Ptičiji grip,bolest pčoznata i kao ptičja kuga, je u Njemačkoj prisutan tokom cijele godine, ali s jesenjom seobom ptica selica broj infekcija naglo raste. Procjene pokazuju da je ove jeseni nakon izbijanja epidemija na farmama — do sada ubijeno i uklonjeno više od 200.000 kokošaka, gusaka, pataka i ćurki.

Po ocjeni Instituta Fridrih-Lefler (FLI), saveznog istraživačkog instituta za zdravlje životinja, širenje ptičijeg gripa među ždralovima u Njemačkoj dostiglo je — do sada neviđene razmjere.

FLI je podigao procjenu rizika od zaraze na „visok". Institut ne isključuje mogućnost da će epidemija dostići razmjere slične onima od prije četiri godine, kada je tokom zime 2020/21 širom Njemačke moralo biti usmrćeno više od dva miliona životinja — što je bio jedan od najtežih talasa peradarske kuge do sada.

Uzgajivači zabrinuti

Prema podacima portparolke FLI-ja, tokom ove godine zabilježeni su slučajevi zaraze na 50 farmi širom Njemačke, od čega 26 samo u oktobru. Broj životinja koje su preventivno usmrćene kreće se od 5.000 do 93.000 — po farmi.

Uzgajivači peradi sada traže konkretne mjere, poput uvođenja obaveznog držanja peradi u zatvorenim prostorima na nivou cijele zemlje. Jer, kako se ptičiji grip brzo širi, rastu i strahovi od ekonomskih gubitaka.

„Najveći prioritet mora biti sprečavanje širenja virusa, zaštita peradi i izbjegavanje štete", rekao je Georg Hajtlinder iz pokrajinskog udruženja peradarske industrije Baden-Virtemberg. On je zatražio uvođenje takozvane „naredbe o zatvaranju peradi", što bi značilo da se perad iz slobodnog uzgoja mora držati u zatvorenim objektima.

Moguća nestašica mesa peradi i jaja

Centralno udruženje njemačke peradarske industrije (ZDG) već upozorava na moguće nestašice jaja i mesa peradi ukoliko se virus ptičijeg gripa ne suzbije na vrijeme.

„Potrebna nam je rasprava o strategijama vakcinacije, usklađivanje propisa o zaraznim bolestima životinja na nivou EU i jasnoća u međunarodnoj trgovini", rekao je predsjednik ZDG-a Hans-Peter Goldnik za medije.

Trenutno druge države još uvijek odbijaju da uvoze proizvode dobijene od vakcinisane peradi.

Ako peradarska kuga nastavi da se širi, a vlasti ne preduzmu protivmjere, razmjere zaraze i šteta mogle bi postati toliko velike da bi došlo do nestašica jaja i mesa, upozorava portparol udruženja. Za sada, međutim, taj nivo još nije dostignut.

Krive su ptice selice — ove godine ždralovi

Ptičiji grip, poznat i kao peradarska kuga, veoma je zarazna infektivna bolest koja kod brojnih vrsta ptica i peradi često ima smrtonosan ishod. Zaražene divlje ptice koje na putu ka zimovalištima na jugu prave pauze — smatraju se glavnim prenosiocima ptičijeg gripa.

U populacijama divljih ptica, najznačajniji izvori zaraze vjerovatno su patke, jer one često samo prenose virus, a rijetko obolijevaju. Međutim, u osnovi svaka zaražena ptica može prenijeti virus na druge.

Ove godine najviše su pogođeni ždralovi, ali je visoko zarazni virus tipa H5N1 potvrđen i kod drugih vrsta, poput divljih gusaka i pataka. Novi slučajevi i dalje pristižu, a to će vjerovatno potrajati, jer — vrhunac seobe ptica tek predstoji.

Kao u horor filmu

Ždralovi oboljeli od ptičijeg gripa umiru kao muhe, padaju s neba, ponekad pravo pred noge ljudima. Na nivou cijele Njemačke broj mrtvih ždralova popeo se na više od 2.000.

Najgore je na sjeveroistoku Njemačke, u području ribnjaka kod Linuma u Brandenburgu, gdje se nalazi najveće odmorište ovih ptica u Evropi. Do subote poslijepodne tamo je pokupljeno 1.500 mrtvih ptica. „To je zaista neuobičajeno", rekla je Krista Kin, predsjednica Instituta Fridrih Lefler. Kako je objasnila, to vjerovatno ima veze s vremenom seobe, vremenskim uslovima i migracionim rutama ptica.

„Situacija je dramatična. Kao da smo u lošem horor filmu", rekao je Matijas Peršal, gradonačelnik Ferbelina, u čijoj blizini se nalazi jezero.

A tamošnji okružni načelnik, Rald Rajnhart, rekao je za medije: „Proizvođačima u regionu uvedene su zabrane trgovine. Dakle, ni jaja ni mesni proizvodi ne smiju ići u prodaju".

Rajnhart je trenutnu situaciju opisao kao „depresivnu". Dobrovoljni pomagači na terenu su nemoćni — skupljanje mrtvih ptica ne izaziva samo fizičku iscrpljenost, već predstavlja i ozbiljno psihološko opterećenje. Mrtve ptice skupljaju dobrovoljci — uglavnom u zaštitnim odijelima. I to s dobrim razlogom. Za sada virus uglavnom ne uspijeva direktno prijeći sa životinje na čovjeka.

Ipak, 2024. u SAD je bilo ljudi koji su se zarazili ptičijim gripom. Tada su krave s jedne farme mlijeka bile posrednici. Radnici su imali povišenu temperaturu, kašalj, poteškoće s disanjem, ali i dijareju i povraćanje.

Da li postoji opasnost za ljude?

Virus H5N1 u osnovi je specijaliziran za receptore u disajnim putevima i crijevima ptica. Isti takvi receptori otkriveni su i u vimenu goveda. U ljudskim disajnim putevima, međutim, ima veoma malo receptora koji odgovaraju virusu H5N1, zbog čega su infekcije kod ljudi do sada bile izuzetno rijetke.

Prema izvještaju Evropske agencije za bezbjednost hrane (EFSA) iz jula 2025. „Povremeno je dolazilo do prenosa sa životinje na čovjeka, ali nije zabilježen prenos među ljudima. Ptičiji grip može preći na čovjeka uglavnom na dva načina: putem direktnog kontakta sa zaraženim životinjama i preko kontaminirane okoline."

Već postoje vakcine protiv ptičijeg gripa (influence A/H5N1) za ljude — ali one nisu namijenjene široj populaciji, već prije svega rizičnim grupama, poput veterinara, radnika na peradarskim farmama i naučnika koji dolaze u blizak kontakt sa životinjama.

Vještačka inteligencija može predvidjeti talase zaraze

Istraživači sa Univerziteta u Hajdelbergu razvili su model vještačke inteligencije koji s velikom tačnošću predviđa obrasce izbijanja ptičijeg gripa u Evropi. Regionalna žarišta mogu se predvidjeti uz pomoć lokalnih faktora kao što su sezonska temperatura, godišnji indeks vode i vegetacije ili podaci o gustini životinja. Ovakav model i ciljano prikupljanje podataka mogli bi doprinijeti proaktivnim mjerama prevencije.

U publikaciji objavljenoj u časopisu „Nature", naučnici objašnjavaju da je model treniran na podacima o izbijanjima ptičijeg gripa zabilježenim u Evropi između 2006. i 2021. godine.