Geostrateški položaj Sirije: Graničeći se sa Libanom, Izraelom, Jordanom, Turskom i Irakom, Sirija zauzima stratešku poziciju na Bliskom istoku. I stoga je zemlja dio regiona koji, kako religiozno i politički, tako i ekonomski ima centralnu važnost širom svijeta. U ovom regionu su nastale tri velike monoteističke religije: judaizam, hrišćanstvo i islam. Cijeli region je na tromeđi kontinenata: Evrope, Azije i Afrike. Posjeduje najveće zalihe fosilnih goriva u cijelom svijetu, posebno nafte. Tu se takođe ukrštaju veliki trgovinski putevi, od kojih je najvažniji Suecki kanal.

Pod vladom Asadovih Sirija je imala vodeću ulogu u arapskom svijetu. Tokom njihove vladavine zemlja je okarakterisana kao vodeći protivnik "kolonijalistički" definisane politike Zapada, a prije svih Sjedinjenih Država i Izraela. Zbog toga su skovali saveze zbog kojih protesti protiv Asada, koji su izbili prije godinu i po dana, nemaju samo nacionalni, već i regionalni i međunarodni značaj.

Iran: Sirija je Iranu jedini saveznik među arapskim zemljama. Razlozi za to su religiozne prirode. Jer, alaviti od kojih potiče i Asadova porodica su šiiti, koji takođe čine političko i religiozno rukovodstvo Irana. No, prije svega razlozi za savez su politički: sa svojom granicom prema Izraelu, arhineprijatelju Irana, Sirija je važan partner. Istovremeno Sirija se graniči i sa Libanom. A tamo se šiitski Hezbolah takođe bori protiv Izraela. Ova libanska organizacija preko Sirije dobija logističku podršku - prije svega oružje i to iz Irana. Ove tri zemlje obrazuju takozvanu "šiitsku osovinu". Tako da bi promjena režima u Siriji mogla da ugrozi i njihov opstanak. Padom Asada, Iran bi mogao da izgubi svog najvažnijeg saveznika.

Saudijska Arabija: Kao kolijevka islama, Saudijska Arabija je istovremeno i centar konzervativnog sunitskog islama. Tako je ova zemlja iz religioznog ugla veliki konkurent Iranu. Takođe se obje ove zemlje bore i za političku nadmoć u regionu. Saudijska Arabija se plaši iranskog nuklearnog programa. Kao blizak saradnik Sjedinjenih Država, zajednički je sa Vašingtonom radila na neophodnoj podršci Asadovim protivnicima i tako dodatno ojačala saudijsko-američko partnerstvo.

Saudijska Arabija je sebe u svjetlu demokratskih i državno pravnih ideala predstavila kao protivnika Asadove vlade. A istovremeno je masivnim nasilnim akcijama pomogla da se uguši (šiitski) ustanak u susjednom Bahreinu. Vlada je takođe i u svojoj zemlji proteste gušila nasilno. Amnesti internešenal (Amnesty International) govori da su u toj zemlji na djelu teška kršenja ljudskih prava. Tako da zahtjevi za više slobode i demokratije izgledaju kao lažni argument.

Katar: Katar je takođe saveznik Sjedinjenih Američkih Država. Kao i Saudijska Arabija i ova zemlja se plaši da će Iran preuzeti primat u regionu. Kritičari upozoravaju da je televizija iz Dohe, Al Džazira, posebno u svom programu na arapskom jeziku pristrasna u izvještajima o revoluciji u Siriji. Vlasnik Al Džazire je Hamad bin Kalifa al Thani, katarski emir.

Irak: Nakon što su američke snage umarširale u Irak, na mjesto premijera je došao Nuri al Maliki, šiit. Tokom vladavine Sadama Huseina Al Maliki je bio u egzilu u Iranu i Siriji. Iz tog vremena potiče njegov savez sa Asadovim režimom. Oko 60 odsto Iračana su šiiti te i to takođe povezuje zemlju sa Sirijom i Iranom. Irak tako u objema zemljama vidi saveznike u borbi protiv sunitskog terorizma koji i danas pogađa tu zemlju.

Liban: Sirijski mali susjed je - i nekad i sad - tradicionalno bivao najjače pogođen političkim previranjima u Damasku. Sirija smatra da je Liban vještačka tvorevima na sirijskoj teritoriji. U građanskom ratu u Libanu od 1975-1990. učestvovale su i sirijske trupe. Nakon rata Sirija je kao samoproglašena sila reda preuzela kontrolu nad Libanom. Nakon ubistva libanskog premijera Rafika al Haririja, zašta je prvo bila optužena Sirija, u cijeloj zemlji je došlo do anti-sirijskih protesta pod čijim se pritiskom Sirija i povukla iz Libana.

Jakog saveznika Asadova vlada ima u šiitskom Hezbolahu. Njegovi borci su se prijavili za borbu protiv protivnika Asadovog režima. Sjeverni Liban postao je teritorija za krijumčarenje oružja u Siriju. Međutim, ne samo zbog Hezbolaha već i zbog libanskih sunita koji podržavaju Asadove protivnike. Između pristalica dvije struje je i na libanskom tlu došlo do sukoba. I zbog toga vlada premijera Nadžiba Mikatija pokušava da drži zemlju koliko je moguće dalje od sukoba. Ali, mora biti suzdržana zbog Hezbolaha koji je takođe u Parlamentu Libana.

