Bori je Mađarica, koja je jedno vrijeme živjela u Maroku. Kada je u proljeće 2018. htjela da učestvuje na parlamentarnim izborima, morala je da prevali 650 kilometara. Dan uoči izbora krenula je sa juga zemlje i prenoćila kod prijatelja. Nakon 30 sati stigla je u Ambasadu Mađarske u glavnom gradu Rabatu.

- pročitajte još: Peter Marki-Zay –kandidat ujedinjene opozicije protiv Viktora Orbana

Putovanje na glasanje objavila je na Jutjubu. „Pretpostavljam da velike udaljenosti i troškovi puta, mnoge birače u insotranstvu sprečavaju da glasaju“, kaže Bori u svom videu. „Zbog toga Mađarska mora da svim građanima u inostranstvu omogući glasanje putem pošte.“

Slobodni glas Mađarske

Video je dio kampanje udruženja Slobodni glas Mađarske u Berlinu (FUB). Udruženje su prije nekoliko godina osnovali mladi Mađari, koji žive u Berlinu. Već nekoliko mjeseci se zalažu da se svim građanima Mađarske koji žive u inostranstvu omogući glasanje putem pošte, kako ne bi morali da putuju u domovinu ili u udaljena mađarska predstavništva. „U Australiji ljudi moraju da putuju hiljade kilometara kako bi ostvarili svoje pravo glasa“, ekstremne prepreke opisuje jedan od osnivača Slobodnog glasa Balint Vojtonovski.

Naredne godine na proljeće se u Mađarskoj održavaju redovni parlamentarni izbori. S jedne strane, opozicija koja se po prvi put okuplja, ima dobre šanse da poslije 12 godina pobijedi Viktora Orbana i njegovu partiju Fides. S druge strane, debata o nepravednom izbornom zakonu i mogućoj prevari Orbanove vlade uzima maha. Jedan dio ove debate je i pravo na glasanje putem pošte.

Birači prve i druge klase

Za jedne Mađarice i Mađare u inostranstvu to važi a za druge ne. Konkretno: pripadnici mađarske nacionalne manjine u susjednim zemljama, koji imaju mađarsko državljanstvo od 2018. imaju pravo da glasaju na parlamentarnim izborima, iako ne žive u Mađarskoj. Doduše oni ne mogu da glasaju direktno za kandidate, ali mogu za partijske liste – i putem pošte. Ali, oni koji su na radu u inostranstvu, a i dalje su prijavljeni u Mađarskoj, nemaju to pravo. A to je slučaj kod većine. 

Tako da oni koji rade u insotranstvu moraju da plaćaju ogromne svote da bi glasali, dok je za manjine u susjednim zemljama to dječija igra. A razlog za to je jednostavan: ogromna većina manjinskih Mađara, posebno u Rumuniji, Srbiji i Ukrajini su Orbanove pristalice i glasaju za Fides. To je njihov izraz zahvalnosti zbog toga što im je omogućeno da lakše dobiju mađarsko državljanstvo i pristup socijalnim beneficijama i tržištu rada u matici.

„Mađarske manjine u rumunskoj Transilvaniji, Ukrajini ili Srbiji imaju mnogo da zahvale mađarskoj vladajućoj partiji, jer od nje dobijaju novac“, kaže Sofija Banuta iz nevladine organizacije „Unhack Democracy“. Ona naglašava da je to upravo „jasna strategija Fidesa“.

Kritički migranti

Za razliku on njih mađarski emigranti na Zapadu su često kritički nastrojeni prema Orbanu.  To je na primjer pokazalo istraživanje među londonskim iseljenicima prije nekoliko godina. I berlinski Mađari često kritikuju politiku vlade u Budimpešti. Njihov zahtijev da se svim Mađarima u inostranstvu omogući glasanje putem pošte, odbacio je još proljetos šef Orbanovog biroa. „U godini prije izbora ne mogu da se mijenjaju pravila glasanja“, rekao je Gergelj Guljas, pozivajući se na pravne smejrnice Venecijanske komisije.

Ali, zato je vlada nedavno promijenila nešto drugo: pravo prijavljivanja mjesta boravka. Svaka građanka i građanin Mađarske u zemlji i inostranstvu može od 2022. da ima fiktivnu adresu u Mađarskoj, bez da su ikada tamo živjeli. Orbanov izazivač i galvni kandidat ujedinjene opozicije, Peter Marki-Zaj osudio je to u izjavi za privatnu televiziju ATV. „Očigledno je da se Fides priprema na organizovane izborne malverzacije." On time misli na „izborni turizam" kao i tokom izbora 2018.

Autobusom iz Srbije na glasanje

Tada su stotine birača iz susjednih zemalja autobusima prevoženi u mađarske pogranične opštine da bi dali svoj glas. Mađarski mediji su otkrili mnogo prijavljenih birača sa dvojnim državljanstvom na adresama u Mađarskoj. Kao kontrauslugu za to im je jedan gradonačelnik iz redova Fidesa obećao posao i novac. „Unhack Democracy“ je tada sve dokumentovala. Sofija Banura je uvjerena da „bez izbornih malverzacija vladajućem Fidesu neće poći za rukom da u parlamentu u Budimpešti osvoji dvotrećinsku većinu“.

- pročitajte još: Ujedinjenje mađarske opozicije – vrijeme je da se Orban zabrine

Opozicija je uvjerena da je vladajući Fides spreman da se posluži prljavim trikovima kako bi osujetio mogući gubitak vlasti na proljeće 2022. Orbanovi džokeri bi bili Mađari iz Srbije, Ukrajine i Transilvanije. Tamo gdje bi moglo da bude gusto, i gdje treba da se podrži vlast, stanovnici bi mogli da se „na papiru“ masovno nasele.

Za poslanika Zelenih u Evropskom parlamentu, Daniela Frojnda je Zakon o prijavljivanju boravka kao doping za vladajuću partiju. „To nijie dobar znak za izbore naredne godine“, rekao je njemački poslanik. On zahtijeva međunarodnu posmatračku misiju: „Evropski parlament i Komisija moraju da pošalju posmatrače u Mađarsku“.

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu