Crna Gora privremeno je obustavila bezvizni režim za državljane Turske nakon serije incidenata koji su potom doveli i do porasta ksenofobije i govora mržnje prema Turcima. Dvojica državljana Azerbejdžana i Turske sumnjiče se da su u subotu veče u podgoričkom naselju Zabjelo teško povrijedili 25-ogodišnjeg Podgoričanina.

Revoltirani napadom, građani su se okupili na mjestu gdje je policija i pronašla osumnjičene strance, a na skupu se skandiralo „Ubij, ubij, Turčina“. Iste večeri demoliran je lokal u centru grada čiji je zakupac turski državljanin i zapaljen automobil jedne turske firme. Dan kasnije glavnim gradom Crne Gore grupe mladića marširale su naseljima u kojima migranti imaju radnje i restorane i uzvikivali „Turci napolje“.

Vlada ponovo uvela vize Turcima

Premijer Milojko Spajić iste večeri kada je došlo do protesta građana najavio je ukidanje bezviznog režima s Turskom koji je, između ostalog, omogućio dolazak 13.000 ljudi iz te zemlje u Crnu Goru prethodnih godina. U Crnoj Gori, koja ima oko 630.000 stanovnika, trenutno boravi čak 100.000 stranaca. Bošnjačka stranka na čijem je čelu ministar spoljnih poslova Ervin Ibrahimović i albanske nacionalne stranke koje su dio Vlade, smatraju da je Spajić reagovao ishitreno, te da to može da pokvari odnose s Turskom.

Za predsjednika države Jakova Milatovića odluka o uvođenju viza je „kratkoročno saniranje posljedica“. „Vlada nije vodila računa o potencijalnom recipročnom odgovoru Turske koji može ozbiljno da ugrozi interese crnogorskih građana koji imaju potrebu da se liječe u Turskoj ili putuju koristeći aerodrom u Istanbulu, ali i interese ekonomske saradnje i dijaspore“, rekli su za DW iz Milatovićevog kabineta.

Izvršna direktorka nevladine organizacije „Akcija za ljudska prava“, Teu Gorjanc-Prelević, kaže da je ovo populistička post-festum reakcija koja postaje karakteristika ove Vlade. „Ishitren potez, donijet bez analize i motivisan uznemirenjem dijela javnosti zbog incidenta u subotu. Kako objašnjavaju da se to odnosi samo na građane Turske, a ne i Azerbejdžana, ako je već motiv taj incident“, dodaje Gorjanc Prelević za DW.

Turska i Azerbejdžan svakako su na listi država kojima Crna Gora mora da uvede vize da bi se uskladila s viznim režimom Evropske unije. Liberalnu viznu politiku Crna Gora pravda potrebama turizma, međutim, Brisel poručuje da ekonomski razlozi ne mogu biti iznad obaveza koje proizilaze iz pristupnog procesa.

Ksenofobija i govor mržnje na skupovima u Podgorici

Iz kabineta predsjednika države poručuju da razumiju bijes Podgoričana, jer institucije ne rade svoj posao. „Ako nisu uspjeli da spriječe uzroke, nadležne institucije imaju obavezu da preduzmu sve neophodne mjere da sačuvaju javni red i mir, ali i trajno i u skladu s našim interesima počnu da rješavaju problem boravka stranih državljana u Crnoj Gori“, poručuje Milatovićev tim. Incidenti ni u kom slučaju ne smiju da budu povod za kolektivnu osudu i diskriminaciju prema svim pripadnicima turskog naroda, upozorava Gorjanc-Prelević i podsjeća da su govor mržnje, pozivanje na nasilje i uništavanje tuđe imovine krivična djela, te da svi odgovorni moraju biti procesuirani.

Građanske aktivistkinje Milena Popović-Samardžić, Dina Bajramspahić i Jovana Marović ističu da ispoljavanje mržnje prema državljanima Turske i drugim strancima, kao i eskalacija nasilja na ulicama Podgorice, ne predstavljaju pravdu niti mogu biti opravdana reakcija.

Nema kontrole priliva stranaca, Vlada najavljuje novi zakon Ministar unutrašnjih poslova Danilo Šaranović najavljuje restriktivniji Zakon o strancima koji bi ubrzo trebalo da stigne u Skupštinu, a kojim će biti pooštreni uslovi za boravak ali i otvaranje firmi u vlasništvu stranih državljana. Iz Uprave policije naglašavaju da će dodatno kontrolisati kretanje, rad i boravak stranaca, te da slijede hitne i detaljne kontrole svih kompanija gdje se kao osnivači javljaju strani državljani.

Da je državi potrebna odgovorna i uravnotežena imigraciona politika upozorio je predsjednik Milatović još tokom boravka na Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija, u septembru. No, potrebno je prije toga zaustaviti izlive ksenofobije s obzirom na to da je ispred Vlade za večeras najavljen novi protest građana. Istovremeno, Turska je zatražila od Crne Gore da zaštiti njene državljane. Crnogorska policija biće na ispitu i narednih dana, a još juče je privela nekoliko ljudi za koje sumnja da su planirali nove napade na Turke.