Na sljedećoj stranici o odnosima s Izraelom, Rusijom, Kinom, SAD i EU

Izrael: Odnos Izraela prema Asadovoj vladi je ambivalentan. S jedne strane Sirija je predvidljiv i pouzdan komšija. Uprkos anti-izraelskim tonovima iz Damaska, granica na Golanskoj visoravni ostala je mirna. Promjena režima u Siriji Izraelu donosi mnoge neizvjesnosti. Na primjer, novi režim bi mogao da teži agresivnijoj politici prema Izraelu. Utoliko više bi pad Asadovog režima Izraelu donio i izvjesne rizike.

S druge strane Sirija je pod Asadovom vladavinom blizak saveznik Iranu, velikom izraelskom neprijatelju. Ako Asad padne, to bi moglo da oslabi Iran. Ovakve kalkulacije se postavljaju kao teza samo ako nakon Asada dođe vlada koja neće biti toliko neprijateljski nastrojena prema Izraelu.

Turska: Isto kao Iran i Saudijska Arabija i Turska stremi većem uticaju u regionu. Tursku brine uloga sirijskih Kurda. Od izbijanja ustanka jačaju razmišljanja o autonomiji. A to može da inspiriše Kurde koji žive u Turskoj, pa bi se konflikti mogli prebaciti i na tursku teritoriju. Istovremeno, Turska se pribojava da bi nakon svrgavanja Asada u Siriji moglo doći do sukoba između samih Asadovih protivnika. A kad se pogleda slojevitost sukobljenih linija moglo bi da dođe do previranja u čitavom regionu.

SAD: Vojna i ekonomska sila Sjedinjene Američke Države oslabljena je akcijama u Avganistanu i Iraku. A sa Asadom je pred padom jedan od najvećih neprijatelja SAD. Američka vlada se pri tom nada da će na vlast doći vlada koja će biti malo prijateljskija prema Americi. Uravo zbog toga Amerika podržava pobunjenike. I preko Turske pokušava da im pomogne, ne oružjem, ali tehničkom opremom i komunikacionom tehnologijom. Istovremeno pokušavaju da oslabe šiitski uticaj. Jer, SAD ukupno gledano imaju lošije odnose sa šiitima nego sa sunitima. Takođe se nadaju, kao i Izrael, da će se Asadovim padom oslabiti i Iran. SAD tako u istom trenutku ima u vidu i izraelske interese.

Rusija: Rusija je sve do sada u Savjetu bezbjednosti ulagala veto na rezolucije o Siriji. Rusija je sirijska saveznica još iz vremena Sovjetskog Saveza. U međuvremenu Sirija joj je ostala kao jedini saveznik u tom regionu i jedino preko Sirije može da ima malo uticaja na Bliskom istoku. Pri tom je sirijska mornarička baza Tartus jedina ruska luka na Mediteranu, a Sirija glavni klijent ruske trgovine oružjem. I ruske energetske firme su zastupljene u Siriji.

Rusija takođe brine i zbog svog ugleda u arapskom svijetu. Jer, ako političari u tom regionu steknu utisak da Rusija nije mogla ili nije htjela da uradi ništa za svog saveznika, postoji opasnost da druge zemlje izgube podsticaj da s njom prave savez. A ugled Rusije kao supersile bi nastavio da trpi. Rusija se takođe plaši da će Asadovim padom na vlast u Siriji doći radikalne islamističke snage.

Kina: Kina je već godinama u ekonomskoj ekspanziji i pokušava da u cijelom svijetu podmiri svoju potrebu za sirovinama. U toj potrazi nafta igra glavnu ulogu. To je razlog zašto pokušava da proširi uticaj na Bliski istok. Do sada je imala odlične odnose s Iranom. Zbog toga Kina ima interese da održi svoju jaku poziciju. I kao i Rusija oslanja se na iranskog saveznika - Asada.

Kineska vlada pak svoj veto u Savjetu bezbjednosti na rezolucije o Siriji zasniva na tom da se poštuje pravo Sirije da riješi svoja unutrašnja pitanja bez miješanja spolja. A takvu politiku ta zemlja i sama praktikuje. Naime, na taj način sprečava kritiku na račun njenog odnosa prema Tibetu i Ksinđijangu. Ako bi se pak založila za intervenciju onda bi otvorila vrata kritikama na sopstveni račun.

Evropska unija:

Države članice Evropske unije diskretno održavaju odnose s Asadovim režimom. Sirijska vlada se doduše trudila da se prikaže tako kao da drži distancu prema zapadnim zemljama. U stvari, odnosi su bili mnogo pragmatičniji. Države EU i Sirija njeguju obimne trgovinske veze. Osim toga Evropska unija je podržavala brojne projekte sirijskog civilnog društva. To je takođe bilo i zbog toga što je Sirija na kraju njegovala miran odnos prema Izraelu. No, s obzirom na nasilje, kojim je Asad odgovorio na revoluciju, evropske države su se oštro usprotivile. Asad je postao nemogući partner.

Autor: Kersten Knip / Svetozar Savić

Odgovorni urednik: Azer Slanjankić