Posljednjih desetak godina je u Njemačkoj običaj da se u velikim porodičnim kompanijama finansiraju studije o ulozi tih firmi u prošlosti i njenih vlasnika tokom nacizma.

Tako se u javnost iznosi sopstveni prljav veš, ali po pravilu tek kada pomru svi koji su bili na čelu firme u zlo doba.

Doduše, nikad nije bila tajna da je koncern za proizvodnju čelika „Krup“ (Krupp) bio uključen u zločine nacionalsocijalističkog režima u Njemačkoj tridesetih i četrdesetih godina.

Firma nije samo proizvodila oružje za osvajačke ratove, već su u njenim pogonima izrabljivanje desetine hiljada ljudi, kako prinudnih radnika tako i onih koji su bili držanii u koncentracionim logorima.

Alfrid Krup fon Bolen und Halbah, rođen 1907, preuzeo je kompaniju iz Esena kao jedini vlasnik 1943. godine. Na suđenju u Nirnbergu je 1948. osuđen na dugogodišnju robiju, prevashodno zbog izrabljivanja ljudi, interniranih u logorima.

Krup je pomilovan 1953, kada je opet preuzeo firmu. Obavezao se da više neće proizvoditi oružje. Alfrid Krup je za punomoćnika firme postavio Bertholda Bajca, čovjeka koji je kao menadžer naftne industrije tokom nacizma spasio jedan broj Jevreja od deportacija. Krup je umro 1967. u Esenu.

Ali, dugo je bila misterija kakav je bio lični odnos Alfrida Krupa sa nacistima. Sedamdesetih godina je istoričar Golo Man (jedan od sinova čuvenog pisca Tomasa Mana) pisao Krupovu biografiju, u kojoj je zaključio da fabrikant čelika „nije bio zao, ali da je bio nula od čovjeka“.

Profit iznad svega

Sada su pak u Esenu predstavljeni rezultati studije, koju je od istoričara poručila Fondacija „Krup“. Eksperti, predvođeni Ekartom Konceom, godinu dana su češljali arhive.

U izvještaju stoji da je Alfrid Krup bio član više nacističkih organizacija. Postao je jedan od donatora zloglasnog SS još 1931. godine. U partiju je ušao 1938, ali ne na ličnu inicijativu već, kako se navodi, „po direktnom nalogu Hitlera“.

Taj relativno kasni ulazak u partiju ne govori o skepsi Krupa prema nacistima, zaključuju istoričari. Naprotiv, arhivi pokazuju da je fabrikant čelika imao odlične kontakte sa ministrom za vojnu industriju Albertom Šperom i drugim nacističkim prvacima.

Kako se navodi u izvještaju, Krup je računao da će profitirati od bliskosti sa režimom. Bio je dio ekonomske elite „koja je bila spremna da se okoristi njemačkim ratnim uspjesima i okupacionom vlašću“.

Malo koji koncern je tokom rata držao toliko prinudnih radnika kao Krup. Istoričari vjeruju da je brojka od 100.000 izrabljivanih radnika, kojom se obično barata, preniska.

U studiji se navodi da su šefovi u Krupu svjesno računali na rad logoraša, te otvarali pogone u Markštetu i Aušvicu baš zbog te besplatne i obespravljene radne snage. Istoričari tvrde da je Alfrid Krup bio lično upoznat sa „katastrofalnim životnim uslovima“ tih radnika, ali da mu je važnija bila besplatna radna snaga.Otac Alfrida - Gustav Krup (desno) pored Hitlera u Esenu. Vodio je firmu Krup od 1909. do 1943. Bio je jedan od 24 glavnih optuženih za ratne zločine u Nirnbergu, ali je zbog šloga proces protiv njega obustavljen. Preminuo je 1950.

- pročitajte i ovo:  Održati sjećanje: Deset godina Fondacije za obeštećenje prinudnih radnika

Nikad se nije pokajao?

Čak i nakon poslijeratnog pomilovanja se Alfrid Krup nije odrekao veza sa poznatim nacistima poput Frica Šlesmana, nekada oficira SS u Esenu.

Krup je, zajedno sa drugim proizvođačima gvožđa i čelika, poslije rata učestvovao u takozvanoj „pomoći Landsbergovcima“.

Tu se misli na bivše robijaše iz zatvora Landsberg od kojih je polovina imala veze sa SS, a trećina je osuđena zbog zločina u konclogorima. Privrednici su za te ljude pedesetih godina skupili ukupno sto hiljada njemačkih maraka.

Istoričari zaključuju da kod Alfrida Krupa „nije bilo znakova kritičke refleksije“. Prostije rečeno, nikada se nije pokajao.

No, rad na biografiji će se nastaviti. Na kraju bi zbornik radova trebalo da obuhvati period detinjstva Alfrida Krupa, njegovu ulogu kao preduzetnika i slično. Fondacija „Krup“ podržava dvogodišnje istraživanje sumom do 150.000 evra.

Alfrid Krup bio je ujedno posljednji vlasnik ogromnog koncerna sa prezimenom Krup. Poslije njegove smrti, Fondacija je preuzela upravu nad fabrikom.

- pročitajte i ovo:  Teški dani odluke za ThyssenKrupp

Poslije fuzije sa drugim koncernom krajem devedesetih, firma Tisen-Krup je do danas ostala najveći njemački producent čelika sa oko sto hiljada zaposlenih i obrtom od preko četrdeset milijardi evra.

nr (ard)

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu