Ένα βράδυ, λέει ο Ιλία, βγήκε από το υπόγειο με τη μητέρα του. Ήθελαν να ζητήσουν από έναν γείτονα νερό και λίγο φαγητό. Σχεδόν τα πάντα γύρω ήταν ερειπωμένα και ακούγονταν πυροβολισμοί. «Δεν φτάσαμε στο σπίτι του γείτονα», λέει ο Ιλία. Ένας πύραυλος έπεσε κοντά. Η μητέρα του τραυματίστηκε και πέθανε την επόμενη μέρα.

Ο Ιλία είναι έντεκα ετών και κατάγεται από τη Μαριούπολη,  την ουκρανική πόλη-σύμβολο του τρόμου που σκόρπισε η Ρωσία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος. Κατά τη διάρκεια της τρίμηνης πολιορκίας της Μαριούπολης, ο ρωσικός στρατός κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά την πόλη και σκότωσε δεκάδες χιλιάδες αμάχους. Μία από αυτούς ήταν η μητέρα του Iλία, Νατάλια Ματβιγιένκο.

Χιλιάδες παιδιά έχουν απαχθεί από την Ουκρανία

Ο Ιλία τραυματίστηκε σοβαρά στο δεξί του πόδι όταν έπεσε ο πύραυλος. Ρώσοι στρατιώτες τον ανακάλυψαν λίγο μετά την επίθεση και τον μετέφεραν σε νοσοκομείο στην ουκρανική πόλη Ντονέτσκ, η οποία βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή από το 2014. Οι Ρώσοι ήθελαν να τον στείλουν σε μια ρωσική οικογένεια αλλά η γιαγιά του, η οποία ζει στο Ουτσχορόντ στη δυτική Ουκρανία από το 2017, κατάφερε να τον πάρει από το Ντονέτσκ και τον έφερε να ζήσει μαζί της.

Λίγο αργότερα, ο Iλία κατέθεσε ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου Εγκλημάτων Πολέμου στη Χάγη. Η κατάθεσή του συνέβαλε στο ένταλμα σύλληψης κατά του Ρώσου προέδρου Βλάντιμιρ Πούτιν και της εκπροσώπου του για τα δικαιώματα των παιδιών Μαρία Λουόβα-Μπέλοβα.

Ο Iλία είναι ένα από τα δεκάδες χιλιάδες παιδιά στην Ουκρανία που έχουν απαχθεί από Ρώσους στρατιώτες ή αξιωματούχους στα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη από τον Φεβρουάριο του 2022. Σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές ο αριθμός των απαχθέντων ανηλίκων ανέρχεται σε περίπου 19.000. Η εκπρόσωπος του Πούτιν, Μαρία Λουόβα-Μπέλοβα, καυχιόταν το καλοκαίρι του 2023 ότι οι ρωσικές αρχές είχαν ήδη «σώσει» 700.000 παιδιά από την Ουκρανία. Μέχρι στιγμής η Ουκρανία έχει καταφέρει να επαναπατρίσει περίπου 400 παιδιά που έχουν απαχθεί.

Η Οδύσσεια της γιαγιάς

Στο νοσοκομείο βρίσκονταν πολλά παιδιά από την Ουκρανία ενώ παρόντες ήταν και δημοσιογράφοι που κατέγραφαν τα περιστατικά, λέει ο Ιλία. Κατά τύχη, η γιαγιά του Ιλία τον είδε σε ένα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η γιαγιά του, Ολένα Ματβιγιένκο, επιτρέπεται να δώσει μόνο μερικές λεπτομέρειες στη δημοσιότητα. Η επιστροφή του Ιλία και ενός άλλου κοριτσιού οργανώθηκε με τη βοήθεια της ουκρανικής κυβέρνησης και ενός Ρώσου επιχειρηματία.

Ο Ιλία και η γιαγιά του επέστρεψαν στην Ουκρανία μέσω Τουρκίας στα τέλη Απριλίου 2022. Στην Ουκρανία, ο Ιλία μεταφέρθηκε αρχικά σε νοσοκομείο του Κιέβου  για αποκατάσταση. Εκεί, ένας σύμβουλος του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι τον ρώτησε εάν θα ήταν πρόθυμος να πει την ιστορία του στους ανακριτές στο Δικαστήριο Εγκλημάτων Πολέμου στη Χάγη. O Ιλία συμφώνησε. Έκτοτε, δεν έχει καταθέσει μόνο εκεί, αλλά και ενώπιον εκπροσώπων του ΟΗΕ, ενώ έχει μιλήσει με πολλούς δυτικούς πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Γερμανίας. «Κατάλαβα ότι έπρεπε να το κάνω αυτό», λέει ο Ιλία. «Για να μην υπάρχει αδιαφορία και για να ξέρουν ότι δεν είναι παραμύθια, αλλά ότι όντως συνέβησαν».

Ο Iλία λέει ότι δεν πιστεύει ότι το ένταλμα σύλληψης κατά του Πούτιν  θα πετύχει κάτι. «Είναι ανόητος αλλά τουλάχιστον ξέρει ότι δεν μπορεί να ταξιδεύει πια παντού». Ο ίδιος ο Iλία θέλει να γίνει γιατρός όταν μεγαλώσει. «Δεν ξέρω αν μπορώ να το κάνω, αλλά είναι το όνειρό μου. Μπορεί όμως και να πεθάνω αύριο. Αυτό είναι ο πόλεμος».

Eπιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου