Με μεγάλη ανησυχία και υπό το κράτος σοκ από τις εικόνες βίας οπαδών του Ντόναλντ Τραμπ μέσα στο ναό της αμερικανικής δημοκρατίας, αντέδρασαν ανώτατοι αξιωματούχοι της ΕΕ. “Οι εχθροί της Δημοκρατίας χαίρονται αντικρίζοντας αυτές τις απίστευτες εικόνες από την πολιτεία της Ουάσιγκτον” έγραψε στο twitter ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ έκανε λόγο για σοκ ενώ ο Βρετανός πρωθυπουργούς Μπόρις Τζόνσον ζήτησε ειρηνική μετάβαση της εξουσίας. Αλλά και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ περιέγραψε τις σκηνές ως “σοκαριστικές”. Ο Εμμανουέλ Μακρόν ήταν ανάμεσα στους πρώτους προέδρους που καταδίκασαν τα βίαια έκτροπα στην έδρα της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων διαβεβαιώνοντας τον αμερικανικό λαό για την αλληλεγγύη της χώρας του. ”Σήμερα η Γαλλία με ισχύ, θέρμη και αποφασιστικότητα βρίσκεται στο πλευρό του αμερικανικού λαού”.

25η τροποποίηση του Συντάγματος

Το ερώτημα που απασχολεί τα διεθνή μέσα ενημέρωσης είναι κατά πόσο - δύο εβδομάδες πριν την ορκωμοσία του νέου προέδρου - είναι δυνατόν να καθαιρεθεί ο απερχόμενος πρόεδρος από το αξίωμά του, ως υποκινητής των άνευ προηγουμένου στην αμερικανική ιστορία εκτρόπων των οπαδών του. Ο οικονομικός σύνδεσμος National Association of Manufactures, που εκπροσωπεί 14.000 επιχειρήσεις, μεταξύ αυτών και μεγαθήρια όπως την Exxon Mobil, Pfizer και Toyota, παρότρυνε τον αντιπρόεδρο Μάικ Πενς να κάνει σκέψεις προς την κατεύθυνση καθαίρεσης του προέδρου. Ο επικεφαλής του συνδέσμου Τζέι Τίμονς υπογράμμισε ότι ο Τραμπ υποκίνησε τη βία για να παραμείνει στην εξουσία. “Κάθε εκλεγμένος εκπρόσωπος του έθνους που υποστηρίζει κάτι τέτοιο, παραβιάζει τον όρκο που έδωσε να υπερασπιστεί το Σύνταγμα. Ο αντιπρόεδρος Πενς καλό θα ήταν να εξετάσει σοβαρά μαζί με το υπουργικό συμβούλιο την εκκίνηση τέτοιας διαδικασίας στη βάση της συμπληρωματικής 25ης τροποποίησης του Συντάγματος για να διασώσει τη δημοκρατία”.

Τι είναι όμως αυτή η τροποιήση; Συμπεριελήφθη στο Σύνταγμα το 1967 έπειτα από τη δολοφονία του προέδρου Τζον Κένεντι και ρυθμίζει πτυχές πρόωρης διαδοχής ενός προέδρου. Ορίζει ότι ο αντιπρόεδρος μπορεί να αναλάβει τα καθήκοντα του προέδρου, όταν αυτός δεν είναι σε θέση να τα ασκήσει, πχ. σε περίπτωση ασθένειας, παραίτησης, καθαίρεσης ή θανάτου του, αλλά κι αυτό είναι σημαντικό, όταν δεν είναι σε θέση διαρκώς ή προσωρινά να τα ασκήσει. Το αίτημα για καθαίρεση του Τραμπ πηγάζει συγκεκριμένα από την παράγραφο 4 του άρθρου που ρυθμίζει τη διαδικασία μεταφοράς των αρμοδιοτήτων σε περίπτωση που ο πρόεδρος δεν μπορεί ο ίδιος να το κάνει, επειδή για παράδειγμα βρίσκεται σε κώμα ή δεν θέλει να το κάνει, επειδή βρίσκεται υπό την επήρεια ψυχικής νόσου.

Ο αντιπρόεδρος με τη πλειοψηφία του υπουργικού συμβουλίου ή ενός άλλου οργάνου που ορίζει το Κογκρέσο μπορεί εγγράφως να δηλώσει ότι ο πρόεδρος δεν είναι σε θέση να ασκήσει πλέον τα καθήκοντά του. Βεβαίως ο πρόεδρος έχει τη δυνατότητα να υποβάλει ενστάσεις και σε αυτήν την περίπτωση η διαδικασία θα είναι χρονοβόρα διότι το Κογκρέσο θα πρέπει σε μερικές εβδομάδες, με πλειοψηφία 2/3 να επιβεβαιώσει την ανικανότητα άσκησης των καθηκόντων από τον πρόεδρο. Μια τέτοια διαδικασία δεν έχει προηγούμενο γιατί η παράγραφος 4 δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι τώρα. Σύμφωνα με τον συνταγματολόγο Φρανκ Μπόουμαν από το Πανεπιστήμιο του Μιζούρι, εκτός του ό,τι ο αντιπρόεδρος Πενς θα είχε αντιρρήσεις, η παράγραφος αυτή αφορά κυρίως σε πράξεις εσχάτης προδοσίας, διαφθοράς και εγκλημάτων, κάτι που δεν μπορεί να καταλογιστεί στον Τραμπ.

Διαδικασία καθαίρεσης (Impeachment)

Αντίθετα ο Αμερικανός οικονομολόγος θεωρεί ότι περισσότερες πιθανότητες θα είχε η διαδικασία καθαίρεσης (Impeachement) του Ντόναλντ Τραμπ. Αξίζει να θυμίσουμε ότι μια τέτοια διαδικασία είχε ξεκινήσειτον Δεκέμβριο του 2019, όταν οι Δημοκρατικοί της Βουλής των Αντιπροσώπων με την προτροπή της προέδρου της Νάνσι Πελόζι, κατηγόρησαν επίσημα τον Αμερικανό πρόεδρο για κατάχρηση εξουσίας και παρεμπόδιση της δικαιοσύνης στις ανακρίσεις για το λεγόμενο ουκρανικό σκάνδαλο. Ο πρόεδρος Τραμπ φέρεται ότι είχε ασκήσει πιέσεις με μοχλό οικονομική βοήθεια πολλών εκατομμυρίων στον Ουκρανό ομόλογό του Βολόντιμιρ Ζελένσκι να ξεκινήσει έρευνα σε βάρος του Τζο Μπάιντεν, τότε υποψηφίου για το χρίσμα των Δημοκρατικών. Η διαδικασία είχε προχωρήσει αρκετά, αλλά τον Φεβρουάριο του 2020 οι Ρεπουμπλικανικοί με την πλειοψηφία τους στη Γερουσία την σταμάτησαν. Θεωρητικά θα μπορούσε και πάλι να δρομολογηθεί μια παρόμοια διαδικασία αφού δεν χρειάζεται παρά απόφαση με απλή πλειοψηφία στη Βουλής των Αντιπροσώπων. Στη Γερουσία ωστόσο για την οριστική καταδίκη του προέδρου θα χρειάζονταν ενισχυμένη πλειοψηφία.

Κατά τον συνταγματολόγο Φρανκ Μπόουμαν θα μπορούσε να καταλογιστεί στον Τραμπ απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης ή ακόμη μια πιο γενικά διατυπωμένη κατηγορία παραβίασης του Συντάγματος ή αθέτησης του όρκου του. Όλη η διαδικασία θα μπορούσε να ολοκληρωθεί μέσα σε 24 ώρες. “Θα μπορούσε δηλαδή μέχρι το μεσημέρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία και να ασκηθεί μια από τις κατηγορίες και στη συνέχεια να πήγαινε το κείμενο, μέσω των διαδρόμων της ροτόντας του Καπιτωλίου, στη Γερουσία για να οριστεί ημερομηνία έναρξης της διαδικασίας αύριο κιόλας το μεσημέρι” λέει ο Μπόουμαν. Όλα αυτά όμως εξαρτώνται από το σε πιο βαθμό υπάρχει ο χρόνος και κυρίως η πολιτική βούληση λίγες ημέρες πριν τον ορκωμοσία Μπάιντεν.

Ειρήνη Αναστασοπούλου / Spiegel / dpa