Da li Srbija planira da destabilizuje ili čak vojno napadne svoje susjedne države Kosovo i Bosnu i Hercegovinu? Kosovska predsjednica Vljosa Osmani i njen bh. kolega Denis Bećirović nedavno su upozorili na ovaj scenario. Osmani je u televizijskom intervjuu u septembru rekla da postoji nada da se zapadni Balkan pridruži EU i NATO-u, „ali preduslov za to je da se Srbija tretira kao ono što jeste: satelitska država Rusije, koja je produbila vojnu, ekonomsku i političku saradnju sa Moskvom".

Bećirovićevo upozorenje o teritorijalnim aspiracijama Srbijepred Generalnom skupštinom Ujedinjenih nacija u Njujorku bilo je još direktnije: „Sa govornice Generalne skupštine Ujedinjenih nacija upozoravam svjetsku javnost da rukovodstvo Republike Srbije još jednom prijeti suverenitetu i teritorijalnom integritetu Bosne i Hercegovine".

Beograd se naoružava

U stvari, Beograd već godinama masovno oprema svoje oružane snage savremenim sistemima naoružanja: kupljeni su francuski borbeni avioni i ruski jurišni helikopteri, koje je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić hvalio kao „leteće tenkove“. Osim toga, tu su i kineski protivvazdušni sistemi, koji su prebačeni iz Pekinga u Beograd ubrzo nakon ruske invazije na Ukrajinu. Bilo je i izvještaja da je Srbija kupila hiljade dronova od Irana, koje Rusija svakodnevno koristi za napade na ukrajinske gradove.

Ekonomist je 2021. pisao da to što je Beograd u „šopingu oružja” plaši susjede. Renomirani švedski institut za istraživanje mira - SIPRI objavio je 2022. da je budžet Beograda za odbranu od 1,3 milijarde evra deset puta veći od kosovskog.

Vojnu nadmoć Srbije ilustruje njen inventar borbenih tenkova: sa oko 250 tenkova, Beograd ima više tenkova od svih ostalih bivših jugoslovenskih republika zajedno. (Poređenja radi: njemački Bundesver ima 295.) Hrvatska je na drugom mjestu sa 75, BiH na trećem sa 45, a slijedi Sjeverna Makedonija sa 31. Ni Crna Gora ni Kosovo nemaju tenkove.

Ovo je vjerovatno jedan od razloga zašto je Kosovo ​​prošle godine svoje male oružane snage u nastajanju opremilo turskim bespilotnim letjelicama Bajraktar a ove godine i sa 250 američkih protivtenkovskih projektila Džavelin. Bez ova dva oružana sistema, koje ukrajinska vojska uspješno koristi u borbi protiv Rusije, nezavisna Ukrajina više ne bi postojala u sadašnjem obliku.

Projekat Srpski svet

Postavlja se pitanje zašto Beograd godinama gomila ogroman arsenal naoružanja, a da pritom nije bilo prijetnji od susjeda. Da li predsjednik Vučić planira da napadne svoje susjedne zemlje, kako je upozorila kosovska predsjednica?

Bar se to može zaključiti iz izjava, prijetnji i postupaka srpskog rukovodstva u Beogradu. Propagiranje projekta „Srpski svet", donekle umanjene verzije „Velike Srbije" bivšeg predsjednika Slobodana Miloševića, ima odjeka kod Srba u susjednim zemljama - Kosovu i Bosni i Hercegovini.

Milošević je umro u pritvoru Tribunala UN-a za ratne zločine u Hagu 2006. godine. Da bi sproveo svoj istorijski nacionalistički cilj za Srbiju – odnosno ujedinjenje svih područja bivše Jugoslavije naseljenih Srbima – pokrenuo je četiri rata devedesetih godina, u kojima je stradalo preko 130.000 ljudi.

Nekoliko visokih zvaničnika srpske vlade već je služilo pod Miloševićem, uključujući predsjednika Aleksandra Vučića i ministra unutrašnjih poslova Ivicu Dačića, koji su obojica vodili Miloševićev propagandni aparat.

Svesrpski sabor

Početkom juna 2024. godine, Vučić je u Beogradu predvodio „Svesrpski sabor“ sa predstavnicima Srba iz svih krajeva bivše Jugoslavije - strateški sastanak koji je suštinski formulisao plan za sprovođenje „Srpskog sveta“ u „Svesrpskoj deklaraciji". Kosovo se pominje kao dio Srbije a Republika Srpska kao „nacionalni interes Srbije".

Portparol njemačkog Ministarstva spoljnih poslova u Berlinu osudio je ovo neobično oštro. Savezna vlada smatra da je Svesrpska deklaracija „veoma zabrinjavajuća i štetna za Bosnu i Hercegovinu ali i za Srbiju i sve zemlje zapadnog Balkana".

Bećirović je beogradski skup u svom obraćanju Ujedinjenim nacijama prokomentarisao ovako: „Destruktivna deklaracija tzv. Svesrpskog sabora, usvojena 8. juna ove godine u Beogradu, [...] nije samo deklarativni akt, već opasan državni dokument".

Rat na Balkanu?

Nijedna od susjednih zemalja, za koje se čini da su na meti teritorijalnih pretenzija Beograda, nema oružane snage "spremne za rat". Bez zaštite dvije zapadne mirovne misije NATO-a na Kosovu (KFOR) i EU u BiH (EUFOR/Althea), one bi bile lak plijen za agresivni ekspanzionizam Beograda.

Posljednjih godina, nekoliko demonstracija srpskih trupa na granici sa Kosovom i napad srpske paravojne jedinice na kosovske bezbjednosne snage izazvali su pometnju i nemire. Ovakvim srpskim paravojnim napadima počeo je rat u Hrvatskoj 1991. i u BiH godinu dana kasnije.

Ovi posljednji vojni incidenti su možda bili test Beograda. Međutim, pošto su reakcije SAD i NATO bile veoma brze i oštre, Beograd je odustao. U avgustu 2024. Vašington je ponovo intervenisao, ovog puta sa direktorom CIA-e Vilijamom Bernsom (William Burns), koji je došao u Bosnu i Hercegovinu specijalno da zaustavi separatističke akcije lidera bosanskih Srba Milorada Dodika. Dodik je više puta inicirao korake za proglašenje nezavisnosti Republike Srpske i naoružao hiljade pripadnika paravojnih jedinica. Političari u glavnom gradu Sarajevu pripremaju se za mogućnost da Republika Srpska krene sa secesijom. Ukoliko dođe do oružanog sukoba i bosanski Srbi budu pod vojnim pritiskom, vrlo je vjerovatno da bi Beograd mogao da pošalje svoje tenkove u BiH - da ih spasi.

Tako da se ne može isključiti novi rat na Balkanu. A s obzirom da je Donald Tramp ponovo preuzeo vlast u Vašingtonu, potpuno je nejasno kako će se supersila SAD ponašati u takvom slučaju. Izgledni kandidat za mjesto ministra spoljnih poslova je bivši američki ambasador u Njemačkoj Ričard Grenel. A on, zajedno sa Trampovim zetom Džaredom Kušnerom, ima velike poslovne interese u Srbiji.

Ovaj tekst je najprije objavljen na njemačkom jeziku.

Pratite nas i na Facebooku, na X-u, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu