Tokom proteklih dana došlo je do eksplozija na željezničkim prugama u ruskim regionima Belgorod i Voronjež, usljed čega su vozovi iskočili iz šina. Ruske vlasti vode istragu zbog sumnje na terorizam. I ranije je bilo više sabotažnih akcija u Rusiji koje su izazvale pažnju širom svijeta, a koje se pripisuju ukrajinskim obavještajnim službama.

Pristalice Ukrajine ističu inovativnost ukrajinskih službi, dok skeptici upozoravaju da takvi napadi mogu dodatno eskalirati sukob. Operacije organizuju ukrajinska Služba bezbjednosti (SBU) i vojna obavještajna služba HUR. Oni tvrde da su mete legitimne – vojne baze i infrastruktura koju Rusija koristi za rat protiv Ukrajine.

Uništavanje logistike

Pošto ruske željeznice prevoze municiju i gorivo za vojsku, one su česta meta sabotaža koje sprovode SBU i HUR. Tako su agenti SBU 30. novembra 2023. digli u vazduh voz natovaren gorivom u tunelu na Bajkalsko-amurskoj pruzi. Eksploziv je bio postavljen u cisterne koje su se nalazile u tunelu. Zbog požara, danima nije bilo moguće snabdijevanje istočnih regiona Ruske Federacije.

Dana 1. juna 2025. gotovo istovremeno su se srušili željeznički mostovi u ruskim regionima Brjansk i Kursk, vozovi su iskočili iz šina, a sedam putnika je poginulo. Iako ni SBU ni HUR nisu preuzeli odgovornost, ruske vlasti i ovdje vode istragu zbog terorizma i za napade optužuju ukrajinske obavještajne službe.

Napadi na Krimski most

Most koji povezuje rusko kopno sa ukrajinskim poluostrvom Krim, koje je Rusija anektirala 2014. godine, otvoren je 2018. i predstavlja centralni element ruske propagande i ključnu logističku arteriju za snabdijevanje ruskih trupa. SBU je organizovao tri napada na most, koji su promijenili percepciju o sposobnostima Ukrajine i ukazali na slabosti ruske odbrane.

Ujutru 8. oktobra 2022. kamion natovaren eksplozivom iz ruske regije Krasnodar ušao je na most i eksplodirao na njegovoj sredini. Dva dijela drumskog mosta urušila su se na dužini od 103 metra. Osam cisterni sa dizelom na željezničkoj pruzi pored takođe je zahvatio požar. „Operacija je planirana šest mjeseci, eksploziv je transportovan preko lažnih firmi kroz Gruziju, Jermeniju i Kazahstan kako bi se izbjegla ruska kontrola", izjavio je tada šef SBU Vasil Maljuk.

Saobraćaj na mostu bio je obustavljen 22 dana, što je dovelo do nestašice goriva i municije na Krimu i primoralo rusku vojsku da preusmjeri snabdijevanje preko okupiranih teritorija Zaporoške oblasti. Napad je imao snažan psihološki efekat jer je pokazao da su i strogo čuvani ruski objekti ranjivi.

Ukrajina je nastavila napade i narednog ljeta. Iako prvi napad raketama S-200 nije uspio, Moskva je bila primorana da pojača odbranu mosta skupljim sistemima S-400. Ubrzo je uslijedio novi napad – ovog puta sa mora. Dva drona-čamca eksplodirala su u blizini stubova mosta. Rusija je morala da ograniči saobraćaj na mjesec dana, što je ponovo otežalo vojnu logistiku. Ovaj napad označio je i početak upotrebe morskih dronova, koji su u narednim godinama ograničili rusku dominaciju na Crnom moru.

U decembru 2024. SBU je napao brod koji je prevozio dizalice i 120 tona građevinskog materijala za popravku mosta. Dva drona kamikaze pogodila su brod u Kerčkom moreuzu, uništile teret i, prema ruskim izvorima, ranile 15 članova posade. Rusija je potom pojačala patrole u tom području.

Nešto manje od šest mjeseci kasnije, 3. juna 2025, SBU je postavio podvodne mine na stubove Krimskog mosta i aktivirao ih daljinskim upravljačem. Kijev je saopštio da su agenti minirali stubove, ali ruski mediji su negirali izvještaje o ozbiljnim oštećenjima. Saobraćaj je ipak privremeno obustavljen.

Vazduhoplovne baze na meti

Ruske strateške vazdušne snage od prvog dana rata igraju ključnu ulogu u raketnim napadima na Ukrajinu. Zbog toga su vojne baze prioritetne mete za SBU i HUR.

Prva značajna operacija bila je oštećenje radarskog aviona A-50 stacioniranog na aerodromu u Bjelorusiji. U februaru 2023. partizani bjeloruskog BYPOL pokreta napali su avion sa dvije FPV-dron letjelice. Oštećeni su antena i trup aviona, koji je morao biti temeljno popravljen. Kijev je isprva negirao umiješanost, ali je u martu 2024. Vasil Maljuk priznao da su korišteni ukrajinski dronovi.

U avgustu iste godine HUR je napao aerodrom Solci u Novgorodskoj oblasti duboko u ruskoj teritoriji. Najmanje jedan bombarder Tu-22M3 je oštećen. Međutim, bilo je i gubitaka na ukrajinskoj strani – izviđačka jedinica HUR-a upala je u zasjedu pri povratku na teritoriju pod ukrajinskom kontrolom, a jedan potpukovnik je poginuo.

Dana 1. juna 2025. čitavi rojevi dronova – ukupno 117 – istovremeno su napali četiri aerodroma u različitim dijelovima Rusije. Dronovi su prevezeni u običnim kamionima, čiji vozači nisu znali za tajni teret. Prema SBU-u, u operaciji „Paukova mreža“ uništen je 41 avion, uključujući A-50, Tu-95, Tu-22M3 i Tu-160 – što čini 34 odsto ruskih nosača krstarećih raketa. NATO navodi da je oštećeno više od 40 letjelica, od kojih je 10 do 13 potpuno uništeno. Ruski izvori govore o manjim gubicima.

Dronovi umjesto raketa

U julu 2023. SBU je napao Moskvu. Dva drona napravljena od lakih aviona pogodila su zgrade. Nije bilo većih oštećenja, ali su eksplozije izazvale paniku u ruskoj prijestonici. Prema agenciji Rojters, protivvazdušna odbrana nije bila efikasna protiv malih dronova, pa su mjere bezbjednosti u Moskvi pooštrene.

U narednom periodu napadi dronovima postali su svakodnevni, a stalno su obarani rekordi u dometu. Tako je u aprilu 2024. dron HUR-a preletio 1.200 kilometara do Nižnjekamska u Tatarstanu, gdje je zapalio rafineriju nafte i djelimično zaustavio proizvodnju. U junu iste godine, dronovi SBU-a su nakon leta od oko 1.800 kilometara napali radarske stanice tipa „Voronjež" u Orenburškoj oblasti, koje su dio sistema ranog upozorenja na raketne napade.

Izdajnici i ratni zločinci

SBU i HUR su takođe izvodili atentate na kolaboracioniste, ruske oficire ili inženjere koji su učestvovali u raketnim napadima na civilne ciljeve. Zbog tajnosti operacija ne postoji potpuna lista eliminisanih osoba.

Poznato je da je SBU u decembru 2024. godine u Moskvi ubio komandanta ruskih trupa za zaštitu od radioloških, hemijskih i bioloških prijetnji, general-pukovnika Igora Kirilova, kao i jednog njegovog saradnika. Kirilovu su se pripisivali ratni zločini, uključujući napade hemijskim oružjem na ukrajinske odbrambene snage.

Početkom ove godine, ukrajinski agenti su u Moskvi ubili Mihaila Šackog, zamjenika šefa konstruktorskog biroa „Mars", koji je bio odgovoran za modernizaciju raketa H-59 i H-69, kao i za razvoj novih dronova. Ukrajinska vojna obavještajna služba potvrdila je operaciju, ali nije iznijela dodatne detalje.

*ovaj tekst je najprije objavljen na ukrajinskom a preveden je sa njemačkog jezika

Pratite nas i na Facebooku, na X-u, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu