Samo nekoliko sati nakon holandske vlade, Vlada Mađarske je takođe najavila da će podnijeti zahtjev za izuzeće od pravila Evropske unije (EU) u postupku dodjeljivanja azila. Takozvani opt-out ​​Zakon o azilu, poznat i kao 'Dablinska pravila', je neophodan, rekao je mađarski ministar za evropska pitanja Janoš Boka u srijedu uveče u Strazburu. „Mađarska, kao i Holandija, smatra da su strože nacionalne kontrole migracija ključne za zaštitu javnih službi i suvereniteta", objasnio je Boka.

Ideološki su nova holandska koaliciona vlada, koju predvodi desničarska ekstremistička Partija za slobodu (PVV) Gerta Vildersa i mađarska vladajuća partija Fides veoma bliske. Oni sada zajedno žele da izvrše pritisak na Evropsku komisiju i ostale članice EU da zauzmu oštriji kurs u azilantskoj politici. Deklarisani cilj holandske ministarke za azil Marjolajn Faber (PVV) je uspostavljanje „najstrože migracione politike svih vremena" u Holandiji. Da bi to uradila, ona želi da proglasi „vanredno stanje", kako bi mogla da djeluje ako je potrebno i bez saglasnosti parlamenta u Hagu. Mađarska vlada se oslanja na vanredne uredbe još od korona krize.

Mađarska ohrabrena holandskim korakom

Mađarska trenutno takođe predsjedava EU. U ovoj ulozi, mađarski ministar za evropska pitanja Boka bi zapravo morao da se bori za zajedničku politiku azila EU, koju su Evropski parlament i većina vlada zemalja članica konačno reformisali u aprilu. Ali Boka više voli da agresivno zastupa mađarske interese. Prema saopštenju vlade u Budimpešti, Mađarska se osjeća ohrabrenom holandskim korakom i smatra da je ispravnost njene politike potvrđena u evropskoj debati u cjelini.

Mađarska odbacuje pakt EU o azilu, koji je sada stupio na snagu u formi zakona, i ne želi da ga sprovodi ni pod kojim uslovima, na šta bi zapravo bila obavezna. Mađarski premijer Viktor Orban je prije nekoliko dana izrazio zadovoljstvo što Njemačka od ponedeljka kontroliše sve svoje granice kako bi otkrila one koji ulaze u zemlju bez dozvole. Šefica italijanske desničarske vlade Đorđa Meloni odavno je proglasila vanredno stanje u Italiji zbog navodne migrantske krize. Ona je ideološki povezana sa Gertom Vildersom u Holandiji i Viktorom Orbanom u Mađarskoj i možda bi mogla da bude sljedeća koja će zahtijevati izuzeće iz zakona EU o azilu.

Izuzeće je teško postići

„Poziv holandske vlade za odustajanje (opt-out) od evropske migracione politike nema uporište - to je kao tigar bez zuba", rekla je za DW poslanica u Evropskom parlamentu Birgit Zipel (SPD). "Klauzula o neučestvovanju mora biti uključena u evropske ugovore, što se može promijeniti samo jednoglasno. Izrazito sumnjam da bi druge zemlje članice dozvolile Holandiji da to uradi u svom aranžmanu", rekla je Zipel, koja je bila uključena u pregovore o paktu o migraciji EU.

Isto važi, naravno, i za Mađarsku. Još uvijek nije bilo naknadnog izuzeća - "opt-outa", za određenu političku oblast u EU. Postojeća izuzeća su dogovorena prilikom donošenja evropskih sporazuma ili prilikom pridruživanja zemalja članica. Danska je djelimično izuzeta iz unutrašnje politike, politike migracija i propisa o kontroli granica u šengenskom prostoru. Irska ne primjenjuje u potpunosti šengenska pravila zbog bliske povezanosti sa Ujedinjenim Kraljevstvom Velike Britanije i Sjeverne Irske. Poljska je izuzeta iz Povelje EU o osnovnim ljudskim pravima jer se Varšava plaši da će uz osnovna prava morati da uvede i gej brakove.

„Ustavno načelo EU na ispitu"

Ugovori EU se mogu menjati. Holandija ili Mađarska bi to mogle da zatraže od Evropskog savjeta. Međutim, ovo je dugotrajan proces koji bi na kraju u procesu ratifikacije morale da odobre ostale države članice i Evropski parlament. Anita Kniper, portparolka Evropske komisije, istakla je u Briselu da su Holandija i Mađarska, sve dok se ne promijeni ugovor, vezane za postojeće evropske zakone i da su obavezne da se u potpunosti pridržavaju pravila o azilu. Šefica Instituta za evropsko pravo na Katoličkom univerzitetu u Lajdenu, u Holandiji, Elize Mjur, smatra da je ustavno načelo EU sada na ispitu. "Država članica ne može da se povuče iz zakonodavstva EU nakon što je ono usvojeno. Poenta članstva u EU je da se obavezujete da ćete poštovati zakone EU", rekla je Elize Mjur za televiziju Juronjuz (Euronews).

Mađarska već duže vrijeme ignoriše zakone EU

Ekstremno nacionalistička mađarska vlada sa Viktorom Orbanom na čelu stvorila je sopstveni "opt-out" posljednjih godina jednostavno tako što ignoriše pravila i zakone EU, koji se odnose na procedure azila. Evropski sud pravde u Luksemburgu je u više navrata i na posljednjoj instanci proglasio nezakonitom postupanja Mađarske na njenoj spoljnoj granici sa Srbijom. U posljednjoj presudi sud je proglasio nezakonitim to što tražioci azila ne mogu da se prijave na granici, već samo u ambasadama u Kijevu i Beogradu. Pošto Mađarska odbija da promijeni ovu praksu, sud joj je izrekao kaznu od 200 miliona evra i kaznu po danu od milion evra. Pošto se Viktor Orban javno hvali da ne želi da plati ovu kaznu, Evropska komisija sada naplaćuje dospjelu sumu. Shodno tome smanjuje subvencije Mađarskoj iz budžeta EU.

Izuzetno malo tražilaca azila u Mađarskoj

Nejasno je na šta se Mađarska žali apropo velike navale tražilaca azila i migranata. Prema Agenciji za statstiku EU, 30 (!) ljudi je zatražilo azil u Mađarskoj tokom cijele 2023. godine. Mađarska ima daleko najmanje tražilaca azila od svih zemalja EU u odnosu na domocilno stanovništvo.

Sa 38.000 novih zahtjeva za azil u 2023. godini, Holandija je nešto ispod prosijeka EU - kao i Italija. Najviše zahtjeva za azil u odnosu na broj stanovništva registrovali su Kipar, Austrija, Grčka, Luksemburg, Njemačka i Bugarska. Ako bi Holandija zatvorila svoje granice za migrante nakon eventualnog uspješnog odustajanja od azila, ovi ljudi bi vjerovatno ostali u Belgiji ili Njemačkoj. Konflikti sa evropskim susjedima bi stoga bili neizbježni.

Holandska ministarka za azil Marjolajn Faber priznala je u svom pismu Evropskoj komisiji da je neophodna promjena ugovora EU još uvijek da dugom štapu. „To znači da je pismo desničarske holandske vlade čisto simbolična politička gesta“, rekla je za DW poslanica Evropskog parlamenta i ekspertkinja za migracije Birgit Zipel.

Ovaj tekst je prethodno objavljen na njemačkom jeziku.

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu