"Sad si se ti svinjo od pedera riješio svojih jaja." Ovim riječima je Otta Gieringa, nakon prisilne kastracije, ismijao nadglednik koncentracionog logora Sachsenhausen u augustu 1939. I prije nego što je deportovan u koncentracioni logor, 22-godišnjak Otto je dva puta osuđivan zbog homoseksualnih kontakata i deportovan u radni logor.

Mučnu priču o hamburškom mladiću, koji je izučavao zanat krojača, možete pročitati u knjizi "Medicina i kriminal". Izdavač je fondacija Brandenburg Memorials, kojoj pripadaju Memorijalni centri koncentracionih logora i muzej Sachsenhausen.

Otto Giering nikada nije dobio odštetu

Otto Giering je doduše uspio preživjeti torture i mučenja, ali mu je zdravlje bilo ozbiljno narušeno: "Zbog zatočeništva u koncentracionom logoru imao je problema sa srcem, želucem, patio od glavobolje i migrene. Kada je podnosio zahtjev za odštetu, traumatska iskustva iz koncentracionog logora ponovo su isplivala na površinu. Nakon što je dobio odbijenicu, danima nije dolazio kući i prijavljen je kao nestao. Policija ga je pronašla izgubljenog i dezorijentiranog."

Otto Giering je umro 1976. godine, nekoliko mjeseci prije svog 60. rođendana. Bio je jedan od, kako se procjenjuje, 10.000 do 15.000 homoseksualaca koji su deportovani u njemačke koncentracione logore do kraja nacističke ere 1945. godine. U Sachsenhausenu ih je bilo oko 1.000, više nego u bilo kojem drugom koncentracionom logoru. Oni su, uz Jevreje, Sinte i Rome, bili najizloženiji zlostavljanju nadzornika i stražara. Godine 1942. nacisti su ubili 200 homoseksualaca.

Muškarci sa stigmatizirajućim ružičastim trouglom na zatvorskim uniformama često su slani u kaznene odrede, gdje su vladali teški uslovi za rad. Takvo jedno mjesto je bila tzv. fabrika keramičkih cigli – zapravo jedna ekspozitura logora Sachsenhausen, gdje se, između ostalog, moralo proizvoditi i naoružanje. 1942. godine na ovom mjestu je sistematski ubijeno 200 homoseksualaca. Ukupno je dokazano više od 600 ubistava homoseksualnih zatvorenika u ovom koncentracionom logoru, sjeverno od Berlina.

Iako je sudbina gej muškaraca tokom nacističke ere dokumentovana hiljadu puta, decenijama ništa i niko nije podsjećao na njih – barem ne u javnosti. Spomen ploča ovoj grupi žrtava postavljena je u Sachsenhausenu tek nakon pada Berlinskog zida i ponovnog ujedinjenja Njemačke početkom 1990-ih.

Ružičaste vrpce gej pokreta Zapadnog Berlina

Prvi pokušaji obilježavanja sjećanja na progonjene muškarce - homoseksualce u koncentracionom logoru Sachsenhausen napravljeni su u vrijeme podijeljene Njemačke. Na to upućuje portparol Memorijalnog centra Horst Seferens. On za DW ističe kako su pripadnici gej pokreta Zapadnog Berlina u Sachsenhausenu položili vijence s ružičastim vrpcama, koje je Ministarstvo državne sigurnosti (Štazi) odmah uklonilo.

„U međuvremenu, ova grupa žrtava, čiji su predstavnici od 1993. godine takođe zastupljeni u savjetodavnom odboru naše fondacije, na mnogo načina je prisutna na izložbama i u ostalim aktivnostima Memorijalnog centra", naglašava Seferens.

Nekoliko je razloga za kasni početak službenog sjećanja i moralne rehabilitacije ove grupe žrtava. „S jedne strane, to ima veze s činjenicom da se homoseksualnost smatrala krivičnim djelom u obje njemačke države nakon 1945. godine, a liberalizacija u DDR-u počela je mnogo ranije, nego u Zapadnoj Njemačkoj“, ističe portparol Memorijalnog centra Horst Seferens. 

Druge grupe žrtava su dugo imale prioritet

Osim toga, „fokus je bio na određenim grupama žrtava“, ističe Seferens ukazujući na razlike između Istočne i Zapadne Njemačke. „U DDR-u, u skladu sa antifašističkom državnom doktrinom, fokus je bio na političkim zatvorenici,a, a u Zapadnoj Njemačkoj najprije na otporu konzervativaca a kasnije na progonjenim Jevrejima.

Decenijama su mnoge druge kategorije žrtava - one koje su progonjene kao "asocijalne", Sinti i Romi, kao i homoseksualci - bile isključene iz komemoracije i uskraćena im je finansijska nadoknada. „Ovo baca svjetlo na kontinuitet mehanizama stigmatizacije i izopćivanja, koji sežu i u vrijeme nakon 1945. godine", kaže Seferens, sumirajući dugi period šutnje i potiskivanja.

Paragraf 175 datira iz 1871. godine

Korijeni ovakve atmosfere u društvu sežu u daleka vremena. Mnogo prije nego što su nacionalsocijalisti došli na vlast 1933. godine, homoseksualna djela su bila kažnjiva. To je zacrtano u paragrafu 175 Kaznenog zakona iz 1871. godine, kada je osnovan prvi njemački Rajh. U ove takozvane "prestupe protiv morala" spada, između ostalog,  "neprirodni blud" između muškaraca.

Godine 1935. nacisti su masovno pooštrili kaznene propise i uveli paragraf 175a. To je značilo da su zabranjeni ne samo "akti slični koitusu", već i sve "razvratne radnje" između muškaraca. Lezbejke su takođe bile osuđivane zbog svoje "devijantne" seksualnosti i zapele su za oko policiji.

Lezbejska ljubav bila je zabranjena samo u Austriji

Međutim, lezbejke su uglavnom bile pošteđene krivičnog gonjenja jer homoseksualni odnosi između žena nisu bili kažnjivi u gotovo cijelom njemačkom Rajhu. Situacija je bila drugačija samo u Austriji, koja se pridružila nacističkoj Njemačkoj 1938. uz klicanje velikog dijela stanovništva. Tamo nije bilo zakonske razlike između muške i ženske homoseksualnosti.

Sve u svemu, sudbina lezbejski kao logorašica je mnogo manje istražena od sudbine homoseksualnih muškaraca, jer one nisu svrstavane u posebne kategorije zatvorenica. Iz tog razloga su slane u koncentracione logore pod raznim izgovorima kao: "asocijalne, beskućnice, prostitutke ili žene koje privlače pažnju nemoralnim načinom života".

Antisemitizam, rasizam, homofobija

Međutim, pritisak je stalno rastao, posebno na muškarce - homoseksualce. Nakon što su nacisti 1933. odmah zatvorili sve barove u okviru lezbejske i gej subkulture, iste godine su razorili i Institut za seksualne nauke u Berlinu, koji je osnovao Magnus Hirschfeld 1918. godine. Njihov bijes nije bio usmjeren samo protiv Hirschfelda kao pionira gej pokreta, već i protiv njegove jevrejske vjere. Nacisti su na Magnusu Hirschfeldu mogli iživjeti sve: i antisemitizam i rasizam i homofobiju.

1936. godine, koja je bila i godina održavanja Ljetnih olimpijskih igara u Berlinu, nacionalsocijalisti su osnovali "Rajhski centar za borbu protiv homoseksualnosti i abortusa". Posebno su gejevi, uz pomoć prikupljenih podataka, bili na meti ciljanog progona. Na ovaj način je pokrenuto oko 100.000 istraga protov homoseksualaca tokom nacističke ere. Osuđeno je oko 50.000 pripadnika gej populacije.

Queer žrtve nisu rehabilitovane sve do 2002. godine

Kada je nacistički teror završio, pooštreni paragraf 175 ostao je na snazi ​​i u Zapadnoj Njemačkoj i u DDR-u. Konačno je ukinut tek 1994. godine, četiri godine nakon ponovnog ujedinjenja Njemačke. Trebalo je da prođe još 8 godina dok Bundestag 2002. nije rehabilitovao sve one koje su nacističke sudije osudile zbog njihove seksualne sklonosti. Većina njih je do tada već umrla.

Kada 27. januara 2023. godine, na godišnjicu oslobođenja logora smrti u Aušvicu, Parlament u Berlinu bude obilježavao sjećanje na sve žrtve nacističke vladavine, fokusirat će se na progonjene seksualne manjine – 90 godina nakon početka njihove neviđene diskriminacije, ugnjetavanja, progona i ubistava. Biće to premijera u sklopu komemoracije žrtvama nacizma u njemačkom parlamentu, koja se redovno održava od 1996. godine.

Saradnja sa Gay muzejom

U Spomen obilježju Sachsenhausen, na mjestu nekadašnjeg koncentracionog logora, jedan gej je tek 1995. godine prvi put javno progovorio o stradanju homoseksualaca. To je bilo u sklopu obilježavanja 50. godišnjice oslobođenja ovog koncentracionog logora. Na prelazu u novi milenijum, Memorijalni centar Sachesenhausen i Muzej homoseksulaca Berlin zajedno su predstavili veliku izložbu na ovu temu. Od 2008. godine jedan spomenik u srcu Berlina u blizini Bundestaga održava sjećanje na homoseksualce, progonjane i ubijane tokom nacionalsocijalizma.

U septembru 2022., predsjednik Međunarodnog komiteta Sachsenhausena, Dik de Boef, obilježio je 80. godišnjicu ubistva homoseksualnih zatvorenika u ovom koncentracionom logoru, rekavši: „Sjećanje nije samo retrospektiva, ne radi se samo o prošlosti, već se ona odražava i na sadašnjost i na današnji status i prava gejeva, lezbejki i pripadnika LGBTQAI+ zajednice".

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu