ARD: Smatrate li da je Kina uništila podvodne kablove u Baltičkom moru?

Abigael Vasilje: Moramo sačekati rezultate istrage prije nego što optužimo Kinu. Neophodno je biti krajnje oprezan i osloniti se na pouzdane činjenice. U suprotnom, doprinosimo širenju dezinformacija, koje sami pokušavamo da suzbijemo.

To je posebno važno jer se mi, Evropljani, nalazimo u kritičnom trenutku kada uviđamo da Kina predstavlja prijetnju bezbjednosnoj arhitekturi Evrope. Trenutno vodimo veoma delikatnu i tešku raspravu – zato moramo biti sigurni da imamo dokaze.

Zašto je Kina pretnja bezbjednosti Evrope?

U posljednje dvije godine Kina je uvijek tvrdila da neće isporučivati Rusiji smrtonosnu opremu. Međutim, prošle sedmice dobili smo dokaz da Kina isporučuje smrtonosne dronove proizvedene u regionu Sinđijang, koji se zatim šalju Rusiji. Na taj način Kina je prekršila sopstvene crvene linije.

I ranije je Kina predstavljala prijetnju bezbjednosnoj arhitekturi Evrope kroz trgovinske i finansijske tokove s Rusijom: 2023. bilateralna trgovina između ove dvije zemlje dostigla je rekordnih 240 milijardi dolara, što je povećanje od preko 26% u odnosu na 2022.

Ovo pokazuje da kineski izvoz u Rusiju zamjenjuje robu iz Evrope i drugih partnerskih zemalja koje su uvele sankcije. Kina je bila ekonomski spas za Moskvu, i to ju je već činilo prijetnjom za našu bezbjednost.

Druga faza bila je isporuka robe dvojne namjene – visokotehnoloških proizvoda koji mogu imati vojnu primjenu, uključujući materijale i opremu koja Rusiji omogućava da proširi proizvodnju oružja.

A sada smo dostigli sljedeći nivo - s izvozom smrtonosnog naoružanja.

Pored toga, postoji vojna i bezbjednosna saradnja između Rusije i Kine – od Baltičkog mora preko sajber prostora do svemira. Broj zajedničkih vojnih vježbi značajno je porastao. Još 2017. Kina je izvela zajedničku vojnu vježbu s Rusijom u Baltičkom moru. Sve ovo predstavlja pravu prijetnju za bezbjednost evropskog kontinenta.

Koji je cilj Kine s ovom politikom i s vojnom podrškom Rusiji?

Kini ne odgovara da Rusija izgubi ovaj rat, jer je cilj oslabiti Zapad i transatlantsko partnerstvo, uključujući NATO. Peking ima jasno zacrtan cilj – zauzeti mjesto globalne sile ovog vijeka u međunarodnom poretku. Kada Rusija podriva Zapad i liberalne vrijednosti koje on zastupa, to koristi Kini.

Kroz rat u Ukrajini Kina stiče geostrateški prostor, posebno na globalnom jugu, i može se dalje pozicionirati kao alternativa Zapadu. To je za Kinu od velike važnosti.

Zbog njenih globalnih ambicija i trenutne geopolitičke situacije, kineska podrška ruskom ratu u Ukrajini sada predstavlja prijetnju evropskoj bezbjednosnoj arhitekturi.

Ipak, ne vjerujem da kinesko rukovodstvo želi da Kina bude viđena kao bezbjednosna prijetnja Evropi. Peking se nalazi u pravoj dilemi – Kini je potrebno evropsko tržište i evropska tehnologija.

Kina bi najviše voljela da zauzme poziciju protiv SAD-a, ali uz Evropu na svojoj strani. Zato kineski predstavnici često dolaze u Evropu i pokušavaju da promijene evropski stav prema Kini. Međutim, bez uspjeha – kineska podrška Moskvi i dalje narušava odnose i evropsku percepciju Kine.

Ipak, čini se da se ravnoteža između sukobljenih interesa u Kini – podrivanja Zapada, s jedne strane, i stabilnosti globalnog poretka zarad trgovine, s druge – pomjerila ka agresivnijoj spoljnoj politici.

Ne vjerujem da Kina u tome vidi sukob interesa. Peking hoće sve. Vizija Kine za svijet je jasna: želi da dominira globalnim trgovinskim sistemom, a trgovina zahtijeva stabilnost.

Ne smijemo zaboraviti da je prioritet Komunističke partije opstanak i stabilnost same partije. Međutim, trenutno smo u fazi u kojoj socioekonomski izazovi u Kini mogu dovesti u pitanje tu stabilnost. Partiji je potrebna nova legitimnost – novi društveni ugovor s narodom. Bezbjednost je osnova kineskog društvenog ugovora, pa opšta stabilnost ostaje prioritet.

I da, Kina želi da Rusija dobije rat, ali takođe želi da ostatak Evrope ostane relativno stabilan – pod kineskim uslovima. Kina želi da evropska tržišta i dalje prosperiraju i ostanu otvorena za kineski izvoz.

Zato Kina evropskim liderima nudi ekonomske prijedloge s ciljem da promijeni evropski stav prema Kini i smanji rasprave o Kini kao bezbjednosnoj prijetnji. Ovdje se ciljevi Kine i Rusije razilaze: Kina želi stabilnost, dok Rusija teži nestabilnosti.

U vašoj studiji o približavanju Kine i Rusije pozivate Evropu da definiše crvene linije za Kinu i posljedice njihovog prekoračenja. Kažete da su te linije već pređene. Kako bi Evropa sada trebalo da reaguje?

Postoje tri vrste odgovora. Već dvije godine poručujemo Kini: ako Peking isporuči smrtonosno naoružanje Rusiji, to će imati posljedice.

Sada, kada je Kina prešla sopstvene crvene linije, o tim posljedicama raspravljalo se u ponedjeljak u Briselu, među 27 ministara spoljnih poslova EU – ali, nažalost, bez rezultata. Nadam se da ćemo u narednim danima vidjeti koje sankcije će biti uvedene. To je prvi nivo.

Na drugom nivou, jednako je važno priznanje da Kina predstavlja stvarnu bezbjednosnu prijetnju za Evropu. Još uvijek govorimo o partnerstvu i konkurenciji, ali Evropljani do sada nikada nisu izjavili da Kina predstavlja prijetnju po bezbjednost. Na posljednjem NATO samitu u julu Kina je definisana kao „ključna pokretačka snaga rata".

Treći nivo je pitanje kako strateški ujediniti snage između NATO-a i EU-a u suočavanju s prijetnjom koju predstavlja Kina. Radi se o bezbjednosti Evrope.

Međutim, NATO ima veoma ograničen mandat kada je riječ o Kini. Taj mandat moramo proširiti u evroatlantskom kontekstu. Ako Kina dovede u pitanje našu bezbjednost ovdje u Evropi, NATO mora biti sposoban da odgovori.

Kao EU, moramo preispitati evropske mogućnosti odgovora na kineske akcije, sada kada su crvene linije pređene. Potrebno je stvoriti sinergiju između NATO-a i EU-a kako bismo odgovorili na Kinu kao prijetnju Evropi.

U svojoj studiji naglašavate potrebu da se spriječi dalje produbljivanje odnosa između Kine i Rusije. Da li je to uopšte još moguće?

Odnosi između Kine i Rusije nisu jednostavni. Imaju više razlika i međusobnog nepovjerenja nego zajedničkih interesa i povjerenja. Njihovi pogledi na budući svjetski poredak takođe se razlikuju, naročito kada je riječ o stabilnosti i ravnoteži moći.

Ipak, njihovi odnosi se trenutno produbljuju do mjere da ih više ne možemo pokušati da razdvojimo Kinu i Rusiju. Te dvije zemlje su na putu strateškog produbljivanja odnosa.

Kao Evropljani, moramo bolje razumjeti detalje i posljedice te veze kako bismo procijenili kako će ona uticati na nas. Na primjer, saradnja između Kine i Rusije može biti veoma problematična za Evropu. Intenzivna tehnološka integracija Kine i Rusije odvija se na štetu Evrope, jer obje zemlje koriste civilne proizvode u vojne svrhe.

Evropa sebi ne smije dozvoliti da bude iznenađena onim što dolazi. Moramo se pripremiti i suočiti s realnošću. Postoji obaveza da bolje razumijemo odnose između Kine i Rusije kako bismo izbjegli neprijatna iznenađenja. Ali, ne smijemo trošiti energiju na pokušaje njihovog razdvajanja – to se neće dogoditi.

Kina ne pokazuje interesovanje da bude posrednik u miru između Ukrajine i Rusije. Postoje li kineski interesi na koje bismo mogli diplomatski uticati kako bismo podstakli Kinu na deeskalaciju?

Kina je imala dvije godine za to – ali nije djelovala. Umjesto toga, Kina je povećala egzistencijalnu prijetnju za Evropu.

U prvoj fazi rata Evropa je molila Kinu za saradnju. Zahtjevi su bili jednostavni i odnosi su se na zajedničke interese, poput međunarodne prehrambene sigurnosti, nuklearne bezbjednosti ili oslobađanja zarobljenika. Evropa je tražila od Kine da Rusiji pošalje nekoliko jednostavnih poruka koje bi podržale te napore.

Nažalost, Kina nije podržala ni Evropu ni Ukrajinu. Nije se dogodilo ništa. Jedini izuzetak bila je nuklearna bezbjednost – jer odnosi između Kine i Rusije u nuklearnom sektoru počivaju na međusobnom odvraćanju. Kina je, dakle tu djelovala – ali samo da bi smirila situaciju radi svog nacionalnog interesa.

Kina ne želi da bude posrednik mira. Dosadašnji kineski prijedlozi to jasno pokazuju. Pored toga, Kina ima ograničene kontakte s Ukrajinom, pa se nije ni trudila da uspostavi dijalog s obje strane.

Iskreno, ne mislim da bi Kina kao mirovni posrednik bila u interesu Evrope. To bi značilo da Kina redefiniše konture evropske bezbjednosne arhitekture u skladu sa sopstvenim interesima.

Autor: Kristof Švanic

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu