Για τρίτη φορά σε σύντομο χρονικό διάστημα συζητήθηκε στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, την περασμένη εβδομάδα, η υπόθεση των παρακολουθήσεων κρατικών αξιωματούχων, ακτιβιστών και δημοσιογράφων σε κράτη-μέλη ΕΕ με χρήση παράνομου λογισμικού. Είχε προηγηθεί, τον περασμένο Μάιο, πόρισμα της αρμόδιας εξεταστικής επιτροπής του Κοινοβουλίου (PEGA), που διαπίστωνε υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων σε περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και απηύθυνε συστάσεις. Ειδικά για την Ελλάδα το πόρισμα καλούσε την κυβέρνηση να αποκαταστήσει την αξιοπιστία ανεξάρτητων Αρχών, όπως η ΑΔΑΕ, και να ερευνήσει εταιρείες που εμπορεύονται παράνομο λογισμικό για τη διεξαγωγή υποκλοπών.

Παρόμοιες συστάσεις διατυπώνονται για άλλα κράτη-μέλη. Δύσκολα θα υλοποιηθούν, όπως προκύπτει από την τελευταία συζήτηση στο Στρασβούργο, στην οποία φάνηκε διάσταση απόψεων ανάμεσα στην Κομισιόν και τους ευρωβουλευτές που στήριξαν το έργο της PEGA. Βέβαια ο Επίτροπος Εσωτερικών και Νομικών Υποθέσεων Ντιντιέ Ρέιντερς δηλώνει επανειλημμένα ότι «η Κομισιόν καταδικάζει την παράνομη πρόσβαση σε διαπροσωπικές επικοινωνίες και προσωπικά δεδομένα». Όμως την ίδια στιγμή παραδέχεται ότι η Επιτροπή δεν διαθέτει τις απαραίτητες «διερευνητικές εξουσίες» απέναντι στις εθνικές κυβερνήσεις.

Η «εθνική ασφάλεια» και το νομικό πλαίσιο

Πιο αναλυτικά, ο Επίτροπος λέει ότι ναι μεν ισχύει η Πράξη για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων, αλλά αυτό «δεν αφορά τις δραστηριότητες των κρατικών αρχών στους τομείς της άμυνας και της κρατικής ασφάλειας». Εκεί πάλι ισχύει η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οπότε, για να υπάρξει περιστολή στα δικαιώματα των πολιτών θα πρέπει τα κράτη-μέλη «να αποδείξουν ότι πλήττεται η εθνική ασφάλεια ή οποιοδήποτε άλλο εθνικό συμφέρον». Υπάρχει και η οδηγία e-privacy που απαγορεύει την παρακολούθηση επικοινωνιών και την αποθήκευση δεδομένων χωρίς πρότερη συναίνεση του χρήστη, αλλά και σε αυτή την περίπτωση «η οδηγία δεν αφορά δραστηριότητες των εθνικών αρχών στους τομείς της άμυνας και της εθνικής ασφάλειας», συμπληρώνει ο Βέλγος Επίτροπος.

Ήταν ίσως η πρώτη φορά που η Κομισιόν εξηγεί τόσο αναλυτικά το ισχύον νομικό πλαίσιο, ομολογώντας όμως παράλληλα και την αδυναμία της να παρέμβει, καθώς «δεν έχει ερευνητικές εξουσίες για να εξετάσει εάν πράγματι υπάρχει κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια». Προφανώς αυτός είναι και ο λόγος που το πόρισμα της PEGA ζητούσε, ως θεσμικό αντίβαρο, την ενίσχυση ανεξάρτητων εθνικών Αρχών όπως η ΑΔΑΕ. 

Εδώ και μήνες κάποιοι ευρωβουλευτές κάνουν λόγο για «τείχος σιωπής» και για «ομερτά» στην υπόθεση των παρακολουθήσων. Αντιδράσεις προκάλεσε και η τελευταία τοποθέτηση της Κομισιόν. «Πριν πέντε μήνες ολοκληρώσαμε τη δουλειά μας και η Επιτροπή είχε τρεις μήνες να απαντήσει, στην Ολομέλεια του Οκτωβρίου ακούσαμε από τον Επίτροπο ότι θα αναληφθεί δράση, αλλά σήμερα πάλι δεν παίρνουμε μία συγκεκριμένη απάντηση» λέει ο επικεφαλής της PEGA Γερούν Λέναερς, ο οποίος, σημειωτέον, προέρχεται από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), την πολιτική ομάδα της Κεντροδεξιάς.

Γεγονός που οδηγεί τον ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Κώστα Αρβανίτη στην εξής παρατήρηση απέναντι στον Επίτροπο Ρέιντερς: «Όταν ένας αριστερός συμφωνεί απόλυτα με τον κ.Λέναερς από το ΕΛΚ, δεν καταλαβαίνετε ότι κάπου υπάρχει μία αλήθεια; Ότι τα μέλη της επιτροπής PEGA δούλεψαν πάρα πολύ σοβαρά, ότι οι συνάδελφοι του δημοκρατικού τόξου είναι δυσαρεστημένοι από τη δουλειά σας;» Ματαίως ο Ισπανός σοσιαλιστής Χουάν Φερνάντο Λόπεζ Αγκιλάρ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης στη χώρα του, τονίζει ότι «δεν μπορεί κανείς να επικαλείται συνεχώς την εθνική ασφάλεια για να μην κάνει τίποτα, διαφορετικά όλη η δουλειά που κάνουμε θα έχει πάει στον βρόντο…»

«Στα δικαστήρια» οι Πολωνοί σοσιαλιστές

Τί θα κάνει η Κομισιόν στο «διά ταύτα»; Απευθυνόμενος στους ευρωβουλευτές ο Επίτροπος Ρέιντερς ανέφερε ότι «προετοιμάζουμε μία μη νομοθετική πρωτοβουλία για να διευκρινίσουμε τα όρια και την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο ενωσιακό κεκτημένο- ιδιαίτερα τη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα- και την εθνική ασφάλεια και ελπίζω να έχω την στήριξή σας σε αυτό». Όμως η ασαφής υπόσχεση για μία μη νομοθετική- άρα και μη δεσμευτική- πρωτοβουλία προφανώς δεν εξευμενίζει τον επικεφαλής της PEGA Γερούν Λέναερς. «Αυτό αποτελεί κόλαφο για τα θύματα», λέει ο Ολλανδός χριστιανοδημοκράτης. «Οι μόνοι που επιχαίρουν είναι οι συνάδελφοι της άκρας Δεξιάς, από το πολωνικό PiS για παράδειγμα, που προσπαθούν να σαμποτάρουν τις προτάσεις μας».

Η είδηση της ημέρας αφορά ακριβώς το εθνολαϊκιστικό κόμμα PiS. Ενώ κορυφώνονται οι μετεκλογικές ζυμώσεις για μία νέα πολωνική κυβέρνηση με αριστερό πρόσημο και επικεφαλής τον πρώην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, ο Λούκας Κόχουτ, ευρωβουλευτής του κόμματος «Νέα Αριστερά» (Nova Lewica) προειδοποιεί μέσω Στρασβούργου τους εθνολαϊκιστές ότι θα λογοδοτήσουν στη δικαιοσύνη για υποκλοπές του παρελθόντος με το λογισμικό Pegasus. «Αυτή η συζήτηση για το Pegasus γίνεται χωρίς του ευρωβουλευτές του PiS, αλλά έχω καλά νέα γι αυτούς», τονίζει ο Κόχουτ. «Σύντομα μία ερευνητική επιτροπή θα συσταθεί στο πολωνικό Κοινοβούλιο, ούτως ώστε να χυθεί άπλετο φως για την κατάχρηση εξουσίας στην περίπτωση του κατασκοπευτικού λογισμικού Pegasus. Θα σας ελέγξει η επιτροπή αυτή και στη συνέχεια τα ανεξάρτητα δικαστήρια της χώρας. Δεν πρόκειται να σας καλύψουμε, θα λογοδοτήσετε».