εφτάχρονη δικαστική διελκυστίνδα, που μεσολάβησε, κλείνει επί της ουσίας, με το Εφετείο του Μονάχου που όρισε την επιστροφή των αντικειμένων στην Κύπρο.

Είναι το προσωρινό αποκορύφωμα στην οδύσσεια των λεηλατημένων από τη βόρεια Κύπρο εκκλησιαστικών θησαυρών, αλλά όχι το τέλος. Aκόμη. Στις τρεις Ιουνίου, το Πρώτο Ποινικό Τμήμα του Εφετείου του Μονάχου έκρινε αποδεκτό το αίτημα των κυπριακών αρχών για επιστροφή των κατασχεθέντων στην κατοχή του Τούρκου λαθρέμπορου Αϊντίν Ντίκμεν αντικειμένων. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να επιστραφούν τα περισσότερα και σημαντικότερα απ' όσα ζητούσαν οι κυπριακές αρχές. Στον κατάλογο της δικαστικής απόφασης καταγράφονται περίπου 190, προς απόδοση κομμάτια, όπως το μωσαϊκό του Απόστολου Θωμά από την Παναγιά της Κανακαριάς, και τοιχογραφίες από τον Αντιφωνητή στην Καλογριά. Για 13 αντικείμενα αναστέλλεται προσωρινά η απόφαση απόδοσης λόγω έλλειψης τεκμηρίων, ενώ περίπου 50 δεν θεωρούνται κυπριακής προέλευσης. Ο δικαστής του Εφετείου Gerd Kallaus για την αιτιολόγηση της απόφασης:

‘το δικαστήριο έκρινε ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης περί Δικαστικής Αρωγής. Κυρίως έκρινε ότι οι κυπριακές αρχές έκαναν αρκούντως πιστευτό ότι τα αντικείμενα αυτά ήταν προϊόν κλοπής από τις εκεί εκκλησίες, μοναστήρια ή ιδιωτικές συλλογές και μεταφέρθηκαν παράνομα εκτός χώρας’.

Για το δικαστικό σκέλος της υπόθεσης είναι σημαντικό ότι δεν ακολουθήθηκε η διαδικασία των αστικών δικαστηρίων για την εξακρίβωση της κυριότητας, αλλά η ποινική διαδικασία μέσω του αιτήματος δικαστικής αρωγής των κυπριακών, προς τις βαυαρικές αρχές. Διότι προϋπόθεση για την απόφαση του Εφετείου στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής συμφωνίας Δικαστικής Αρωγής είναι να βασίζεται σε αξιόποινες πράξεις, όπως εξηγεί ο δικαστής Kallaus: ‘ Με άλλα λόγια, τα αντικείμενα θα πρέπει να έχουν κλαπεί ή υπεξαιρεθεί από το αιτούν κράτος. Στην περίπτωση αυτή πληρoύται μία βασική προϋπόθεση για το δικαστήριο να αποφασίσει στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συνθήκης δικαστικής Αρωγής. Το δικαστήριο δεν λαμβάνει κανενός είδους απόφαση για αστικές διεκδικήσεις. Ο δρόμος της αστικής δικαιοσύνης παραμένει κατά πάσα πιθανότητα ανοιχτός. Εκτός αυτού, το δικαστήριο δεν εξέτασε εάν είναι δυνατή ή εφικτή η παράδοση των αντικειμένων βάσει άλλων διεθνών συνθηκών.’

Η απόφαση του δικαστηρίου δεν σημαίνει αυτόματα και την επιστροφή των αντικειμένων. Για την οποία χρειάζεται τώρα μία απόφαση της γερμανικής πολιτικής ηγεσίας στο Μόναχο και το Βερολίνο, που θα δώσει την έγκριση για την επιστροφή. Ο κύριος Kallaus επιμένει σ΄αυτή τη διαφοροποίηση:

‘αφενός, η απόφαση του Εφετείου του Μονάχου αφορά μόνον την απόδοση των αντικειμένων, εάν αυτό πράγματι θα συμβεί εναπόκειται στην απόφαση του υπουργείου Δικαιοσύνης, που εκδίδει τη λεγόμενη έγκριση’.

Εν αναμονή της πολιτικής ‘έγκρισης’, ο συνδιεκδικητής του θησαυρού, Αϊντίν Ντίκμεν, προσέφυγε στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης. Η αποδοχή της προσφυγής θεωρείται από νομικούς κύκλους μάλλον απίθανη λόγω μη εξάντλησης των ένδικων μέσων, διότι ο Ντίκμεν αντί να υποβάλει ένσταση στο Εφετείο του Μονάχου, επέλεξε απευθείας την Καρλσρούη. Το πιθανότερο είναι ότι η πολιτική ηγεσία, θα περιμένει την ετυμηγορία της Καρλσρούης για να δώσει την έγκριση επιστροφής των αντικειμένων. Η σημασία της απόφασης του εφετείου; Το Ποινικό Τμήμα είχε ασχοληθεί και στο παρελθόν με ανάλογες περιπτώσεις. Η υπόθεση αυτή όμως, σημειώνει ο δικαστής Kallaus, υπερβαίνει τις μέχρι τώρα γνωστές διαστάσεις.

‘Ούτε λίγο, ούτε πολύ, πρόκειται για 30 περίπου κιβώτια με κατασχεθέντα αντικείμενα, που φυλάσσονται και κρίνεται η απόδοσή τους’.

Η κύπρια, Τασούλα Χατζητοφή, επιχειρηματίας που ζει στην Ολλανδία, σε συνεργασία με τις αρχές και την Εκκλησία της Κύπρου, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη σύλληψη του Ντίκμεν και την κατάσχεση των αντικειμένων το 1997, περιμένοντας από τότε την επιστροφή του θησαυρού.

Ρεπορτάζ Γιώργος Παππάς.