Roberta Metsola, demohrišćanska predsjednica Evropskog parlamenta sa Malte, obišla je posljednjih mjeseci svih 27 zemalja članica Evropske unije sa sloganom „Koristi svoj glas“. U brojnim diskusijama u gradskim vijećnicama, univerzitetima i školama, nastojala je da zainteresuje posebno mlade birače za evropske izbore, koji se održavaju svakih pet godina. „Slika koju vidite o Evropskom parlamentu u svom umu je ovih preko 700 plavih mjesta. Ova mjesta će biti dodijeljena bez obzira da li vi glasali ili ne. Ali sada imate izbor, možete da napravite razliku, možete da utičete na to ko će da sjedi ili ne sjedi u poslaničkim klupama", rekla je Roberta Metsola mladima u Danskoj.

No, navesti 350 miliona birača sa pravom glasa u Evropskoj unijida glasaju na drugim najvećim demokratskim izborima u svijetu, poslije Indije, nije tako lako. Odziv birača na posljednjimizborima 2019. bio je samo oko 50 odsto. U proljećnom istraživanju javnog mnjenja, EU je otkrila da je ovog puta interesovanje za izbore bilo 60 odsto. Dakle, odziv birača bi mogao da se poveća. To je posebno važno za ove izbore, koje su mnogi politički tabori proglasili „sudbinskim izborima" ili „izborima pravca". Jer, gledano statistički, ispostavilo se da sredina političkog spektra obično ima koristi od visoke izlaznosti.

U mnogim zemljama EU, uključujući Njemačku, izbornu kampanju oblikovala je diskusija o bezbjednosti i odbrani u pozadini rata Rusije protiv Ukrajine. Međutim, prema istraživanjima javnog mnjenja, ekonomska i socijalna politika su u prosijeku najvažnija pitanja u 27 država članica. Migraciona politika nije igrala odlučujuću ulogu u većini zemalja EU.

Istraživanja predviđaju porast desničarskih skeptika u EU

U mnogim zemljama aktivisti predizborne kampanje bili su zabrinuti zbog očekivanog povećanja broja od desničarskih konzervativaca skeptičnih prema EU do desničarskih radikala. Razlog da kancelar Olaf Šolc (SPD) izda mračna upozorenja. "Neki populisti zahtijevaju da Njemačka napusti Evropsku uniju. Drugi vide Putinovu Rusiju ili Kinu Si Đinpinga kao uzore za Evropu. A treći žele da anuliraju EU - kakvo samodestruktivno ludilo! Evropa i evropsko ujedinjenje obezbjeđuju naš prosperitet i našu budućnost", rekao je Olaf Šolc u video predizbornom pozivu.

U Francuskoj, Italiji, Holandiji, Belgiji, Austriji i Mađarskoj desničarske partije su po biračima na prvom mjestu. U Poljskoj, Njemačkoj i Švedskoj, desničarske partije bi mogle da postanu barem druga ili treća snaga. Alternativa za Njemačku (AfD), koja je djelimično desničarski ekstremistička, otprilike je na istom nivou sa dvijema vladajućim partijama, SPD-om i Zelenima, sa oko 15 odsto. U Njemačkoj vode opozicioni demohrišćani (CDU/ CSU) sa 30 odsto. Očekuje se da će se broj plavih fotelja u plenarnoj sali Evropskog parlamenta za stranke krajnje desnice značajno povećati, na 21 do 25 odsto. Ali, to nije dovoljno za odlučujuću većinu.

Meloni želi da stvori desničarski savez

Italijanska premijerka Đorđa Meloni, koja je i šefica evropske desničarske porodice EKR, najavila je zbog toga da želi da stvori koaliciju u italijanskom stilu u Evropskom parlamentu. Meloni već 18 mjeseci vlada Italijom sa savezom desnih populista, desnih ekstremista i demohrišćana. Ona želi da razbije dosadašnju nezvaničnu veliku koaliciju centra u Evropskom parlamentu koju čine socijaldemokrate, liberali i demohrišćani.

"Uoči smo ključnih izbora, jer bi po prvi put evropski izbori mogli da stave tačku na neprirodnu i kontraproduktivnu većinu", rekla je Đorđa Meloni tokom nastupa u kampanji u Španiji. Ona želi da osnuje novu veliku desničarsku nacionalističku frakciju zajedno sa francuskom desničarskom populistkinjom Marin Lepen, mađarskim nacionalistom Viktorom Orbanom, poljskim PiS-om i drugim strankama. Do sada su bile dvije grupe na desnom spektru.

Demohrišćani koketiraju sa desničarskom marginom

Vodeća kandidatkinja evropskih demohrišćana, predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen, ne isključuje buduću saradnju sa Meloni & Co. Ursula fon der Lajen je u nekoliko TV debata rekla da je bitno da li se poslanici zalažu za Ukrajinu i obraćaju pažnju na evropske vrijednosti, a ne toliko članstvo u partiji. Fon der Lajen je za Meloni rekla: „I ona je jasno proevropska. Ona je protiv Putina, ona je to vrlo jasno rekla. I za vladavinu prava. Ako tako ostane, mi ćemo ponuditi saradnju“.

Socijaldemokrate, liberali, Zeleni i Ljevica oštro su kritikovali ovaj novi kurs demohrišćanke Fon der Lajen. Prema posljednjim istraživanjima javnog mnjenja, demohrišćani i socijaldemokrate ostaju približno iste snage kao i njihove poslaničke grupe. Liberali, Zeleni i Ljevica će izgubiti. U novom zakonodavnom periodu biće dodijeljeno 720 mandata, 15 više nego ranije.

Ograničena moć parlamenta

Koja god koalicija da se formira nakon formiranja poslaničkih grupa, mora se uzeti u obzir da je Evropski parlament samo jedan od dva ravnopravna zakonodavna doma. Ne može sam da odlučuje i ne može da bira vladu, već zavisi od saradnje sa „Savjetom Evropske unije". U Savjetu je zastupljeno 27 vlada država članica. Nasuprot tome, vlade se oslanjaju na odobrenje jedinog nadnacionalnog, direktno izabranog parlamenta na svijetu. Nijedan drugi region na svijetu nema uporedivu instituciju koja može da donosi zakone preko nacionalnih granica.

Tradicionalno se glasa tokom četiri dana. Izbori u Holandiji počinju 6. juna. Većina država glasa u nedelju, 9. juna. Pouzdane izjave o raspodjeli poslaničkih mjesta u desetom Evropskom parlamentu biće dostupne u 23 časa po srednjeevropskom vremenu.

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu