Bregzit je bio dominantna tema nakon referenduma o EU 2016. Ali od zvaničnog izlaska Velike Britanije iz Evropske unije krajem januara 2020, čini se da je kolektivni kamen pao sa britanskog srca: konačno više nema rasprava sa komšijama i prijateljima, nema više svađanja sa bakom i djedom na porodičnim proslavama.

Kada se rade predizborne ankete o pitanjima koja najviše brinu građane, EU i Bregzit više nisu ni među prvih deset. U najnovijem istraživanju Instituta Ipsos, ekonomija i inflacija su na vrhu, a samo pet odsto ispitanika smatra da je Evropa važno pitanje.

EU nostalgija? Ne primjećuje se!

Pobijedili su „bregzitovci“ i to više nikoga ne pogađa. Ne postoji značajna politička snaga u zemlji koja se zalaže za poništavanje Bregzita. Iako će bruto nacionalni proizvod dugoročno biti oslabljen za četiri odsto kao rezultat izlaska iz EU. I iako ogromna većina stanovništva sada žali zbog izlaska iz evropske porodice.

Dakle, šta Britanija može da uradi sa svojom novom nezavisnošću? Ne mnogo, kažu stručnjaci iz „UK in a Changing Europe” sa Kraljevskog koledža u Londonu. "Boris Džonson je mnogo govorio o korišćenju 'novih sloboda'. Ali do sada je malo toga sprovedeno", objašnjava naučnik Džanik Večovijak (Jannike Wachowiak).

Nejasne ekonomske koristi

Dosadašnje deregulacije su stoga više bile simbolične prirode. Kao što je mogućnost prodaje vina u bocama od jedne pinte (568 ml). Odgovorni ministar pokušava da proda novi zakon kao napredak – uostalom i Vinston Čerčil je tako pio svoj voljeni šampanjac. Ali, ekonomske koristi ostaju prilično nejasne.

Postoje nove barijere za trgovanje sa najvažnijim partnerom. Zbog neizvjesnosti od promjena smanjile su se investicije kompanija. I, na žalost mnogih glasača za Bregzit, broj imigranata je sada veći nego prije napuštanja EU: preko 700.000 u jednoj godini. Rekordni broj.

Medicinske sestre iz Afrike ili Azije

Zdravstveni sektor posebno zavisi od kvalifikovanih radnika iz inostranstva. Britanska vlada je morala da izda skoro 100.000 viza ljekarima, medicinskim sestrama i drugim zdravstvenim radnicima u jednoj godini. Ovo je više nego ikada ranije, kaže Institut Opservatorije za migracije na Univerzitetu u Oksfordu. Većina angažovanih kvalifikovanih radnika ne dolazi iz EU.

Prije četiri godine, Londončanka Dirdri Jeger (Deirdre Yager) bila je među onima koji su otvarali šampanjac u noći Bregzita. Smatrala je da je trenutak „uzbudljiv“, čak i „opijajući“. „Napokon sloboda!“ Ono što joj je najviše smetalo u vezi sa EU bila je birokratija, za koju je smatrala da je previše rasipnička, previše nedemokratska i previše udaljena od realnosti života u njenoj zemlji. Činjenica da se Parlament redovno seli u Strazbur je smiješna.

Ona ne vidi nikakve jasne prednosti od Bregzita. Ali ni ona ne osjeća nikakve nedostatke. Njen sin živi u domu za njegu zbog teškog invaliditeta, a njenom suprugu Beriju (Barry), koji boluje od Parkinsonove bolesti, takođe je potrebna redovna pomoć. Nema problema sa nedostatkom medicinskog osoblja ili njegovatelja, kaže Didri Jeger. Umjesto da kao ranije dolaze iz EU, medicinske sestre sada dolaze iz Afrike ili Azije. Mladić sa Šri Lanke mnogo brine o Beriju, kaže i dodaje da nimalo ne žali zbog Bregzita.

Za ekonomistu Džulijana Džesopa (Julian Jessop), novi sistem je poboljšanje. Umjesto da se dozvoljava nekontrolisana imigracija iz EU, kao što je ranije bio slučaj, sada se u zemlju mogu dovesti dobro obučeni kvalifikovani radnici upravo za one sektore u kojima nedostaju.

Džesop je jedan od rijetkih britanskih ekonomista koji podržavaju Bregzit. Prema njegovom mišljenju, mnoge kompanije su se u prošlosti previše oslanjale na jeftinu radnu snagu iz EU umjesto da ulažu u nove tehnologije. Ovo je i razlog za nedovoljnu produktivnost Britanije. Bregzit je stvorio više prostora za trgovinu – ali sadašnja vlada je previše oprezna da bi to iskoristila.

Nema smisla previše se orijentisati na EU i jednostavno usvajati njena pravila, jer se tada ne bi iskoristile šanse. Cilj je da se stvore novi trgovinski sporazumi, na primjer sa SAD, čak i ako su ovi pregovori u zastoju. Džesop takođe vidi dobre mogućnosti u finansijskom sektoru i vještačkoj inteligenciji da se razlikuje od EU, koja je u velikoj mjeri orijentisana na pravila i da se više orijentiše na SAD.

Granice nezavisnosti

Džanik Večovijak ne smatra da je isključeno da bi Velika Britanija u budućnosti mogla da profitira i na polju vještačke inteligencije. Međutim, imate problem što više niste u istoj prostoriji u kojoj se vode mnogi važni razgovori. To je slučaj sa Savjetom za trgovinu i tehnologiju, gdje EU i SAD redovno komuniciraju na ministarskom nivou o globalnom razvoju.

Postoji i takozvani briselski efekat: kao velika ekonomska sila, EU može da postavlja standarde prema kojima se orijentišu druge zemlje. Velika Britanija nema ovu opciju. EU je dinamičan sistem i stalno se razvija – Ujedinjeno Kraljevstvo će morati da odluči da li želi da je slijedi ili ne.

Međutim, vjerovatnije je da će se o svim ovim pitanjima raspravljati u stručnim krugovima, a ne više u pabovima ili na rođendanima. Didri Jeger naglašava da ljudi više ne žele da se svađaju oko Bregzita: u njenoj rodnoj zemlji bezobrazluk i loši manir nisu poželljni.