„Pređen je Rubikon“, poručio je u nedelju predsjednik Aleksandar Vučić nakon sastanka sa kosovskim Srbima.

Da je trenutak maltene sudbonosan osjeća se i na sjeveru Kosova. Prekretnica, međutim, nije u tome hoće li biti nasilja nad Srbima, već hoće li se integracija srpske zajednice u kosovske institucije nastaviti ili poništiti.

Irena Mirić iz Zubinog Potoka jedna je od više desetina građana ove opštine koje je proteklih nedelja zaustavila interventna jedinica pogranične policije Kosova kada se vraćala sa Gazivodskog jezera.

„Povoda za pretres nije bilo. Mi smo mladi par koji je doživio neprijatnost da nas specijalci ubacuju u auto dvocjevkama. Prijetili su nam da će nam napisati kaznu, govorili da je sve njihovo. Za mene je to bilo veoma stresno i očekujem da se situacija još pogorša“, svedoči ona za DW.

U ovoj opštini je nedeljama unazad moguće vidjeti hamere specijalnih jedinica kojima je ključno zaduženje borba protiv šverca i kontrola alternativnih puteva. Okršaji sa osumnjičenim švercerima su česti, kao i napadi na policiju od strane nepoznatih osoba koje su osudile lokalne nevladine organicacije, Srpska lista ali i kosovske vlasti i međunarodna zajednica.

Mnogo tiše govori se o nelagodi koju izaziva tako upadljivo prisustvo policijskih jedinica koje nisu dio Regionalnog direktorata policije – Sjever.

Kosovski zvaničnici pojačano prisustvo jedinica pravdaju napadima i strahom zbog ranijih loših iskustava tokom akcija na sjeveru. Tokom jednog od njih, u Zubinom Potoku, jedan od specijalaca je i ubijen.

Jedna od posljednjih nasilnih epizoda je i oružani okršaj osumnjičenih švercera i policije u Leposaviću u kojem su povređeni policajci. Kao i Zubin Potok, i opština Leposavić je pod jakom prismotrom specijalaca, posebno u potkopaoničkim selima prošaranim alternativnim putevima.

„Ljudi ovdje ne gledaju uopšte blagonaklono na njih“, kaže sa DW Aleksandar Barać iz Leposavića i dodaje da je i sam bio zaustavljen i legitimisan, ali za razliku od Irene, ponašanje policije opisuje kao korektno iako se osjećao neprijatno.

Policija koja se plaši naroda i narod koji se plaši policije opšta su atmosfera u kojoj bi od prvog septembra trebalo da počne sprovođenje odluka vlade Kosova o izdavanju posebnog dokumenta građanima Srbije koji žele da uđu na Kosovo i preregistraciji srpskih pretežno KM tablica na RKS tablice.

Nakon barikada koje su zbog iste odluke postavljene 31. jula, specijalnim jedinicama kosovske policije duž magistralnih puteva na sjeveru pridružili su se KFOR i EULEX.

Dogovor ili bojkot

Sa RKS tablicama ne možete u BiH, dok je u Crnu Goru moguće ući samo preko Albanije. Sa KM tablicama moguće je putovati svuda u svijetu osim u dijelu Kosova južno od Ibra.

Jedan taksista iz Sjeverne Mitrovice kaže da mu ne pada na pamet da uzme RKS tablice. „Koliko sljedeće nedelje prebaciću auto na registraciju Raške“, kaže on.

Ukoliko u Briselu ne dođe do kompromisa, većina građana na Sjeveru će vjerovatno bojkotovati dvomjesečni period u kojem će Vlada Kosova dozvoliti preregistraciju tablica koje zove „ilegalnim“ i „Miloševićevim“. Samo prošle godine su izdate 9.482 tablice, od čega preko 8.900 za putničke automobile.

To znači da bi još napetije moglo da bude od 1. novembar kada, po namjeri vlade u Prištini, ističe rok za nove registracije. Tada bi kosovska vlada trebalo da „nacionalizuje" neregistrovane automobile.

„Strah i tenzija ne prestaju od 1999. Sada su mišljenja podijeljena, ima onih koji vjeruju da će biti traktora i Oluje, dok drugi misle da će doći do tihog egzodusa Srba u godinama koje dolaze", kaže Aleksandar. On sam ne vjeruje da će „međunarodna zajednica dozvoliti eskalaciju i oružani sukob koji se često pominje u medijima i među građanima“.

Stara prijetnja

Povećano prisustvo KFOR-a na sjeveru smanjuje mogućnost ponovnog organizovanja barikada. Ipak, kako su 2011. barikade i obračuni sa KFOR-om trajali od jula do oktobra, scenario se ne može u potpunosti isključiti.

Drugi scenario je onaj koji je Srpska lista najavila nekoliko puta – napuštanje kosovskih institucija, kako od strane političara, tako i svih javnih službenika u policiji i sudstvu.

Oni bi to prema tvrdnjama Vučića mogli da učine do kraja septembra. Pored potpunog poništavanja briselskog sporazuma, sve posljedice takvog poteza teško je sagledati.

Napuštanje institucija je i logistički izazov jer sada već preko hiljadu osoba ima primanja iz kosovskog budžeta, podsjeća Aleksandar Barać iz Leposavića. On vjeruje da je prijetnja napuštanjem institucija način da se međunarodna zajednica pritisne radi kako bi se formirala Zajednica srpskih opština.

Međutim, izvjesno je da bi Srpska lista imala punu podršku lokalne zajednice da napusti institucije.

„Poslije šest godina izuzetno sam srećan jer sam nosio jedan teret bruke koji se zove gradonačelnik kosovskih institucija. Presrećan sam zbog toga“, rekao je RTS-u 2018. dotadašnji gradonačelnik opštine Zubin Potok nakon što je, zajedno sa kolegama iz preostale tri opštine na sjeveru, podnio ostavku na tu funkciju.

Izjava je tada viđena kao rijetko iskreno svjedočenje čelnika Srpske liste o tome šta misle o sopstvenom političkom angažmanu unutar kosovskih institucija.

Danas su takva osjećanja još jača, jer čak i pojedini kritičari vlasti iz Prištine primjećuju da „kosovska vlada sa kosovskim Srbima komunicira samo preko Specijalnih jedinica“.

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu