድኖች ጥበቃ እና ቁጥጥር እና ሚዛን ናቸው። በሰነዱ የአማራ ክልል ከፍተኛ የሆነ የፓርቲ እና ኢ-መደበኛ ተብለው የተገለፁ ቡድኖች ጫና የሚንፀባረቅበት ነው ተብሏል። የክልሉ መንግሥት «ነፃ ሆኖ ለመሥራት ያልታደለና የጣልቃ ገብነት መሣሪያ» ስለመሆኑም ተጠቅሷል። መስተዳድሩ በሕግ የተሰጠ «የፖሊሲና የውሳኔ ነፃነቱን ለማስጠበቅ ይቅርና ሕዝቡንና ራሱን ለመጠበቅ በፌዴራል ኃይሎች ላይ ጥገኛ ሆኗል» በሚል ተመዝኗል። 

ከዚህ ባለፈም «ክልሉ ሳያውቃቸውና የክልሉን ነባራዊ ሁኔታ የቀየሩ ግጭቶችን ያስከተሉና ከክልል ምክር ቤቱ ዕውቅና ውጪ የተወሰኑ ውሳኔዎች አሉ» ያለው የምዘና ውጤቱ የክልሉ ልዩ ኃይል መፍረስ እና ተያያዥ ውሳኔዎችን ለዚህ አስረጂ አቅርቧል። በአዲስ አበባ ከተማ የፖለቲካ ፓርቲዎች የሚያደርጓቸው እንቅስቃሴዎች በስፋት «የተገደቡ» በመሆናቸው ከፓርቲዎቹ «ትርጉም ያለው የዴሞክራሲያዊነት አስተዋጽዖ» እንዳይኖር ሆኗልም ተብሏል። 
ካርድ «ለተከታታይ አራት ዓመታት በመጠነ ሰፊ የትጥቅ ግጭት ውስጥ የከረመው» ባለው ኦሮሚያ ክልል ውስጥ የፖለቲካ ብዝኃነትን ማረጋገጥ ይቅርና «ክልሉ ከጨለማ ወደ ጨለማ እየሔደ ያለ ነው» ሲል ገልጿል። በተመሳሳይ ምዘናው ከተደረገባቸው ክልሎች አንዱ በሆነው ጋምቤላ ክልል ሰዎች እምነት እና ብሔር እየተለየ መድልዎ የሚፈፀምበት መስተዳድር መሆኑ ተመላክቷል።

የሕግ አስፈጻሚው ጉልበተኝነት
«ሁሉም መስተዳድሮች ውስጥ የሕግ አስፈፃሚው አካል ከሕግ አውጪው እና ከሕግ ተርጓሚው አካል የበለጠ ኃይል እና ሥልጣን ኖሮት ተስተውሏል።» «የመንግሥት ውጤታማነት» በአዲስ አበባም ሆነ በአምስቱ ምዘና በተደረገባቸው ክልሎች ዝቅተኛ ሆኖ መገኘቱም ተመላክቷል። በሌላ በኩል የኅዳጣን ወይም አናሳ ቁጥር ያላቸው ማኅበረሰቦች እና የተጋላጭ ቡድኖች ጥበቃ ምዘና በሁሉም መስትዳድሮች የተሻለ መሆኑ ተጠቅሷል። ይህንን ምዘና የሠራው ድርጅት ዋና ዳይሬክተር የሆኑት አቶ በፍቃዱ ኃይሉ፤ ይህ የ2915 ዓ. ም የክልሎች የዴሞክራሲያዊነት ሂደት ምዘና ሥራ እና ውጤቱ ምን ያህል በገለልተኝነት የተከናወነ ነው በሚል ከዶቼ ቬለ ለቀረበላቸው ጥያቄ በሰጡት ምላሽ ፤ «የገለልተኝነት ጥያቄ የሚነሳበት» ሥራ አይደለም ነው ያሉት። 

የአውራምባ ጠቋሚ ሥያሜ 

ካርድ «አውራምባ ጠቋሚ» የሚለውን ስያሜ ከአውራምባ ማኅበረሰብ እንደተዋሰ ገልጾ ምክንያት በሚል ያስቀመጠው ደግሜ «የማኅበረሰቡ ፖለቲካዊ፣ ባሕላዊ እና ኢኮኖሚያዊ አስተዳደርን መልሶ የመቅረጽ ተሞክሮ፣ የኢትዮጵያን ፖለቲካዊ ባሕል በዴሞክራሲያዊ ሥርዓተ-ማኅበር መልሶ እንዲዋቀር ለሚደረገው ንቅናቄ ትምህርት ይሰጣል በሚል ስለታመነበት» መሆኑን ጠቅሷል።

ሰሎሞን ሙጬ

ሸዋዬ ለገሠ

ኂሩት መለሰ