U avgustu prošle godine Vlada Republike Srpske stavila je van snage Izvještaj Komisije za istraživanje događaja u i oko Srebrenice od 10. do 19. jula 1995. godine, koji je prethodno odbacila Narodna skupština RS. Formiranjem Komisija za istraživanje stradanja naroda u Srebrenici ali i Sarajevu, te imenovanjem prvih ljudi ovih tijela, ovaj proces izašao je iz okvira politike spina i prerastao u konkretan čin koji je već izazvao oštre reakcije sa bošnjačke strane.

“Ne može se krojiti druga priča”

“Ja kao legalista podržavam da se utvrdi istina na bilo kojoj strani ali tamo gdje su utvrđene činjenice može se raditi eventualno neka dopuna u jednom dijelu tog izvještaja. Ali da se vraća na neko nulto stanje, mislim da je neprimjereno i da to ne vodi popravljanju međunacionalnih odnosa u BiH. Ne može se krojiti druga priča, suprotna onoj koja je nepobitno utvrđena”, kaže član predsjedništva SDA i potredsjednik Narodne skupštine RS, Senad Bratić. 

S druge strane, iz Vlade RS koja je imenovala članove komisija poručuju da je njihov cilj pomirenje među narodima i suživot budućih generacija.

“Želim podsjetiti na osnovnu motivaciju koja je jasno naglašena u zaključcima Narodne skupštine RS, a to je da se ovakve dvije komisije formiraju prije svega, zbog jačanja povjerenja i tolerancije među narodima u BiH, konačnog pomirenja i suživota sadašnjih i budućih generacija”, kaže ministar pravde RS, Anton Kasipović.

Na čelo obje ove komisije izabrani su Izraelci. Predsjedavajući za Srebrenicu je istoričar, Gideon Grajf, a za Sarajevo, profesor Rafael Izraeli. Komisija za istraživanje stradanja Srba u Sarajevu imaće sedam članova, za Srebrenicu devet a konstitutivne sjednice biće održane krajem marta ili početkom aprila.

Grajf: "Jedna je istina”

Grajf je za RTRS rekao da su mu činjenice najvažnije i da Komisija mora biti lojalna činjenicama, istini i žrtvama: “Naš cilj je istina i samo je jedna istina, ne postoje dvije istine o Srebrenici. Uložićemo sve napore da pronađemo tu jednu istinu”.

Izvještaj o Srebrenici, koji je sačinjen 2004.  odbačen je u skupštini RS u avgustu prošle godine na prijedlog tada predsjednika RS, Milorada Dodika, koji je rekao da se ne radi o objektivnom dokumentu jer je, kako je rekao donesen pod velikim pritiskom međunarodne zajednice, te da sadrži netačne podatke, bez stradalih Srba sa prostora srebreničke regije.

Delegacija Evropsku unije, Misija OSCE-a, Ured visokog predstavnika i Ambasada SAD-a tada su osudili odluku Narodne skupštine bh. entiteta Republika Srpska da odbaci izvještaj Komisije za Srebrenicu iz 2004. godine.

Delegacija EU je u tada izdatom saopštenju odbacila bilo kakvo poricanje, relativizaciju ili pogrešno tumačenje genocida u Srebrenici. Također je osuđujeno korištenje zapaljive etno-političke retorike i djelovanja".

Misija OSCE-a, Ambasada SAD-a i OHR su u zajedničkom saopštenju osudili cinično korištenje Izvještaja Komisije o događajima u i oko Srebrenice iz 2004. godine u političke svrhe. „Politizacija Izvještaja ne doprinosi pravdi i pomirenju, podriva vladavinu prava, ne predstavlja evropske vrijednosti i, u krajnjoj liniji, predstavlja prijetnju procesu postizanja pravde za sve žrtve ratnih zločina, bez obzira na etničku pripadnost".

