To je nezamislivo dugo vremensko razdoblje: ove godine Njemačka bilježi najmanje 1.700 godina jevrejskog života na Rajni i sjeverno od Alpa. Najstariji pisani trag, dekret cara Konstantina od 11. decembra 321. danas se nalazi u Vatikanskoj biblioteci. U tom dopisu, upućenom gradskim vlastima u Kelnu, car je odredio da se u carstvu dopušta „imenovanje Jevreja u gradsko vijeće". Očigledno da su se u Kelnu tada oko toga prepirali.
1.700 godina je dugačak most između Antike i sadašnjosti. Koliko je star taj carev dekret pokazuje prisjećanje na jedan drugi datum, koji je dobio veliko značenje za Evropu: godine 321. početkom marta, car Konstantin se pozabavio proslavom vaskrsnuća dan nakon šabata, „Danom Sunca", i time se pobrinuo za uvođenje neradne nedjelje koja važi do danas.
Konstantin, koji se borio i pobjeđivao širom tada poznatog svijeta i navodno se krstio na samrtnoj postelji 337. godine vodio je vjersku politiku kao politiku svoje vladavine i sredstvo za davanje identiteta.
"Nije bilo puno dobrih dana"
Jevreji pripadaju društvu – tako se može sažeti značenje 11. decembra 321. Oni se nisu pojavili odjednom nekad kasnije. Tih 1.700 godina su razdoblje s ponekim vrhuncima i mnogim padovima, sa strašnim grozotama. Suživot je rijetko bio opušten, a često problematičan.
„Tu nije bilo mnogo dobrih dana", kaže Andrej Kovač, predsjednik udruženja „321 – 2021: 1.700 godina jevrejskog života u Njemačkoj".
Izopštavanja, progoni i ritualna ubistva, kristaški pohodi, antisemitizam, rasna mržnja – svaki grad u Njemačkoj s bogatom jevrejskom tradicijom ima i strašna sjećanja, koja sežu daleko prije uspona nacionalsocijalizma.
Da, postoje i bogata kultura i veličanstveni uspjesi u nauci - to potvrđuju imena brojnih njemačkih dobitnika Nobelove nagrade jevrejske vjere. Sve to mora biti dio sjećanja svih, a ne samo jevrejske zajednice.
Zato je u ovoj jubilarnoj godini još važniji zajednički pogled unazad i prema naprijed. Jevrejski život u Njemačkoj je 2021. tako raznolik kao nikada - poslije Holokausta. Danas u Njemačkoj opet studiraju budući liberalni, konzervativni i ortodoksni rabini. Postoje etablirane zajednice, naglašeno sekularni život, a i mladi, šareni pokreti s velikim samopouzdanjem.
A nakon doseljavanja Jevreja iz bivšeg Sovjetskog Saveza od 1990. godine, u mnogim jevrejskim opštinama se sprovodi nevjerovatno angažovan – često neprimjećen – rad na integraciji. Ova jubilarna godina želi da istakne to raznoliko vitalno jevrejstvo.
Uključiti manjine
Konstantinov dekret iz 321. godine odnosio se na političko uključivanje jevrejskih građana. U njemačkoj politici su Jevrejke i Jevreji rijetkost - jedna pokrajinska ministarka, jedan gradonačelnik i nekoliko pokrajinskih poslanika ili lokalnih političara.
Jer, oko 200.000 Jevrejki i Jevreja ipak predstavljaju manjinu. Uprkos tome: car je opomenuo gradske vlasti u Kelnu da ih ne izopštavaju. To važi za politiku i tada i danas. Tada je to važilo za Jevreje, a danas važi za sve manjine u političkom sistemu – u Njemačkoj i na međunarodnoj pozornici.
Ova 1.700 godišnjica je razlog za slavlje. Naravno, prvenstveno mogu slaviti Jevrejke i Jevreji u Njemačkoj ili sjeverno od Alpa. Ali ne samo oni, cijelo društvo i cijela Njemačka bi trebalo da slavi, podsjeća i gleda prema naprijed - zahvalna za sve što je postignuto i uvjerena da se neće zaboraviti ono što je prošlo.
Prošlost je prošla, ali ne smije biti zaboravljena - tako se može s pouzdanjem živjeti u zajedničkoj budućnosti.