Da li je Navaljni otrovan novičokom?
25. august 2020
Tim ljekara koji liječi Alekseja Navaljnog objavio je da je ruskom opozicionaru najvjerovatnije dat nervni otrov. Riječ je o još uvijek nepoznatoj supstanci iz klase inhibitora holinesteraze.
Slučaj neodoljivo podsjeća na napad na dvostrukog agenta Sergeja Skripalja u Londonu prije dvije godine. Tada je korišten novičok.
Taj nervni otrov pokreće lančanu reakciju proteina koja, ako se ne liječi, može brzo da dovede do smrti. Novičok blokira proizvodnju enzima holinesteraze – a baš to je sada uočeno kod Navaljnog.
Šta se događa u nervnom sistemu prilikom trovanja?
Holinesteraza je u metabolizmu važna za raspad neurotransmitera acetilholina. Ta supstanca ima ulogu na primjer kod buđenja ili za držanje pažnje. Ako se acetilholin više ne razgrađuje, to dovodi do toga da nervni sistem bude bombardovan neinhibiranim nadražajima. Putevi prenošenja signala u tom slučaju potpuno su preopterećeni i ponašaju se ludo.
Informacije se iz nerava potom prenose u tjelesno tkivo, mišiće i organe, što dovodi do povećanog lučenja pljuvačke i problema sa disanjem, jer pacijent više ne može samostalno da kontroliše respiratorne mišiće. Paraliza i konvulzije mogu biti fatalne ako trovanje traje predugo.
Kako ljekari mogu da se bore protiv trovanja?
Ljekari prije svega moraju da spriječe da se pacijent uguši zbog grčeva respiratornih mišića. Zbog toga je Navaljni odmah i stavljen na vještačku ventilaciju (intubiran je).
Kao protivotrov, ljekari primjenjuju atropin, alkaloid koji se nalazi recimo u Atropi beladoni (Atropa belladona, otrovna biljka u narodu poznata i kao luda trava, vučja trešnja ili pasja jagoda, prim.ur). Atropin praktično zauzima acetilholinske receptore u ćelijama i tako slabi efekat bombardovanja acetilholinom.
Liječenje se mora nastaviti sve dok holinesteraza u organizmu ne počne ponovo da funkcioniše. Zbog toga ljekari u ovom slučaju pacijentu obično daju i drugi aktivni sastojak pod imenom pralidoksim, kako bi se stimulisala ponovna proizvodnja holinesteraze.
Gdje još ima takvih otrova?
Otrovi različitih vrsta zmija, insekticidi, ali i bojni otrovi kao što su Sarin ili VX takođe spadaju u inhibitore holinesteraze. I pri liječenju od posljedica tih otrova ljekari koriste atropin i pralidoksim.
Za šta se u medicini koriste inhibitori holinesteraze?
Mnogo slabiji inhibitori holinesteraze koriste se kao lijekovi za Alchajmerovu bolest i miasteniju gravis, bolest kod koje dolazi do neurološki izazvane slabosti mišića jer je prenos signala između nerava i mišića poremećen. U tim slučajevima poželjna je povećana produkcija neurotransmitera acetilholina.