Razvijen u Kini pre više od hiljadu godina, vatromet je od tada postao sastavni dio proslava širom svijeta. Od novogodišnjih svečanosti, do Dana nezavisnosti u SAD-u i Divalija u Indiji, mnogi događaji postali su gotovo nezamislivi bez spektakla - mini eksplozija koje osvjetljavaju noćno nebo.

Ali kako raste svijest o klimatskim i ekološkim temama, sve više je u fokusu štetnost ovih pirotehničkih spektakala. S obzirom da su rakete i petarde napravljene od štetne plastike i hemijskih jedinjenja, vatromet ne samo da izaziva zagađenje tla, već može ozbiljno uticati na kvalitet vazduha koji udišemo.

Pravi uticaj vatrometa

Zabrinutost zbog prekomjernog zagađenja vazduha tokom pandemije koronavirusa podstakla je u novembru nekoliko indijskih država i glavni grad Nju Delhi - koji ima jedan od najgorih problema sa smogom na svijetu - da zabrane vatromet na ovogodišnjem festivalu Divali - poznatom kao festival svjetlosti. To je najveći praznik hindusa, džainaca i sika, traje pet dana i završava se velikim vatrometom.

Mnogi su prkosili zabrani. Tako je posljednjeg dana festivala indijski indeks kvaliteta vazduha (AKI) u glavnom gradu registrovao „ozbiljan“ nivo sitnih čvrstih čestica (PM2,5) od 481- a maksimum je 500.

Prema Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji (SZO) „PM2,5 može da prodre kroz plućnu barijeru i uđe u krvni sistem. Hronična izloženost česticama doprinosi riziku od razvoja kardiovaskularnih i respiratornih bolesti, kao i karcinoma pluća.“

Posljednji izvještaj Savezne agencije za životnu sredinu u Njemačkoj, kaže da se u ovoj zemlji vatrometom svake godine u atmosferu doda preko 2.000 tona čestica - 75 odsto baš 31. decembra.

Ne radi se samo o zagađenju vazduha

Jirgen Reš, šef njemačke ekološke grupe Dojče umvelthilfe (DUH), već dugo vodi kampanju za pooštravanje zakona o vatrometima. Iako se razlikuju procjene nivoa emisija gasova sa efektom staklene bašte generisanih tokom novogodišnjih svečanosti u zemlji, Reš je objasnio da problem prevazilazi zagađenje vazduha.

„U Njemačkoj svake godine imamo 10.000 tona plastike i opasnog otpada izazvanog novogodišnjim vatrometom“, rekao je on.

Georg Alef iz firme Weco, vodećeg njemačkog proizvođača raketa i petardi, ističe da ne postoji takva stvar kao što je klimatski neutralan vatromet. Ali kaže da je moderna tehnologija promijenila njihov uticaj na životnu sredinu - i da njegova kompanija radi na tome da svoje proizvode učini ekološki prihvatljivijim.

„Kod vatrometa se dešava sagorijevanje i kao i kod svakog sagorijevanja nešto se emituje u vazduh. I naši proizvodi imaju te sitne čestice. Ali tu je pitanje upotrebe teških metala ili jedinjenja teških metala kao što su olovo, živa, hrom i tako dalje. Sve su to prirodne komponente, koje su se možda još uvijek koristile u prošlom veijku. Ali danas je to zabranjeno“.

Alef tvrdi da je njegova frima otišla dalje od mnogih drugih proizvođača raketa i petradi: na primjer u svojim raketama isprobavaju vlakna koja se mogu kompostirati i koriste baterije koje su djelimično napravljene od biljnih materijala. Nadaju se da će do sljedeće Nove godine plastične poklopce raketa moći da zamijene verzijom napravljenom od recikliranog papira.

Neke kompanije proizvode i vatromete na bazi azota, a ne na bazi ugljenika.

Georg Alef kaže da napredak usporava to što su biorazgradivi materijali skuplji od uobičajenih i još uvijek nisu široko dostupni.  A tu je i pitanje bezbijednosti, pa mogu proći godine dok se ne odobri novi tip raketa.

„Ne možemo da koristimo bilo koju (ekološku) komponentu, posebno kada je riječ o bezbjednosnim pitanjima. A ako želite da imate potpuno nultu emisiju, jedini način je da se u potpunosti odreknete vatrometa“, rekao je Alef.

Umjesto vatrometa - dronovi i laseri

„Zašto moramo da proslavljamo događaje na ovaj primitivan način, eksplozijama, ispaljujući rakete?“, pita se Jirgen Reš.

A postoje i alternative. U Južnoj Koreji, gdje je upotreba vatrometa uglavnom ograničena na zvanične događaje, posljednjih godina su se dobro pokazali spektakli sa dronovima.

Njemački grad Landshut, u kome je vatromet u novogodišnjoj noći zabranjen već nekoliko godina, postao je poznat po impresivnim laserskim svjetlosnim spektaklima. A u irskoj prijestonici Dablinu prethodne godine dočekane su mješavinom tradicionalne pirotehnike i laserskih egzibicija.

I dok Alef vjeruje da je vatromet važan dio njemačke kulture i „umjetnička forma“ koja se mora sačuvati, Reš se nada da će zemljama koje vole vatromet pandemija pružiti priliku da prihvate ekološkije alternative.

Čitajte nas i preko DW-aplikacije za Android