Nešto prije podneva u petak u većinski srpskim opštinama na sjeveru Kosova oglasile su se sirene za vazdušnu opasnost. Suprotno namjeni, zvuk ovih sirena na sjeveru poziv je na okupljanje, ne na traženje zaklona. Povod ovog puta bila je namjera novoizabranih albanskih gradonačelnika da uđu u opštinske zgrade u kojima je smještena srpska administracija i otpočnu sa radom.

Gradonačelnici Zvečana, Zubinog Potoka i Leposavića izabrani su na posljednijim vanrednim lokalnim izborima na kojima je zbog bojkota Srba izašlo svega 3,4% građana.

Na nagovor međunarodne zajednice, a radi izbjegavanja eskalacije, konstitutivne skupštine i zakletve su podnijeli u četvrak u albanskim selima u ovim opštinama.

Nova „normalnost?

Ali, već u petak je uspostavljena kontrola nad opštinskim zgradama - nakom kraćeg otpora i sukoba sa građanima, pri čemu su korišteni suzavac, šok bombe, ali su se čule i rafalne paljbe.

Sa opštinskih zgrada uklonjene su srpske, a postavljene kosovske zastave, a nakon fotografisanja za albanske medije, gradonačenici su napustili nove kancelarije.

Bilans incidenata u petak je više desetina povrijeđenih građana, 5 povrijeđenih policajaca i 4 oštećena policijska vozila.

Policija je prenoćila u opštinskim zgradama, što su scene kakve će vjerovatno postati nova „normalnost" na putu normalizacije odnosa Beograda i Prištine.

Očekuje se omasovljenje protesta

„Ovo stanje ovako kako je uspostavljeno, nije održivo. U narednim danima, očekujem veću reakciju građana, ali i Srpske liste. Pretpostavljam da će doći do masovnijeg okupljanja građana ukoliko ponovo dođe do dolaska novih gradonačelnika. Masovnija okupljanja i protesti mogu da dovedu do novih destabilizacija", kaže za DW Marko Milenković iz Nove društvene inicijative.

Omasovljavanje protesta očekuje se i zato što je u ranim jutarnjim satima u petak na hiljade, prema tvrdnjama nekih lokalnih medija, čak 10.000 Srba sa Kosova otputovalo put Beograda na kontraprotest koji je sazvao predsjednik Srbije Aleksandar Vučić.

Zapravo, zbog mitinga „Srbija nade", čitavo rukovodstvo Srpske liste, najveće partije kosovskih Srba i veliki broj radnika srpskog javnog sektora na Kosovu, kao i simpatizera SNS, u petak nije bilo na Kosovu.

Opozicija vodila pregovore sa policijom

U ime građana pregovore sa policijom, pokušali su da vode predstavnici opozicije – u Zubinom Potoku Milija Biševac, predsjednik građanske inicijative Za Zubin Potok, u Zvečanu, predsjednik Srpskog opstanka, Aleksandar Arsenijević.

„U petak je bilo vidljivo da ipak postoji jedan nivo pluralizma u srpskoj zajednici na Kosovu. Bilo je jasno da se radi o djelovanju samoorganizovanih građana. Možda je baš zato otpor bio uslovno rečeno blaži i srećom nije bilo mnogo povrijeđenih," kaže za DW Marko Milenković iz Leposavića.

„Kada god se srpska zajednica protivi nekim akcijama Prištine, mogli smo da vidimo poruke i zvaničnika vlade Kosova i većine međunarodne zajednice da se radi o otporu koji dolazi od Srpske liste. Sada je jasno da to nije sve tako jednostavno i da ima i drugih aktera", poručuje Milenković.

Dodaje i to da će zbog dešavanja u petak popularniost Srpske liste zadobiti jak udarac. Veliki broj građana u petak je ne društvenim mrežama upoređivao fotografije prvaka Srpske liste koji u Beogradu drže transparent podrške Aleksandru Vučiću i opozicione lidere kosovskih Srba koji stoje između građana i specijalaca sa dugim cijevima.

