Idomeni, Đevđelija, Preševo, Reške, Tovarnik, Brežice, Špilje – redom varošice o čijem postojanju do ljeta 2015. nisam znao previše, osim da se nalaze na samim granicama zemalja jugoistočne Evrope. Onda su u ta učmala mjestašca došle stotine hiljada ljudi iz ratnih područja Sirije, Iraka i Avganistana. Tamo sam, kao reporter, viđao uvijek iste scene. Hiljade ljudi, iscrpljenih, izgladnjelih, bolesnih, a ipak punih nade u budućnost bez rata, spavaju na podu i guraju se u prepunim vozovima i autobusima. Većina ih je krenula u ovu odiseju jer je morala da napusti svoje ratnom razrušene domovine i jer su džinovski izbjeglički kampovi u Libanu, Jordanu i Turskoj prepuni i bez dovoljno finansijskih sredstava. I jer sa svakom godinom postaje sve tanja nada da u njihove zemlje može da se vrati mir.

Nove ograde 26 godina nakon pada Berlinskog zida

Godinama se iz Evrope skrštenih ruku gledalo kako par stotina kilometara udaljeno od evropskih granica na tlu Sirije nastaje jedna od najvećih izbjegličkih katastrofa od Drugog svjetskog rata, kao da se sve to tiče tek bližeg susjedstva te zemlje. Kada se onda, nakratko, u evropskom bedemu otvorila pukotina, tvrđava je hitno ojačana ogradama – 26 godina nakon pada Berlinskog zida. Usred Evrope, čak i između članica EU. To je bio prvi korak ka ukidanju Evrope. Da je Angela Merkel poslušala svoje kritičare i zatvorila njemačke granice, bila bi to ozbiljna opasnost za postojanje EU u sadašnjoj formi. Ona, na sreću, to nije uradila.

Danas bedemi Evrope opet stoje, visoki. Mali gradovi na Balkanskoj ruti pali su u zaborav. Hiljade ljudi koji trenutno na jugoistoku Evrope čekaju zaglavljeni, bez krova nad glavom, mrznući se na -15, javnosti u Berlinu, Beču ili Stokholmu teško da su bitniji od kratke vijesti na margini novina.

Saveznici u izbjegavanju odgovornosti za izbjeglice

EU ima dva važna saveznika u svojoj namjeri da izbjegne odgovornost i prihvati izbjeglice – turskog autokratu Redžepa Tajipa Erdogana i Sredozemno more. Prošle godine se u njemu utopilo najmanje 5.022 ljudi. EU to naziva obezbjeđivanjem granica, ali to je zapravo rat koji vodimo protiv ljudi koji pokušavaju da se domognu Evrope.

EU tvrdi da hoće da se bori protiv krijumčara ljudi, ali oni danas dižu cijene za svoje usluge kao nikad prije. Sama EU podstiče potražnju za krijumčarima jer gotovo da ljudi nemaju načina da legalno doputuju u EU ili da izvana postave zahtjev za azil. Nastaje utisak da su krijumčari odabrani kao dežurni zlikovac kako EU ne bi morala da stane pred ogledalo kada se postavi pitanje ko je odgovoran za mrtve.

To nema nikakve veze sa dosta isticanim evropskim vrijednostima. Evropa nije u krizi zbog toga što Sirija gori. Evropa je u krizi jer desničarski populisti pokušavaju da prizovu duhove tridesetih godina.

Između BiH i Njemačke nema mora u kojem se može utopiti

Publicistkinja Hana Arendt je, nedugo poslije Drugog svjetskog rata, rekla da ljudska prava koja su utvrdile Ujedinjene nacije nemaju nikakvu vrijednost kada se nacionalne države suoče sa milionima izbjeglica, jer one nemaju mogućnost da u praksi zahtijevaju svoja prava. Danas se ponovo isplati čitati Hanu Arent jer za hiljade utopljenih u Sredozemnom moru apstraktna ljudska prava zaista ništa ne vrijede.

Pri tome EU ne bi postala ono što je danas da njene članice poslije Drugog svjetskog rata nisu prihvatile milione prognanih. Ne bi bila ono što je danas da slobodni dio Evrope nije otvorio svoje granice za ljude koji beže od režima zemalja realno postojećeg socijalizma ili za izbjeglice iz etnonacionalističkog ludila jugoslovenskih ratova.

Između Bosne i Hercegovine i Njemačke nema Sredozemnog mora u kojem se može utopiti. Kada je moja porodica pobjegla od rata u BiH, na tom putu nije morala da rizikuje život. Početkom devedesetih je Njemačka primila stotine hiljada ljudi iz bivše Jugoslavije, kao i iz država Varšavskog pakta i država proizašlih iz Sovjetskog Saveza. To nije načinilo Njemačku lošijom već boljom zemljom.

A sada Evropi prijeti raspad jer njene države članice sa ukupno 510 miliona stanovnika ne mogu da se dogovore šta da rade sa dva miliona izbjeglica – u trenutku kada na svijetu ukupno ima 65 miliona izbjeglih! Ako takav raspad dozvolimo, onda je izgubljeno ono što je nastajalo poslije Drugog svjetskog rata i pada Berlinskog zida. Onda to više nije moja Evropa.

*Krsto Lazarević je rođen u Bosni i Hercegovini i kao dijete je sa roditeljima iz BiH izbjegao u Njemačku. Danas živi u Berlinu i piše za nekoliko medija na njemačkom jeziku.