Cilj Transportne zajednice je formiranje jedinstvenog tržišta transportne infrastrukture, kopnenog, riječnog i pomorskog saobraćaja između država zapadnog Balkana i Evropske unije (EU). Ugovor o formiranju ove zajednice potpisale su Srbija, Crna Gora, Albanija, Makedonija i Kosovo. Zbog uslovljavanja iz Republike Srpske (RS) BiH nije potpisala ovaj Ugovor. Predsjedavajući Vijeća ministara BiH Denis Zvizdić kaže da se, uprkos blokadama iz RS-a, još uvijek radi na tome da BiH postane dio Transportne zajednice zapadnog Balkana. Uslovljavanje iz Banjaluke ocijenio je „nerazumnim". Vijeće ministara i Vlada Federacije BiH odbile su uslove RS-a.

RS je tražila promjenu teksta osnovnog ugovora insistirajući na procedurama koje su, možda, uobičajene za komplicirane bosanskohercegovačke prilike, ali ne i za evropske. „RS nije protiv da se usaglasi ta Transportna asocijacija, ali odluke koje izlaze iz BiH, regionalnog i evropskog karaktera, moraju da budu provedene kroz proceduru Mehanizma koordinacije", kazao je predsjednik RS-a Milorad Dodik, pojašnjavajući na čemu insistira ovaj bosanskohercegovački entitet. RS je, između ostalog, tražila da stajališta države BiH u okviru Transportne zajednice jugoistočne Europe naizmjenično i „po sistemu rotacije“ zastupaju tri ministarstva, državno i dva entitetska. Iz Evropske komisije je poručeno da se tekst ugovora ne može mijenjati i da su uslovi jednaki za sve države.

Odluke na štetu sopstvenih građana

Novinar BH radija 1 Amir Sužanj za Deutsche Welle kaže da je onemogućavanje pristupa transportnoj zajednici zapadnog Balkana samo jedna u nizu aktivnosti kojima vlasti RS-a  opstruiraju evropski put BiH. „Teško je racionalno, ekonomski, matematički objasniti zašto su uslovi za pristupanje transportnoj zajednici, koji su prihvatljivi svim drugim balkanskim vladama, prije svega Srbiji, neprihvatljivi Vladi RS-a. Nemoguće je prihvatiti argumente da je RS zbog nečega na gubitku u jednom velikom projektu, koji ekonomisti ocjenjuju kao ekonomski potpuno utemeljen", kaže Sužanj. On smatra da je iza cijelog ovog slučaja nastojanje vladajućih krugova u RS-u da onemoguće BiH da iskoristi beneficije u pretpristupnom periodu.

„Navodni pristanak za pristupanje transportnoj zajednici uz određene uslove doista se čini kao providan politički cilj opstrukcije ovog dijela evropskih nastojanja. Uostalom, i ranije smo bilježili slučajeve da Vlada RS-a, čak i na vlastitu štetu, ili da budemo precizniji, na štetu građana tog entiteta, odbija da prihvati određene projekte i dokumente, tvrdeći da se time oduzimaju nadležnosti entiteta."  "Tako su poljoprivrednici u Republici Srpskoj ostali bez desetina miliona eura iz pretpristupnih fondova EU uz obrazloženje entitetske vlasti da ne može prihvatiti strategije na državnom nivou, da se ne može dozvoliti prenos nadležnosti ili da ne prihvata sredstva kojima se 'jačaju državne institucije'. Ovaj slučaj ne može se shvatiti nikako drugačije nego kao kontinuirani nastavak vladajuće strukture u Republici Srpskoj da po svaku cijenu blokira institucije na državnom nivou i obesmisli njihovo postojanje, kako bi BiH prikazala kao nefunkcionalnu i nemoguću državu“, ističe Sužanj.

Opstrukcije za očuvanje liderskih pozicija

Naš sagovornik upozorava da je blokada pristupa Transportnoj zajednici zapadnog Balkana samo jedna, najvidljivija dimenzija opstrukcija evropskog puta BiH. „Kad je riječ o drugim evropskim uslovima, pogotovo onim u domenu vladavine prava i borbe protiv korupcije, opstrucije su mnogo šire i stižu i iz drugih političkih centara, pa i od onih dežurnih patriota u Sarajevu, koji se svaki danom zaklinju u partiotizam i BiH. To samo pokazuje da su političke strukture, izrazito selektivno, spremne ugroziti sve reformske procese u zemlji bez obzira na cijenu ako im to u nekom trenutku ne odgovara i ako ocijene da bi time bile ugrožene njihove pozicije", dodaje Sužanj.

Ministar vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH Mirko Šarović kaže da će zbog opstrukcija iz RS-a BiH izgubiti 90 miliona konvertibilnih maraka (KM) grant sredstava za tri dionice koridora Vc koje finansira Evropska investicijska banka. „Radi se o dva projekta u Federaciji BiH i jednim u RS-u te o grant sredstvima za rekonstrukciju Luke Brčko", rekao je  Šarović. On je upozorio da ovakav „rad protiv sopstvenog interesa“ mora biti okončan.

Admir Čavalić: „Budućnost BiH zavisi od evropske, ali i regionalne integracije"

Ekonomski analitičar iz Tuzle Admir Čavalić kaže da je blokada potpisivanja Ugovora o ulasku BiH u Transportnu zajednicu prevashodno političke prirode. „Čitava priča oko ovoga se svodi na to da se zbog, u ovom slučaju, zaista banalnih procedura i pitanja nadležnosti, otvoreno zaustavlja potencijal razvoja željezničkog sektora, ali i realizacije niza drugih investicija. Ono što je bitno napomenuti jeste da se ove investicije i projekti vežu za pitanje unaprijeđenja domaće putne infrastrukture, što shodno rezultatima brojnih istraživanja, predstavlja jedan od osnovnih problema bosanskohercegovačke ekonomije. Naime, bez kvalitetne infrastrukturne osnove, za zemlju je nemoguće ostvariti značajnije stope rasta domaće ekonomije“, kaže Čavalić za Deutsche Welle.

Štetu od ove i drughih blokada na evropskom putu BiH osjetit će domaća privreda odnosno građani BiH, time i građani RS-a. „Nažalost, ovo je još jedan u nizu slučajeva kada se politika stavlja ispred ekonomije, iako svjedočimo moguće najneizvjesnijem periodu po pitanju stabilnosti domaćih budžeta, kontrole inostranog i domaćeg duga itd. Na kraju, budućnost BiH ekonomije ovisi o uspješnosti evropske, ali i regionalne integracije i saradnje. Zbog toga je apsurdno da odluke ovog tipa mogu blokirati takve procese“, zaključuje Čavalić.