SAD i Kvinta oštro kritikuju Prištinu

Udarac mogu doživjeti i odnosi SAD i Kosova. To je najavio sekretar SAD Entoni Blinken u svojoj osudi „nasilnog ulaska u opštinske zgradama na sjeveru Kosova". On je podcrtao da se Kosovo na taj čin odlučilo suprotno savjetima SAD i EU i istakao da će to imati posljedice po bilateralne odnose Kosova i SAD.

Sa zajedničkom osudom nasilnog ulaska u zgrade opština izašla je i Kvinta koja je zatražila i povlačenje policije. KFOR, NATO misija na Kosovu koja je u prošlosti u sličnim situacijama kada je dolazilo do povlačenja specijlaca preuzimala njihove pozicije, oglasila se uz ocjenu da se je nasilan ulazak u zgrade opština „ekstremno opasan".

Priština tvrdi da policija nije bila nasilna

Sa ocjenom da je policija nasilna, nije se složio kosovski ministar unutrašnjih poslova, Đeljalj Svećlja. On je u reakciji na brojne osude naveo da „misinterpretacija stvarnosti može da dovede do gubitka ljudskih života" i optužio one koji policiju Kosova nazivaju nasilnom, da ohrabruju napade na policiju.

Istovremeno, Svećlja je građane pozvao da „ne nasjedaju na provokacije kriminalnih grupa koje, zarad ličnih i grupnih kriminalnih interesa, žele haos i suspenziju vladavine zakona i demokratije".

Kosovski Srbi: Ovo nije demokratija

Građani, uključujući i lidere opozicije, koji su u petak pružali otpor ulasku novoizabranih gradonačelnika u opštine koje koristi srpska administracija, to tako ne vide.

„Ovo nije demokratija. Ovdje niko nije naoružan, ovdje niko ne prijeti silom, osim vas. Vi ste ovdje došli naoružani, mi smo goloruki. Možemo da razgovaramo, ali sila nije u opticaju”, rekao je lider GI Zubin Potok tokom pregovora sa policijom koja je tražila da građani opštine Zubin Potok naprave kordon.

„Sami rezultati izbora govore o stavovima građana o novim gradonačelnicima. Ti kandidati su osvojili 0% srpskih glasova i iz toga je jasno da zajednica ne samo da ne želi njih već i da iz revolta zbog institucionalnog nasilja, terora, zloupotrebe službenog položaja i upotrebe sile, sada ne želi ni da bilo koje kosovske institucije budu prisutne na sjeveru Kosova”, objašnjava efekte policijskih akcija za DW Milenković.

Izlaz je napredak u dijalogu

On navodi da fraza uveliko postaje otrcana, ali da je izlaz iz novonastale kulminacije krize dijalog.

„Ali ne samo pregovori, nego i sprovođenje dogovorenog. Dok se u pregovorima samim moraju uzeti u razmatranje i najzad ozbiljno shvatiti zahtjevi srpske zajednice. To prije svega moraju da učine predstavnici međunarodne zajednice. Što prije nam je potreban napredak".

Do najnovije eskalacije na sjeveru Kosova dolazi ni puna tri mjeseca od usmenog prihvatanja implementacionog aneksa evropskog plana za normalizaciju odnosa Kosova i Srbije od strane Albina Kurtija i Aleksandra Vučića u Ohridu. Korak koji je EU predstavila kao važan napredak u dijalogu trebalo je da promijeni dinamiku dijaloga – od sredstva za upravljanje krizama do sredstva za uređenje budućih odnosa.

Gorućim problemima na terenu, poput neriješenog pitanja registarskih oznaka, izborima za koje je još onda bio najavljen bojkot Srba, kao i višemjesečnim zahtjevom kosovskih Srba da se sa sjevera povuku specijalne jedinice Kosovske policije u Ohridu nije bilo govora.

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu