Početkom 1930-ih godina, radio je bio ono što su danas internet i društvene mreže. Međutim, prijemnici su bili skupi, često su koštali više od prosječne plate.

Nacionalsocijalisti su rano prepoznali ogroman potencijal radija i iskoristili su ga čim su mogli - da vrše uticaj na tada skoro 70 miliona Nijemaca.

Ministar propagande Jozef Gebels natjerao je firme kao što su Telefunken, Loewe ili Blaupunkt da na tržište izbace jeftin uređaj, takozvani narodni prijemnik, bez obzira na troškove proizvodnje - samo nekoliko sedmica nakon što je Adolf Hitler preuzeo vlast u Njemačkoj, 30. januara 1933.

Prvi model nosi oznaku VE 301, (akronim od narodni prijemnik i datum Hitlerovog preuzimanja vlasti). Sa fiksnom cijenom od 76 rajhsmaka (danas skoro 400 evra), uređaj je bio pristupačan za većinu domaćinstava. A 1938. na tržište dolazi DKE 38, „mali njemački prijemnik" popularan kao „Gebelsšnauze" - Gebelsova gubica.

Pretplata finansira Gebelsovo ministarstvo

Narodni prijemnik je predstavljen javnosti 18. avgusta 1933. u Berlinu, na Velikoj njemačkoj izložbi radio tehnike gdje je prodato prvih 100.000 primjeraka.

Uspjeh je bio ogroman: početkom 1932. u Njemačkoj je bilo četiri miliona radio pretplatnika, a na vrhuncu 1943. je oko 16 miliona Nijemaca plaćalo dvije rajhsmarke mjesečno. Najveći dio novca od radio pretplate slivao se u Gebelsovo ministarstvo, koje je time finansiralo skoro cijeli svoj budžet.

Naravno, na stanovništvo se može uticati samo ako nacistička država određuje kakav će biti radio program - do najsitnijih detalja.

Radio stanice, koje su u početku bile nezavisne, stavljene su pod krovnu organziciju i politički dovedene u red. Osim jednog, svi direktori su smenjeni, a na njihovo mjesto postavljeni ljudi lojalni režimu. Direktorima, koji su sada bili na liniji, Gebels je još u martu 1933. rekao: „Ne krijemo - radio pripada nama i nikome drugom. Stavićemo ga u službu naše ideje, i ovdje ne smije da dođe do riječi nijedna druga ideja."

Izvještaji s fronta, malo zabave i mnogo Hitlerovih govora

Postoje samo dva programa, jedan nacionalni i jedan lokalni. Emisije počinju sa, u ono vrijeme sveprisutnim pozdravom - hajl Hitler - živeo Hitler. Podrazumijeva se da se na radiju naročito često čuje glas vođe, Firera. Svi važniji Hitlerovi govori se emituju u cijelosti. A uređaji su se reklamirali plakatima na kojima je pisalo: „Sa narodnim prijemnikom cijela Njemačka čuje Firera".

S početkom 2. Svjetskog rata u Evropi 1939. propagandni radio je postao posebno važan. Stalno su emitovani i sve više uljepšavani izvještaji sa fronta. Umjesto muzike za ples puštani su marševi, ali nije falilo ni zabave. Posebno je bila popularna emisija Koncert muzičkih želja za Vermaht, gdje su se slušale tadašnje zvijezde.

Najkasnije početkom 1943. kada je Njemačka izgubila bitku za Staljingrad, i kada se sve jasnije nazirao poraz u ratu, radio je imao zadatak da osokili Nijemce.

U govoru u Palati sportova u Berlinu 18. februara 1943. koji je radio naravno prenosio radio, Gebels je publici retorički postavio 10 pitanja, od kojih je četvrto glasilo: „Jel hoćete totalni rat? Jel hoćete da, ako treba, bude totalniji i radikalniji nego što to sada uopšte možemo i da zamislimo?". Poslije svakog pitanja - publika gromoglasno odgovara - Da! - i oduševljeno aplaudira. Za slušanje stranih kanala - i smrtna kazna

Lažne vijesti do početka do kraja

Ali, postalo je teško kriti istinu. Nijemci sve manje vjeruju nacističkom radiju. Mnogi slušaju strane „neprijateljske stanice" kao što je Bi-Bi-Sijev servis na njemačkom jeziku – što je krivično djelo za koje prijeti čak i smrtna kazna.

Tilo Vobst, koji je tokom rata, kao đak slušao zabranjene stanice, kaže za „Portal svjedoka savremenika” u Domu njemačke istorije: „Slušali smo emisije, ali nismo ništa o tome pričali. Mama je rekla: 'Ili drži jezik za zubima, ili leti radio'."

Od prvog dana rata, radio je igrao ključnu ulogu: kao što je poznato - 1. septembra 1939. Njemačka je napala Poljsku. Međutim, Nijemci su na radiju čuli lažnu vijest - da je Poljska napala radio stanicu Glajvic u Gornjoj Šleziji.

Tog dana, Hitler se Nijemcima obratio preko radija: „Poljska je noćas prvi put pucala na našu sopstvenu teritoriju, i to regularnom vojskom. Od 5.45 ujutro, uzvraćamo paljbom."

I kao što je počelo, s lažima na radiju, tako je bilo do kraja: 1. maja 1945. radio je javio da je Hitler pao - u borbi protiv boljševizma, u svojoj kancelariji, boreći se za Njemačku do posljednjeg daha. Međutim, Hitler je dan prije toga u bunkeru izvršio samoubistvo.

Nekoliko dana kasnije rat u Evropi je okončan - a sa njim i nacistička propaganda. Vojna vlada SAD u Zapadnoj Njemačkoj prvo zabranjuje njemačke radio emisije. Narednih godina, SAD, Velika Britanija i Francuska uspostavili su nove radiodifuzne strukture u Zapadnoj Njemačkoj. Pritom im je bilo veoma važno da radio nikada više ne bude stavljen u službu bilo koje vlade.

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu