U nasilju koje je izbilo u sirijsko-turskoj pograničnoj oblasti u blizini Afrina tokom antiturskih protesta na sjeverozapadu Sirije poginulo je nekoliko ljudi. Demonstranti u oblasti pod kontrolom Turske rekli su da djeluju solidarno sa svojim sirijskim sunarodnicima u Turskoj.

Tamo, u centralnom anadolskom gradu Kajseriju, prethodno su zapaljene i uništene prodavnice i automobili koji su pripadali sirijskim izbjeglicama. „Ne želimo više Sirijce", uzvikivala je ljutita gomila.

Gnjev mase takođe je bio usmjeren protiv politike turskog predsjednika Redžepa Tajipa Erdogana u Siriji. „Erdogane podnesi ostavku", uzvikivali su demonstranti – pokazujući da više ne žele da prihvate Erdoganovu dugogodišnju politiku otvorenih vrata za sirijske izbjeglice.

U Turskoj živi ukupno oko tri i po miliona ljudi iz Sirije. Sam Erdogan je kritikovao nerede u Kajseriju kao „neprihvatljive". Prema pisanju medija, tamo je uhapšeno oko 470 ljudi.

Diplomatsko zbližavanje

Protesti i izbijanja nasilja ometaju planirano približavanje turske i sirijske vlade. Tek nedavno su vladari obje zemlje manje-više jasno objavili da žele da reorganizuju svoj dugi niz godina narušen odnos.

Ankara je već na početku sirijskog građanskog rata 2011. godine stavila odnose na led. U sukobu, Erdogan je prvenstveno podržavao džihadističke grupe koje se bore protiv sirijskog režima.

Odnos između dvije države takođe se pogoršao jer je Turska preuzela kontrolu nad dijelovima sjeverozapada Sirije 2018. godine. Tamo se bori protiv kurdskih snaga koje Ankara opisuje kao terorističke.

Ali sada očigledno duva novi vjetar. Erdogan je 28. juna rekao da nema prepreka za obnavljanje diplomatskih odnosa sa Sirijom. Neposredno ranije, sirijski predsjednik Bašar al Asad je takođe nagovijestio da želi da revitalizuje odnose sa Turskom.

Erdoganovi interesi

Mnogo je na kocki za obje zemlje. Vlada u Ankari je pod velikim pritiskom zbog sirijskih izbjeglica koje žive u Turskoj. Raspoloženje protiv njih se uveliko pogoršalo posljednjih godina.

Erdogan želi da spriječi da više Sirijaca dođe u Tursku, kaže Andre Bank, stručnjak za Siriju i Tursku na Njemačkom institutu za globalne i regionalne studije (GIGA) u Hamburgu. „On takođe želi da obezbijedi da što više Sirijaca ponovo napusti Tursku. Ako bi uspio da zaključi sporazum o repatrijaciji, to bi za Erdogana bio veliki politički uspjeh na domaćem terenu."

Turska takođe ima svoje ciljeve usmjerene na sjeveroistočnu Siriju. Turska vojska se tamo već godinama bori sa kurdskom IPG milicijom. Smatra se da je ona blisko povezana sa Kurdskom radničkom partijom (PKK), koja je aktivna u Turskoj i tamo je okarakterisana kao teroristička organizacija – kao u Evropskoj uniji.

Razvoj događaja na sjeveroistoku mogao bi da bude stvarni pokretač za pregovore između Sirije i Turske koji bi uskoro mogli da se održe, kaže Majkl Bauer, šef kancelarije Fondacije Konrad Adenauer (KAS) u Libanu, koja takođe odatle prati dešavanja u Siriji.

„Sirijske demokratske snage (SDF), koje su prisutne u regionu i okrenute protiv Asada, i kurdska samouprava, nedavno su izjavili da žele da održe lokalne izbore u oblastima pod kontrolom Kurda", objašnjava Bauer.

Ovaj projekat posebno u Turskoj nailazi na odbijanje. „Zbog međunarodnog pritiska, oni su sada odloženi za avgust."

Ciljevi sirijskog režima

Nasuprot tome, sirijski režim približavanjem takođe teži konkretnim ciljevima. U suštini, Asad želi da nastavi proces normalizacije sa arapskim državama, kaže Andre Bank.

Ovo je počelo najkasnije u maju 2023. godine, kada je Sirija kao aktivna članica ponovo primljena u Arapsku ligu. Takođe želi da nastavi ovaj kurs u pogledu svojih nearapskih susjeda.

Režim takođe želi da povrati region Idliba na sjeverozapadu zemlje, koji trenutno kontroliše radikalna islamistička milicija Hajat Tahrir al-Šam (HTS). Pošto Turska kontroliše sjeverni dio Idliba, saradnja između dvije države mogla bi da bude opcija.

Ovo se odnosi i na oblasti pod kontrolom Kurda na sjeveroistoku. Asadov režim tamo takođe želi da ponovo proširi svoje prisustvo. „Sporazum sa Turskom bi bio od velike pomoći", kaže Bank.

Posredovanje Moskve

Sada se postavlja pitanje kakve će posljedice obostrani nemiri imati na planirano sirijsko-tursko približavanje. S jedne strane, oni se vjerovatno atmosferski protive zbližavanju, jer su bar dijelovi stanovništva obje zemlje izrazili snažnu međusobnu antipatiju.

S druge strane, mogli bi i da ubrzaju planirano zbližavanje, jer bi saradnja mogla da ublaži zahtjeve i motive demonstranata i da bi to obje strane mogle da "prodaju" kao uspjeh na domaćem planu.

Ono što Evropljane može da zabrinjava jeste to što su, prema posmatračima, prvi koraci ka tursko-sirijskom zbližavanju već napravljeni iza kulisa – uz rusko posredovanje.

Rusija trenutno pokušava da proširi svoj uticaj skoro svuda u regionu. „Mi u EU moramo biti svjesni da će Moskva bezuslovno slijediti sopstvene interese u Siriji i regionu“, upozorava ekspert KAS-a Majkl Bauer – „čak i posebno na račun Evrope“.

Ovaj tekst je prvobitno objavljen na njemačkom jeziku. 

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu