Nakon što su talibani osvojili Kabul, očajni Avganistanci su se zaputili ka aerodromu u nadi da će se evakuisati iz zemlje. Odlazeća njemačka kancelarka Angela Merkel je na konferenciji prije par nedjelja izjavila da je situacija „teška, dramatična i užasna“ i da „trenutno djeluje kao da je sve bilo uzaludno“.

Za Njemačku, čije su trupe u Avganistanu provele 20 godina, gubitak ljudskih života i finansijski troškovi su bili preveliki. Nakon terorističkih napada na kule u Njujorku 11. septembra 2001. godine, njemačka vojska Bundesver odlazi u, kako će se kasnije pokazati, najdužu i najveću međunarodnu vojnu misiju, u Avganistan da pomogne SAD-u. Njemačka se obavezala da pomogne u izgradnji Avganistana, ali su te nade sada srušene.

Demohrišćanski kandidat za kancelara, Armin Lašet, govorio je nedavno o velikom udarcu transatlantskim odnosima i izrazio čuđenje prema Bajdenovim postupcima. „Razočaralo me je kada sam čuo njegovu izjavu 14. aprila da će ispuniti Trampovo naređenje za povlačenje trupa iz Avganistana, a da se pritom nije konsultovao sa saveznicima u ovom ključnom momentu“, rekao je Lašet za „Frankfurter Algemajne Cajtung“ sredinom avgusta. 

„Ovako se gubi povjerenje i dovode se u pitanje američke vojne sposobnosti kao velesile“, rekao je politički analitičar sa Univerziteta Regensburg, Štefan Birling. „Nakon četiri katastrofalne godine pod Trampom, imali smo pozitivna očekivanja od Bajdena, ali se sada raspoloženje promijenilo."

Nejednak odnos

Nakon Drugog svjetskog rata, Amerika je igrala ključnu ulogu u tome da se Zapadna Njemačka zasnuje na principima liberalne demokratije i slobode medija. SAD joj je pružala bezbjednost tokom Hladnog rata i postarala se da Zapadna Njemačka opstane paralelno sa komunističkom Istočnom Njemačkom.

„Amerika je pobijedila Njemačku u Drugom svjetskom ratu, a zatim je kao okupaciona sila pomogla da se izgradi njemačko društvo“, kaže istoričarka koja se bavi proučavanjem američko-nemačkih odnosa Rut Hatlapa. 

Sa jedne strane su Nijemci iz Zapadne Njemačke podržavali dublje odnose sa Amerikom, ali je sa druge strane postojala ogorčenost zbog prevelikog oslanjanja na bezbjednosne snage SAD-a. Time se, prema ocjenama istoričarke, stvorio kontradiktoran odnos.

Vijetnam je Njemačka drugačije doživjela

Američko-njemački odnosi su imali svojih teških momenata. Jedan od takvih primjera je rat u Vijetnamu. U Zapadnom Berlinu je 1968. godine oko 12.000 ljudi protestvovalo protiv rata. Jedan od njih je bio i pisac Fridrih Kristijan Delius.

„Postojalo je veliko razočarenje time što Amerikanci, kojima smo se toliko divili, odlaze u rat koji je toliko suprotan njihovim principima. Uzburkali su naše strasti, baš kao i strasti stotine hiljada američkih studenata“, rekao je Delius za nacionalni radio „Dojčlandfunk“, osvrćući se na događaje od pre 50 godina.

Njemačka je odbila pozive SAD-a da učestvuje u ratu u Vijetnamu. Umjesto toga, Nijemci su krenuli u humanitarnu misiju i poslali brod pun medicinske opreme u ratnu zonu 1966. godine, pod pokroviteljstvom njemačkog Crvenog krsta.

Raskol oko Iraka

Drugi udarac američko-njemačkim odnosima je bio 2003. godine. Tadašnji američki predsjednik Džordž Buš je insistirao da se Njemačka pridruži ratu protiv režima Sadama Huseina u Iraku, na šta je tadašnji ministar spoljnih poslova Joška Fišer iz Zelenih izjavio sada već legendarnu frazu: „niste me ubijedili".

Sumnje oko opravdanosti rata sa Irakom je izrazila njemačka obaveštajna služba. „Prema našim informacijama, razloge koje je Kolin Pauel predočio Savjetu bezbjednosti Ujedinjenih nacija nisu opravdani i pritom su netačni“, izjavio je za list „Velt“ tadašnji predsjednik njemačke državne bezbjednosti, August Haning.

„Greške koje su SAD napravile i danas ostavljaju posljedice. Konflikt između dva muslimanska ogranka sunita i šiita, uspon terorističkih organizacija poput Al Kaide i ISIS-a, političke nestabilnost“, rekao je za „ntv“ analitičar koji izučava terorizam i bezbjednost na Iftus Institutu za prevenciju krize, Rolf Tophoven. „Ne bismo imali migrantsku krizu da u tom regionu vlada mir. Ljudi ne bi morali da bježe u Evropu“.

Ipak, današnja slika izgleda potpuno drugačije. „Glavna razlika je očigledna. U Avganistanu imate vojnike koji su tamo onoliko dugo koliko su i američki vojnici“, kaže istoričar i profesor na Univerzitetu Ahen, Klaus Švabe. 

Udarac transatlantskim odnosima

„Situacija u Avganistanu je natjerala one koji su imali velike planove za transatlantske odnose na preispitivanje“, kaže Bastian Gigerih sa Međunarodnog instituta za strategijske studije. „Njemačka upletenost u nedavne događaje čini stvari još bolnijim, jer su pomiješana osjećanja poraza, razočarenja i poniženja.“ On je dodao da je pad Kabula kristalno jasno pokazao Njemačkoj i evropskim silama da one nemaju sopstvene mogućnosti da izgrade nezavisne strategije.

Nakon nedavnih događaja u Avganistanu, sve su glasniji pozivi za njemačkom i evropskom vojnom nezavisnošću. „Evropska unija mora da bude u stanju da reaguje bez američkog partnera. Mi moramo da budemo u stanju da obezbijedimo aerodrom u Kabulu sami“, rekao je kandidat za kancelara Armin Lašet u intervjuu za „Frankfurter Algemajne Cajtung".

Kada je Bajdenova administracija došla na vlast u Americi, on je pozvao Njemačku i ostale evropske partnere da zauzmu čvršći stav prema Rusiji i Kini, u nadi da će mobilisati Evropsku uniju da se jače zauzme za očuvanje liberalne demokratije.

Prema ocjenama političkog analitičara Gigeriha, odlazak trupa iz Avganistana je možda bio kontraproduktivan. „Njemačka i Evropska unija posmatraju misiju u Avganistanu kao čin solidarnosti sa SAD-om. Mnogi će se na to osvrtati i pomisliti – ’eto, uradili smo to za Amerikance i pogledajte kako se završilo.'"

 

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu