Književnici iz Francuske, Bosne i Hercegovine, Njemačke, Hrvatske, Srbije i Crne Gore konstatovali su da djelo Meše Selimovića pripada korpusu svjetske književnosti jer iskazuje dubok stvaralački dijalog s vremenom na razmeđi Istoka i Zapada.

Obrazlažući uzdizanje autora romanâ "Derviš i smrt" i "Tvrđava" na tako visok nivo, Enver Kazaz, univerzitetski profesor iz Sarajeva, rekao je da je danas neophodno demaskirati i podvrći analizi sva dosadašnja čitanja i tumačenja Selimovićevih ostvarenja. On je roman "Derviš i smrt", kao i Andrićevu "Prokletu avlija", označio kao "romane modernističkog skepticizma", koji su subverzivno djelovali na Titov model socijalističkog režima. Cjelokupna kritika pedesetih, a potom šezdesetih godina, kada su ta ostvarenja objavljena, svjesno je zaobilazila ta značenje i isticala samo njihovu univerzalnost. Roman "Derviš i smrt", a zatim "Tvrđava" tumačeni su apstraktno, van prostora i vremena i bilo kakvog stvarnog konteksta, samo kao uspješne obrade univerzalnih tema odnosa ličnosti i vlasti, slobode i moći.

Po Kazazovom tumačenju - u možda najznačajnijoj studiji pročitanoj na pariškom skupu - Selimovićevi romani imaju alegorijsko i parabolično značenje. Radnja im je smještena u osmansko doba, ali govore o vremenu u kojem autor živi, i o političkom teroru kao suštini istorije. Na to je Kazaz ukazao analizirajući Selimovićevu autobiografsku knjigu "Sjećanja", koja je izišla deset godina poslije "Derviša" - 1976. "Derviš i smrt" i "Tvrđava", istakao je Kazaz, nose u sebi mnogo od piščeve autobiografije i sadržaj "Sjećanja" je nerijetko doslovno prenesen u te romane.

Teror jugoslovenske vlasti

Osmanska Bosna je samo ambijent za savremenu, modernu temu, a to je teror vlasti na prostorima bivše Jugoslavije poslije Drugog svjetskog rata, u Titovo vrijeme, čiju je vladavinu Kazaz označio kazo socijalistički monarhizam. Književna kritika je po njegovom obrazloženju, smišljeno previđala tu stranu Selimovićevog stvaralaštva i odgovorna je i danas za to. Ostvarenja Meše Selimovića su višeznačna. Isticanje njihove univerzalnosti nema razloga pobijati, ali je neophodno revidirati takve sudove i dopuniti ih. Tumačenje velikih literarnih dostignuća, kakva su Selimovićevi romani, rekao je profesor Kazaz na pariškom skupu, ne smije biti dio "epsko-herojskog nadgornjavanja".

Za ovaj pariški skup studije o različitim aspektima Selimovićevog djela pripremilo je dvadesetak univerzitetskih profesora, pisaca, književnih istoričara i kritičara. Pomenućemo samo neke. Zvonko Kovač iz Zagreba je govorio o temi prijateljstva i ljubavi u Selimovićevim romanima, Boris Lazić je analizirao "posredničku ulogu kultura između istoka i zapada u Selimovićevim esejima", Robert Hodel iz Hamburga napisao je studiju "Muslimanski podtekst u romanu Tvrđava", a Angela Rihter (Richter) "Tvrđava kao simbol ili o etosu kritičkog intelektualca".

Za simpozijum svoje naučne analize pripremili su i Nihad Agić iz Sarajeva, Siniša Jelušić iz Cetinja, Jovan Delić iz Beograda i drugi. Svi ti književno-naučni radovi biće štampani u knjizi, čije objavljivanje se očekuje na proljeće 2011 godine. Simpozijum su inicirali i organizovali profesori pariškog univerziteta Sorbona (Sorbonne) Sava Anđelković i Pol-Luj Toma (Paul-Louis Thomas), a pomogli su ga naučni savjet tog univerziteta, francusko Ministarstvo za visoko obrazovanje i Centar za istraživanje kulture i književnosti Centralno-istočne Evrope i Balkana.

Autor: Dževad Sabljaković

Odgovorna urednica: Belma Fazlagić-Šestić