U saopćenju se kaže da su pravosudne institucije Bosne i Hercegovine pokazale snažnu predanost utvrđivanju istine i osiguravanju da svi ratni zločini budu efikasno istraženi i procesuirani, bez obzira na etničku pripadnost počinioca ili žrtve.

Interesi prije žrtava

Direktor Istraživačko-dokumentacionog centra Mirsad Tokača kaže da cijela priča oko komisija pokazuje da se radi o pokušaju negiranja činjenica. Postojanje komisija koje se bave stradanjem samo jedne etničke grupe, u startu je osuđena na propast, kaže Tokača ističući da nijedna od ovih komisija neće imati kredibilan rezultat.

"25 godina od Dejtona, nikada ništa nisu uradili. Ja sam popisao sve građane BiH, bez obzira na etničku pripadnost, imenom i prezimenom. Niko od njih nije htio prstom mrdnuti. Kada dođe politički trenutak da treba narod homogenizovati, poput onog što je Bakir Izetbegović uradio nedavno (sa imenom Republika Srpska op.a), ili ovo što je Milorad Dodik uradio sada, onda se stvari drže podrgijanim neko vrijeme. Potrošićete budžetske pare i na kraju balade neće biti ništa”, kaže Tokača, navodeći da ako su u RS imali neke podatke, zašto ih nisu dali da dopunimo izvještaje.

U Sarajevu je, kaže Tokača stradalo imenom i prezimenom 3300 građana srpske nacionalnosti. Taj broj nije ni blizu onom sa kojim raspolaže Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i nestalih lica u Banjaluci. Direktor centra, Milorad Kojić kaže da je taj broj veći od sedam hiljada i da upravo nezavisna, međunarodna komisija može da da pravi odgovor na sva pitanja i nedoumice u vezi sa stradanjem Srba u Sarajevu.

Traži se samo istina 

"Ono što smo mi radili do sada pa i što je radio Tokača, dakle podaci koje je on prikupio, biće dostupno komisiji. Mi smo radili popis žrtava, gdje su se utvrđivale okolnosti stradanja svakog lica i utvrdili smo da je u deset sarajevskih opština stradalo preko 7600 lica srpske nacionalosti. Što znači da se taj broj pokušava umanjiti. Mi imamo podatke koje je prikupio Tokača i to će biti predočeno komisiji”, kaže Kojić navodeći da se na ovaj način samo želi utvrditi istina.

2006. godine bila je formirana komisija za ispitivanje stradanja Srba u Sarajevu, po nalogu Doma za ljudska prava ali je ona "radila” svega nekoliko mjeseci. Od tada, udruženja u RS koja su proistekla iz proteklog rata traže da se ovo pitanje ponovo pokrene. Takođe, osnovni razlog za stavljanje van snage izvještaja Komisije za Srebrenicu prošle godine, nije bio način na koji je ona radila niti njen sastav, već spisak sa imenima pripadnika Vojske Republike Srpske čije je slanje najavljeno iz udruženja “Majke Srebenice”njemačkom pravosuđu, što je izazvalo reakciju vlasti u RS.

U svakom slučaju, ni konstituisanje ovih komisija neće proći bez reakcija, pa teško da se može očekivati smanjenje političkih tenzija, što na kraju i nije cilj nijednom nacionalnom političkom korpusu u BiH.

Članovi komisija

Komisiju za Srebrenicu će pored Grajfa činiti Adenrelo Sinaba iz Nigerije, Јukiosa Јapa, Rodžer Bajat iz Australije, Zeng Јi iz Kine, Đuzepe Zakarija iz Italije, Markus Golbarh iz Njemačke, Larens Almarfrens iz SAD i Marija Đurić iz Srbije.

Članovi Komisije za Sarajevo, pored Izraelija su Volter Manusek iz Austrije, Lorens Almarfrens, Darko Tanasković, iz Srbije, Đuzepe Zakarija, Viktor Bezučenko iz Rusije i Patrih Bario.

Čitajte nas i preko DW-aplikacije za Android