Zabrane su nekim ljudima u početku teško shvatljive. Jedan primjer: uvođenje zabrane pušenja. Mnogi su tada bili zgroženi – naročito kada je riječ o pušenju u klubovima, kafanama i restoranima. Ali s godinama se uzbuđenje stišalo. Danas je gotovo nezamislivo da je nekada bilo dozvoljeno pušiti u kafani, kancelariji ili avionu.

Novi zakoni: Od odbacivanja do prihvatanja

Istraživači zavisnosti govore o prvim pozitivnim efektima: „Sjajno je to što imamo znatno manje pušača – u gimnazijama samo devet odsto, u osnovnim i stručnim školama nešto više – ali pušenje je mladima postalo neprivlačno, a to se dogodilo prije svega zahvaljujući zaštiti nepušača", kaže Tobias Riter iz ambulante za odvikavanje od duvana Univerzitetske klinike LMU u Minhenu.

Najprije odbacivanje, a onda ipak prihvatanje pravila – ovaj fenomen je često uočljiv, pokazuje nova studija Tehničkog univerziteta u Minhenu. Psiholog Armin Granulo je u okviru te studije analizirao podatke iz anketa širom Evrope koji se odnose na zakone kao što su zabrana pušenja, obavezno vezivanje pojasa ili ograničenje brzine.

Sproveo je i eksperimente koji potvrđuju psihološki efekat: ljudi često odbijaju nova pravila – naročito dok ona još nisu stupila na snagu. Do tada smo, objašnjava Granulo, usredsređeni uglavnom na sam proces promjene. Naša pažnja se prvenstveno usmjerava na ono što gubimo:
„Dakle, slobodu, mogućnost izbora, ili jednostavno komfor", objašnjava Granulo. 

Kada novi zakoni donesu prednosti, mijenja se fokus

Psiholozi ovu početnu odbijenost nazivaju „reaktancijom". Zanimljivo je da se taj stav često mijenja nakon što zakon stupi na snagu.

Tada se fokus pažnje pomjera sa ličnog ograničenja na prednosti koje novi zakon ima za opšte dobro. Tada, na primjer, uviđamo zdravstvene koristi zabrane pušenja – koliko se štedi u zdravstvenom sistemu ili koliko ljudi živi duže.

Rezultat studije

Rezultati studije se nipošto ne smiju shvatiti kao blanko dozvola za politiku „glavom kroz zid", kaže psiholog Armin Granulo.

„To nam je uvijek veoma važno da naglasimo: politika u kojoj se sve želi mijenjati samo putem pravila i zakona – to nije ono što mi zagovaramo, jer to jednostavno ne funkcioniše."

Ono što bi, po njegovom mišljenju, ipak moglo da funkcioniše jeste slijedeće: ako politika želi da uvede nove zakone, onda bi već na samom početku trebalo više govoriti o njihovoj društvenoj koristi – na primjer o zdravstvenim prednostima zabrane pušenja, ili o bezbjednosnim prednostima obaveznog vezivanja pojasa ili ograničenja brzine.

Ko jasno sagleda koristi neke nove regulative, možda će biti spremniji da prihvati i prateće promjene.