Ο Γιασάρ Κεμάλ, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σύγχρονης τουρκικής λογοτεχνίας, έφυγε το Σάββατο σε ηλικία 92 ετών. Κουρδικής καταγωγής ο ίδιος, αφιέρωσε όλη του τη ζωή στις λέξεις, γράφοντας σπουδαία μυθιστορήματα και συμβάλλοντας στην ανανέωση της τουρκικής αφηγηματικής παράδοσης. Γεννήθηκε το 1923, λίγες μόλις μέρες πριν από το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την απαρχή του σύγχρονου τουρκικού κράτους.

Το έργο του ταυτίστηκε με μοναδικές περιγραφές της ζωής των απλών ανθρώπων στην τουρκική ύπαιθρο, κυρίως στην ανατολική Τουρκία, από όπου καταγόταν. Ο Γιασάρ Κεμάλ δεν τιμήθηκε ποτέ με το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας, αν και προτάθηκε για αυτό, ωστόσο το έργο του σημάδεψε ανεξίτηλα την ιστορία της σύχγρονης τουρκικής δημοκρατίας. Πολιτικοποιημένος, αριστερός, υπέρμαχος της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν έπαψε ποτέ να μάχεται υπέρ της συμφιλίωσης των Κούρδων και των Τούρκων. Για τις ιδέες και την πολιτική του δράση φυλακίστηκε. Ο Γιασάρ Κεμάλ όμως δεν παραιτήθηκε ποτέ από τον στίβο της πολιτικής δράσης. Το 2013 μάλιστα, αν και σε βαθύ γήρας, συμμετείχε στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο Πάρκο Γκεζί της Κων/πολης. Η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας εξέφρασε πάντως σύσσωμη μαζί με τα συλλυπητήριά της και τον σεβασμό της προς το έργο και την συμβολή του Κεμάλ.

Εγκώμια εχθρών και φίλων

Τα τουρκικά ΜΜΕ όσο και εκπρόσωποι όλων των πολιτικών δυνάμεων τόνισαν το γεγονός ότι ο Γιασάρ Κεμάλ αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην συμφιλίωση των Κούρδων με τους Τούρκους. Την ημέρα του θανάτου του μάλιστα ο ηγέτης του PKK Aμπντουλάχ Οτσαλάν απηύθυνε έκκληση στους κούρδους αντάρτες να αφοπλιστούν, ένα μήνυμα-ορόσημο για την επίλυση του κουρδικού. Από την πλευρά του ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου ανέφερε ότι μολονότι ο Γιασάρ Κεμάλ πέθανε πριν προλάβει να δει την ολοκλήρωση της ειρηνευτικής διαδικασίας μεταξύ των δύο λαών, αφιέρωσε όλη τη ζωή του στον αγώνα για «ενότητα, αλληλεγγύη και αδελφοσύνη». Ο τούρκος υπουργός Πολιτισμού Ομέρ Τσελίκ έκανε λόγο για «έναν πολύ μεγάλο πόνο» που αφήνει πίσω της η απώλεια ενός από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της χώρας, χαρακτηρίζοντας το έργο του ως «κοινή αξία για το σύνολο της Τουρκίας». Ακόμη και ο αρχηγός του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) Ντεβλέτ Μπαχτσελί, γνωστός για την κριτική του απέναντι στους κυβερνητικούς χειρισμούς για το κουρδικό, χαρακτήρισε τον Κεμάλ ως«γίγαντα» των γραμμάτων.

Μια κηδεία που διχάζει

Ωστόσο παρά τα εγκώμια που ακούστηκαν από την τουρκική κυβέρνηση και αντιπολίτευση, η αντίδραση του κουρδικού Λαϊκού Κουρδικού Κόμματος (HDP) ήταν διαφοροποιημένη. Το HDP δε δίστασε να υπογραμμίσει το γεγονός ότι πολλοί καπηλεύονται την κληρονομιά του Κεμάλ, αποτιμώντας και ερμηνεύοντας το έργο του κατά το δοκούν προκειμένου να εξυπηρετήσουν δικές τους πολιτικές σκοπιμότητες. To HDP ανέφερε ότι το έργο του θα αποτελεί για πάντα «πηγή έμπνευσης για τον αγώνα υπέρ των πανανθρώπινων αξιών της ειρήνης και της δικαιοσύνης». Από την πλευρά του ο τούρκος μουσικός Ζιλφί Λιβανελί υπενθύμισε ότι ο Γιασάρ Κεμάλ θα φέρνει πάντα στις μνήμες όλων τη διαίρεση της χώρας.

Στο μεταξύ η κηδεία του Κεμάλ που θα γίνει σήμερα στην Κωνσταντινούπολη διχάζει. Η τουρκική αντιπολίτευση επιμένει ότι θα έπρεπε να είχε κηρυχθεί εθνικό πένθος για τον θάνατό του. Η τουρκική κυβέρνηση από την πλευρά της δεν αντέδρασε στο αίτημα αυτό, ενώ πρόσφατα κήρυξε τριήμερο εθνικό πένθος για τον θάνατο του σαουδάραβα βασιλιά Αμπντουλάχ, μία κίνηση που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Σε κάθε περίπτωση στην κηδεία του Κεμάλ δεν αναμένεται να δώσει το «παρών» ο τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος θα βρίσκεται σε προγραμματισμένο ταξίδι στη Σαουδική Αραβία.

Ας σημειωθεί τέλος ότι τα έργα του Γιασάρ Κεμάλ έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες. Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί μυθιστορήματά του από τις εκδόσεις Άγρα, Κέδρος και Θεμέλιο.

Τomas Seibert, Sabine Damaschke / Δήμητρα Κυρανούδη