Stresne frakture mogu pogoditi svakoga ko pretjeruje sa sportom. "One u istoj mjeri pogađaju takmičarske i hobi sportove. Riječ je o relativnom preopterećenju", objašnjava Karsten Hollander za DW. "Neko se, na primjer, u novogodišnjoj noći prijavi za učešće na proljetnom maratonu i počne trenirati trčanje od nula do 20, onda do 40, ili čak do 60 kilometara sedmično. To su trenuci visokog rizika. U istoj situaciji se može naći profesionalni sportski trkač nakon četvorosedmične pauze – recimo, jedan sportski trkač na koledžu koji nakon semestarskih ferija počinje ponovo trenirati uz visok nivo opterećenja."

Hollander je inače profesor sportske medicine na Medical School u Hamburgu, a od januara je i glavni ljekar Njemačkog atletskog saveza (DLV). "U sopstvenoj karijeri bavljenja trčanjem na srednje staze, uspio sam proći sa samo jednom nižestepenom stresnom frakturom”, otkriva sportski ljekar, koji ovu vrstu povreda istražuje još od studentskih dana.

Šta ukazuje na mogući stresni prelom

Klasični prelom kosti nastaje kada sila, na primjer, od udarca ili pritiska nogom, iznenada izvana djeluje na kost. Nasuprot tome je stresna fraktura - koja se često naziva i prelomom zbog preopterećenja. Naučnici stoga govore i o "bone stress injuries", stresnim povredama kostiju. One variraju od edema - bolnog nakupljanja vode u kostima - do preloma.

"Bolovi su u pravilu prisutni na početku trčanja sa tendencijom da se pogoršavaju, tako da se ne može trčati do zacrtanog cilja”, ovako Hollander opisuje alarmne signale koji ukazuju na mogući stresni prelom. "Oni se razlikuju od povreda tetiva, koje nakon perioda zagrijavanja možda neće biti tako bolne kao na početku."

Najčešća su tom riziku tokom trčanja izloženi potkoljenica i stopalo. Ukoliko neko osjeti tup ili vukući bol u kostima, treba da se obrati ljekaru. Postupcima snimanja, poput magnetne rezonance (MRI) ili scientigrafije, može se utvrditi da li je neko pretrpio stresnu frakturu.

Većina slučajeva događa se pri trčanju

U principu, stresne frakture se mogu pojaviti u svakoj vrsti sporta. Prije svega su ugrožene kosti koje su posebno izložene opterećenju. Stresni prelomi kod veslača i onih koji igraju golf se češće javljaju na rebrima, kod tenisera na laktu ili na podlaktici, u blizini skočnog zgloba kod onih koji se bave skakanjem ili košarkom, kao i na kostima stopala, te na skočnom zglobu. Kada se dižu tegovi ili bavi gimnastikom, ugroženi su posebno lukovi pršljenova.

Međutim, većina stresnih preloma zabilježena je tokom trčanja. „S jedne strane, trčanje je veoma popularan sport u Nemačkoj sa 18 do 20 miliona onih koji se aktivno bave njim. I upravo se u tom segmentu bilježi veliki broj slučajeva. S druge strane, udarne sile koje se javljaju prilikom doskoka su važan faktor za stresne povrede kostiju ", objašnjava Hollander.

Sportistkinje su više izložene riziku

Sudeći prema rezultatima studija, žene su dva puta više izložene riziku od stresnog preloma kostiju nego muškarci. Postoji više razloga za to. S jedne strane, kod žena je često niža gustoća kostiju, a s druge, zbog nivoa hormona. "Estrogeni [ženski spolni hormoni – nap. ur.] su važni za metabolizam kostiju", objašnjava sportski ljekar Hollander. "Bitnu ulogu pri tome može imati i vrsta kontracepcije: u kojoj mjeri preparati ometaju razmjenu tvari?" Upravo zbog toga su u DLV-ov ljekarski tim uključeni i sportski ginekolozi.

Osim toga, poremećaji u ishrani su češće prisutni kod sportistkinja nego kod sportista. I oni povećavaju rizik od stresnih faktura. „Po svaku cijenu se zato mora izbjeći premali relativni unos energije", ističe Hollander.

Uzimati dovoljno kalcijuma, ali ne previše

Kako bi spriječili povrede uzrokovane preopterećenjem, sportistkinje i sportisti bi trebali paziti da njihovo tijelo bude opskrbljeno dovoljnim količinama kalcijuma i vitaminom D. Kalcijum stabilizuje kosti, vitamin D osigurava da se kalcijum bolje apsorbuje u organizmu i ugradi u kosti.

Inače se tokom ljetnih mjeseci kod bavljenja sportom dobije dovoljno vitamina D, takozvanog "hormona sunca", a kalcijum se mora dodatno unijeti u organizam. U pravilu, dnevna potreba od oko 1000 miligrama kalcijuma lako se može pokriti zdravom prehranom, na primjer mliječnim proizvodima, povrćem ili mineralnom vodom koji sadrže više kalcijuma.

"Vegetarijanci ili vegani koji konzumiraju napitke koji su zamjena za mlijeko, trebali bi biti oprezniji, jer su neki od tih proizvoda sa kalcijumom, a drugi bez”, ističe Hollander. Čak i ako se kalcijum izlučuje znojem tokom intenzivnog treninga, ne treba bezobzirno pribjegavati tabletama kalcijuma kako bi se nadoknadio deficit, upozorava naučnik: "Prevelika konzumacija kalcijuma može biti opasna, jer, između ostalog, može povećati rizik stvaranja kamena u bubrezima."

Razumno planiranje treninga

Kako su stresne frakture posljedica preopterećenja kostiju, Holland preporučuje razumno planiranje treninga: "Opterećenje se ne bi se trebalo povećavati za više od 20 posto iz jedne u drugu sedmicu. To se odnosi na ukupnu pređenu udaljenost u toku sedmice, na najdužu dionicu tokom trčanja, ali i intenzitet i obima pojedinačnih intervala trčanja."

Fitnes aplikacije na pametnom telefonu ili pametnom satu pri tome mogu biti od pomoći u kontroli opterećenja. Neće škoditi ni biomehanička analiza. I lični stil trčanja takođe određuje koliko je opterećenje kostiju. „Preventiva je visoka frekvencija, odnosno manji koraci. Opterećenje po koraku je tada manje", kaže savjetuje ovaj sportski ljekar.

Šta ako ipak dođe do preloma zbog preopterećenja? Tada je glavni prioritet zaštita povrijeđene kosti. U suprotnosti od "klasičnih" preloma, kod stresnih fraktura se slomljeni dijelovi kosti rijetko pomjeraju. Zbog toga obično nije potrebna potpuna imobilizacija kosti gipsom.

Čak je i tada su treninzi mogući, iako na drugačiji način. „Za strastvene trkače je pravljenje sportske pauze najčešće posljednja stvar koju oni žele", kaže Karsten Hollander. "Oni će u tom slučaju radije praktikovati vožnju biciklom ili vodeni džoging.”

Ovaj tekst je prethodno objavljen na njemačkom jeziku.

  Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu