Dva skupa naučnika iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Srbije u Opatiji i Beogradu su održani na temu “Suočavanje s prošlosti, potraga za budućnošću”. Cilj je bio da se sa naučnog, a ne kvazi-naučnog ili mitološkog aspekta ponude različita ili možda i zajednička viđenja nedavne istorije bivših jugoslovenskih prostora, sa svim njihovim kontroverzama.

Naučnici su tako raspravljali o nacionalnim identitetima, o proizvodnji mitova, o Titu i nacionalnom pitanju, o ljudskim gubicima i žrtvama u ratovima.

Tito je volio Jugoslaviju

Direktor Centra za istoriju, demokratiju i pomirenje iz Novog Sada Darko Gavrilović rekao je da istorijski mitovi u regionu moraju da se razbiju, kako bi nove generacije mogle da imaju srećniju budućnost.

“Ideologije su te koje kreiraju mitove. Njima je cilj da dobiju potpunu vlast nad masama, da drže i instruiraju mase o mitu o neprijatelju. Tako su ideologije i postupale: uvijek su nastojale da stvore neprijatelje,” naveo je Gavrilović.

Hrvatski istoričar Berislav Jandrić proučavao je odnos Josipa Broza Tita prema nacionalnom pitanju. “Tito nije imao sluha za rješenje nacionalnih pitanja. On je volio Jugoslaviju,” smatra Jandrić.

Sporan identitet Bosne i Hercegovine

Adnan Jahić iz Bosne i Hercegovine ocijenio je da je takav pristup umnogome doprinio razbuktavanju nacionalističkih strasti: “To je svakako na neki način uticalo na te uzavrele strasti, na hegemonističke projekte, koji su rezultirali ratovima devedesetih.”

Zbog toga, smatra Jahić, ni identitet Bosne i Hercegovine nije za neke ni danas jasno definisan. Jahić smatra da je “pitanje identiteta u smislu bosanskohercegovačke zemlje i BiH kao državno-pravnog realiteta i kao nečega što ima svoju tradiciju ostalo sporno. Barem za neke...”

Albanska i srpska istoriografija „autistične“ jedna prema drugoj

Naučnici su se do sada složili u jednom: Svaki narod treba da se pomiri sa sopstvenom prošlošću i sa sopstvenom istorijom kako bi se stalo na put “nakaradnim i naopakim” tumačenjima istorije, od kojih su mnoga, na žalost, završila i u srednjoškolskim i fakultetskim udžbenicima.

A da to pomirenje teško ide, pokazuju i riječi beogradskog istoričara Ljubodraga Dimića. On je ocijenio da su albanska i srpska istoriografija “autistične” jedne prema drugoj i da se istoričari sa jedne i sa druge strane ne konsultuju između sebe. To, po njemu, nije i neće donijeti ništa dobro.

Istoričari, pravnici, sociolozi i politolozi iz regiona nastaviće da pokušavaju da rasvjetljavaju čvor jugoslovenskih kontroverzi u okviru projekta održavanja oavakvih naučnih skupova, čiji je nosilac, pored ostalog, i Institut za istorijsku pravdu i pomirenje iz Haga.

Autor: Dinko Gruhonjić

Odg. urednica: Marina Martinović