U nedelju uveče, pod okriljem širokih vazdušnih udara, Izrael je započeo napad na grad Rafu u opkoljenom Pojasu Gaze. Tokom racije, Izrael je saopštio da je oslobodio dva izraelsko-argentinska taoca kidnapovana iz Izraela u napadu koji je predvodio Hamas 7. oktobra.

Lokalne zdravstvene vlasti izvijestile su da je u vazdušnim napadima ubijeno najmanje 67 palestinskih civila i srušeno nekoliko stambenih zgrada i najmanje jedna džamija. Na društvenim mrežama, argentinski predsjednik Havijer Milej (Havier Milei) zahvalio se Izraelu na oslobađanju dvojice talaca, koji imaju dvojna državljanstva.

U intervjuu za američku televizijsku mrežu ABC News, izraelski premijer Benjamin Netanjahu rekao je u nedelju da namjerava da „pobijedi preostale terorističke bataljone u Rafi, koja je posljednji bastion“, ukazujući da je kopnena invazija na ovaj grad na samoj granici sa Egiptom neizbježna. Izraelski planovi za kopnenu invaziju izazvali su međunarodne kritike, a humanitarne agencije i ključni saveznici pozivaju na uzdržanost.

Zašto je Izrael pokrenuo vojnu kampanju u Gazi?

Hamas je 7. oktobra 2023. započeo napad na Izrael iz Pojasa Gaze. U napadu, predvođenim ovom militantnom grupom, koju SAD, Njemačka, Izrael, EU i druge zemlje klasifikuju kao terorističku organizaciju — ubijeno je, prema izraelskim procijenama, oko 1.200 ljudi. Pored toga, Hamas je oteo oko 230 talaca u Pojasu Gaze, kojim grupa vlada od 2007. godine.

Kao odgovor, Izrael je pokrenuo vazdušnu i kopnenu ofanzivu protiv Hamasa na toj teritoriji. U akciji je do sada ubijeno više od 28.000 Palestinaca, saopštilo je Hamasovo ministarstvo zdravlja, a oko 1,9 miliona palestinskih civila bilo je primorano da napusti svoje domove. Više od 85 odsto Palestinaca koji žive u Pojasu Gaze sada je interno raseljeno, podaci su UN-a.

Šta bi kopnena operacija značila za stanovništvo Rafe?

Od 7. oktobra, Izrael stalno širi kopnene operacije u Gazi prema jugu, ostavljajući Rafu kao jedno od posljednjih utočišta za više od polovine od 2,3 miliona stanovnika enklave koji bježe od nasilja. Broj ljudi u gradu, koji je prije rata brojalo skoro 300.000, porastao je na oko 1,5 miliona. Mnoge izbjeglice žive u improvizovanim kampovima i skloništima UN-a.

Rafa se nalazi duž egipatske granice i pored jedinog preostalog graničnog prelaza u zatvorenoj Gazi, koji je još uvijek djelimično dostupan. Egipat je nedavno pojačao bezbjednost na svojim granicama zbog zabrinutosti da bi izraelska operacija mogla da izazove masovnu migraciju stanovnika Gaze na njegovu teritoriju.

Egipatski ministar spoljnih poslova Sameh Šukri upozorio je u nedelju da će dalja eskalacija u Rafi imati "katastrofalne posljedice" jer je njegova vlada zaprijetila da će se povući iz višedecenijskog mirovnog sporazuma sa Izraelom ako se kopnena ofanziva nastavi.

Postoje li bezbjedne zone na sjeveru?

Izraelski premijer Netanjahu je u međuvremenu najavio da će Palestincima u Gazi, koji žele da napuste Rafu, biti odobren „bezbjedan prolaz" do „područja koja smo očistili sjeverno od Rafe“.„Razrađujemo detaljan plan“, dodao je on.

Detalji takvog plana do sada nisu objavljeni. Ostaje nejasno, gdje bi se takve sigurne zone mogle nalaziti, kako bi se garantovao siguran prolaz, da li bi ova područja bila pogodna za smještaj stotina hiljada izbjeglica.

Satelitski centar Ujedinjenih nacija UNOSAT procjenjuje da je 30 odsto svih struktura u Gazi oštećeno, otkako je Izrael započeo rat protiv Hamasa sa „najznačajnijim povećanjem štete" u sjevernom centralnom guvernatu Gaze i južnoj provinciji Kan Junis.

Druga studija, koju su izradili naučnici sa univerziteta u Njujorku i Oregonu, procjenjuje da je više od polovine zgrada u Gazi uništeno.

Šta su SAD rekle o planiranoj ofanzivi na Rafu?

Američki predsjednik Džo Bajden rekao je u nedelju izraelskom premijeru Benjaminu Netanjahuu da „vojna operacija u Rafi ne bi trebalo da se nastavi bez kredibilnog i izvodljivog plana za obezbjeđivanje bezbjednosti i podrške za više od milion ljudi koji se tamo nalaze".

Dok su SAD podržale Izrael u njegovoj kampanji za iskorjenjivanje Hamasa, predsjednik Bajden je proteklih nedelja više puta pozivao na uzdržanost. Bajden je u decembru upozorio da Izrael rizikuje da izgubi podršku „neselektivnim bombardovanjem" u Gazi. Ovog mjeseca, američki lider je rekao novinarima da je „reagovanje u […] Pojasu Gaze bilo prekomjerno".

Kako je EU reagovala?

Visoki predstavnik EU za spoljnu politiku i bezbjednost Žozep Borelj (Josep Borrell) u subotu je na Iksu izrazio zabrinutost povodom moguće izraelske kopnene ofanzive na Rafu. To bi „dovelo do neizrecive humanitarne katastrofe i ozbiljnih tenzija sa Egiptom". On je dodao da je „nastavak pregovora o oslobađanju talaca i obustavi neprijateljstava jedini način da se spriječi krvoproliće“.

Na konferenciji za novinare u ponedeljak, Borelj je izrazio nevjericu Netanjahuovim pozivima da se evakuišu civili iz Rafe, pitajući: „Oni trebaju da se evakuišu — gdje? Na Mjesec? Gdje će evakuisati ove ljude?“

Hoće li ofanziva na Rafu poremetiti razgovore o taocima?

Tokom vikenda, jedan visoki zvaničnik Hamasa rekao je da bi izraelska kopnena ofanziva na Rafu "uništila" aktuelne pregovore o taocima.

Vjeruje se da se u Gazi još uvijek drži oko 100 talaca, iako je teško provjeriti brojeve.

Prema izraelskim zvaničnicima, smatra se da je oko 30 talaca mrtvo. Nakon sporazuma o privremenom prekidu vatre u novembru 2023. uz posredovanje Katara oslobođeno je 105 talaca.

Urednica: Maren Sas