Na zapadu Njemačke je podrška ksenofobičnim stavovima, koji se ogledaju u mržnji prema strancima i svemu što je nepoznato, značajno je porasla i približava se stavovima na istoku zemlje. Istovremeno je na istoku Njemačke i zadovoljstvo doživljenom demokratijom na najnižem stepenu od 2006. godine. Ovo su ključni rezultati studije o autokratizmu za 2024. godinu, predstavljene u srijedu u Berlinu. U nauci, autoritarizam se definiše kao diktatorski oblik vladavine s ograničenim pluralizmom i bez izražene ideologije.

„Ujedinjeni u otporu" – ovim naslovom je Centar za istraživanje desnog ekstremizma i demokratije Univerziteta u Leipzigu sumirao odgovore 2.500 ispitanika. Studija je realizovana u saradnji sa Fondacijom Heinrich Böll, koja je politički bliska Zelenima, a u njenoj realizaciji učestvovala je i Fondacija Otto Brenner bliska njemačkom Sindikatu metalaca.

Ksenofobija na zapadu snažno raste

Pogled unazad pokazuje: od početka objavljivanja serije istraživanja počev od 2002. godine, podrška ksenofobičnim i šovinističkim stavovima na zapadu Njemačke je opadala, dok je na istoku varirala. Sada se donedavno velike razlike smanjuju. Udio onih s izraženim ksenofobičnim svjetonazorom na zapadu je od 2022. godine porastao sa 12,6 posto na značajnih 19,3 posto. Na istoku je ovaj procenat blago opao sa 33,1 na 31,5 posto.

„Ksenofobija se time razvila u opšte prisutan osjećaj ogorčenja u cijeloj zemlji," kaže sociolog i psiholog Elmar Brähler, koji je istraživanje sproveo u saradnji s ekspertom koji istražuje pojave desnog ekstremizma Oliverom Deckerom i njegovim timom. Ispitanici su lično posjećeni i dobili su da ispune upitnik o svojim stavovima.

Najksenofobičniji stavovi među biračima AfD-a

Oko 31 posto ispitanika na zapadu složilo se s tvrdnjom da je Njemačka „preplavljena morem stranaca". U 2022. godini je ksenofobične stavove imalo 22,7 posto učesnika istraživanja. Na istoku je taj broj sa 38,4 porastao na 44,3 posto.

Ksenofobični svjetonazor je najizraženiji kod birača Alternative za Njemačku (AfD), sa 61 posto. To je stranka, koja je u nekoliko istočno-njemačkih saveznih pokrajina od strane Ureda za zaštitu ustavnog poretka  ocijenjena kao jasno desno ekstremna.

Posebno primjetno, prema mišljenju Deckera je da "studija ove godine bilježi, prije svega na zapadu Njemačke, jasan atmosferski pomak." To se vidi i u porastu antisemitskih stavova sa 3 na 4,6 posto, dok su na istoku sa istog nivoa pali na 1,8 posto.

Istočna Njemačka sve više pokazuje otklon od demokratije

Zadovoljstvo stanjem demokratije opada širom Njemačke, iako 90,4 posto ispitanika teoretski smatra demokratiju dobrom idejom. Međutim, samo 42,3 posto je zadovoljno načinom, na koji se ova politička forma doživljava i ispoljava u praksi.

Dok je 2022. godine 53,5 posto bilo zadovoljno doživljenom demokratijom, dvije godine kasnije taj procenat iznosi 29,7 posto. Na zapadu je ta brojka pala sa 57,7 na 46 posto. Istovremeno, nacionalistički stavovi postaju sve izraženiji.

Prvi put su ispitanici mogli izraziti svoja razmišljanja o demokratiji i u pisanom obliku. Najčešće su se žalili na nezadovoljstvo strankama, političarkama i političarima, te na nedostatak mogućnosti za participaciju. Studija jasno pokazuje da mnogi ljudi budućnost doživljavaju kao neizvjesnu.

„Oproštaj od realnosti"

Koje bi posljedice ova studija mogla imati za politiku i društvo, za istraživače ostaje otvoreno pitanje. „Iako se na demokratiju gleda sa skepticizmom, nije jasno da li će želja za autoritarnim ili ekstremno desnim rješenjima potrajati i opstati na duže staze." Pa Ipak, prisutna je sklonost ka 'oproštaju od stvarnosti'", zaključuje voditelj studije Decker.

Ovaj članak je najprije objavljen na njemačkom jeziku.

Pratite nas i na Facebooku, na X-u, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu