Užasne slike kruže mrežom nakon oslobađanja zatvora Saidnaja u glavnom gradu Sirije Damasku, izgrađenog pet spratova duboko ispod zemlje. Na njima se vide izgladnjeli ljudi. Drugi opet stoje u potpuno prenatrpanim ćelijama. Mnogi zatvorenici ne mogu se kretati i moraju biti izneseni iz zatvora. Oslobodioci su snimili i prostoriju u kojoj u polumraku čuče i zapomažu ljudi, očigledno s teškim psihičkim posljedicama nakon mučenja. Pronađena su i tijela brojnih osoba ubijenih tokom torture. U jednoj drugoj prostoriji nalaze se gomile cipela. Prema izvještajima medija, samo u ovom zatvoru je na dan oslobođenja bilo na hiljade ljudi.

Prema izvještaju organizacije za ljudska prava Amnesty International, u ovom zatvoru je između septembra 2011. i decembra 2015. bez sudskog procesa pogubljeno do 15.000 ljudi.

Na društvenim mrežama neki korisnici povlače direktne paralele s nacistima, posebno s SS-oficirom Aloisom Brunerom, koji je 1945. pobjegao u Siriju. Bruner je bio jedan od najvažnijih saradnika Adolfa Ajhmana, odgovoran za progon, protjerivanje i deportaciju šest miliona Jevreja.

Obuka u Damasku

Međutim, Bruner nije bio jedini pripadnik SS-a ili Vermahta, koji je pronašao utočište u Siriji, kaže Nura Čalati iz Lajbnic centra za moderni Istok u Berlinu. „Mnogi od njih su bili direktno angažovani u Generalštabu sirijske vojske s jednogodišnjim ugovorima, gdje su savjetovali vojsku i vojnu obavještajnu službu." Dokumenti pokazuju da je Generalštab bio posebno zainteresovan za njih, jer nisu imali državljanstvo, dolazili su iz zemlje bez kolonijalne istorije, a uz to su imali aktivno ratno iskustvo i učestvovali u progonu Jevreja. „Cijenili su ih zbog njihovog praktičnog iskustva", kaže Čalati, koja istražuje odnose između tajne službe DDR-a (Štazi) i sirijskih obavještajnih službi.

Alois Bruner, koji je 1953. osuđen na smrt u odsustvu u Francuskoj, došao je 1954. u Siriju pod lažnim identitetom. Uskoro, prema navodima izraelskog istoričara Denija Orbaha, u njegovoj knjizi „Bjegunci", koja govori o nacistima u bjekstvu, Bruner se uključio u krijumčarenje oružja sa Zapada u arapske zemlje. Tadašnji šef jedne od sirijskih tajnih službi uhapsio je 1959. godine Brunera pod optužbom za špijunažu i zaprijetio mu doživotnim zatvorom. Tada je Bruner otkrio svoj pravi identitet i stavio se u službu sirijskih obavještajnih službi. U narednim godinama obučavao je njihove službenike u kontrašpijunaži i tehnikama ispitivanja. Na njegovim kursevima učestvovali su poznati šefovi sirijskih tajnih službi, poput generala Alija Haidara, koji je 26 godina bio vođa specijalnih jedinica, Alija Dubse, šefa kontrašpijunaže i Mustafe Tlasa, ministra odbrane kasnijeg Asadovog režima, odgovornog za gušenje pobune Muslimanskog bratstva u Hami 1982. godine, sa 30.000 žrtava.

„Njemačka stolica"

Jedan od elemenata mučenja koji je Asadov režim koristio donedavno bila je tzv. „Njemačka stolica", na kojoj se žrtvama lomila kičma prenaprezanjem. Povremeno se iznosila pretpostavka da je Bruner njen izumitelj. To je moguće, piše Orbah, ali nije dokazano. Međutim, „pomagao je u stvaranju sofisticiranih instrumenata za mučenje." Stoga je moguće, zaključuje Orbah, da je bio uključen i u razvoj „Njemačke stolice".

Diktator Hafiz al-Asad, na vlasti od 1970. godine, imao je velike koristi od Brunerovog znanja i bogatog iskustva. „Znao je kako da prikuplja i koristi informacije, kako da manipuliše ljudima, i razumio je šta je ključno u aktivnostima tajnih službi", piše Brunerov biograf Didije Epelbaum („Alois Bruner. Neprikosnovena mržnja"). „Znao je više od bilo kog sirijskog oficira. Zbog toga je bio ključan u restrukturiranju obavještajne službe."

Zahvaljujući svom „umijeću", Bruner se održao u najvišim krugovima političkog establišmenta, rekao je istraživački novinar Hedi Auidž 2017. godine za radio stanicu France Inter. „Dogovor je bio: zaštita u zamjenu za nacistički know-how. Bruner je obučavao „nacističku" tajnu službu i to prvi krug oko Hafiza al-Asada", rekao je Auidž, koji je kao zatvorenik Asadovog režima 2017. istražio Brunerove posljednje godine života, sve do njegove smrti 2002. godine.

Pomoć Stasija

Međutim, sirijski državni vrh nije se oslanjao samo na pomoć nacističkih bjegunaca. Oni su koristili i usluge državne bezbjednosti tadašnjeg DDR-a (Stasi). Politički, to se uklapalo u logiku Hladnog rata, jer je Sirija 1960-ih bila nesvrstana, ali se sve više približavala Istočnom bloku pod vlašću režima koji je vodila Baath partija. Prvi kontakti na ovom polju datiraju iz 1966. godine, što se vidi iz jednog sirijskog zahtjeva, kaže Noura Chalati (Nura Čalati). U Damasku su se interesovali za sve, od naoružanja do organizacije tajnih službi i političkih institucija. „Međutim, Ministarstvo za državnu bezbjednost DDR-a pokazalo je suzdržanost", kaže Chalati . Dokazi su rijetki, jer je DDR uništila sve relevantne dokumente tokom raspada zemlje 1989. godine.

„Najgore iz oba svijeta"

Generalno, teško je dokazati direktan uticaj nacista ili tajne policije DDR-a - Štazi, rezimira Nura Čalati. „Ali, kada se sve sabere, dobija se slika koja u velikoj mjeri odgovara onome što danas vidimo u Siriji." Na primjer, dokumenti, koji su sada otkriveni, pokazuju koliko je sirijska tajna služba bila pretrpana birokratijom. „Ovaj fenomen poznajemo iz DDR-a i Štazija. Ne mogu tvrditi da postoji direktna kauzalna veza, ali ovaj fenomen upada u oči".

Istovremeno, sirijska tajna služba bila je instrument represije i mučenja režima u Damasku , odgovorna za najgora kršenja ljudskih prava. Ovakav pristup više liči na metode nacista i Gestapoa nego na Štazi. „U suštini, ovdje imamo režim i kompleks tajnih službi koji u sebi ujedinjuju najgore iz oba ta svijeta."

Pratite nas i na Facebooku, na X-u, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu