Μερικές φορές ένα και μόνο γράμμα μπορεί να κάνει τη διαφορά. Φιλορώσοι αυτονομιστές προέβησαν σε μια μικρή «διόρθωση» μιας πινακίδας στα προάστια του Ντονέτσκ στην ανατολική Ουκρανία. Αφαιρώντας ένα σύμβολο μετέτρεψαν το όνομα της πόλης στη ρωσική εκδοχή της. Εδώ και μήνες φιλορώσοι αυτονομιστές αντικαθιστούν στις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους τις ουκρανικές πινακίδες με νέες, με τα τοπωνύμια γραμμένα στα ρωσικά. «Τώρα πρόκειται για μια άλλη χώρα», δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Ιγκόρ Μαρτίνοφ, ο οποίος εξελέγη δήμαρχος του Ντονέτσκ με τη στήριξη των αυτονομιστών. Ο ίδιος προανήγγειλε την απομάκρυνση ουκρανικών εθνικών συμβόλων και εμβλημάτων από δημόσιους χώρους.

Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων που διεξήχθησαν στο Μινσκ τον περασμένο Φεβρουάριο συμφωνήθηκε ότι οι περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ στην ανατολική Ουκρανία θα λάβουν μεγαλύτερη αυτονομία, παραμένοντας όμως τμήμα του ουκρανικού κράτους. Αποφάσεις που επιβεβαίωσαν και στη συνάντησή τους στις αρχές Οκτωβρίου στο Παρίσι η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ, ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, ο Ρώσος ομόλογός του Βλαντιμίρ Πούτιν και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο.

Συνεχίζονται οι διεργασίες απόσχισης παρά την κατάπαυση του πυρός

Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ενώ τα όπλα έχουν σιγήσει από τις αρχές Σεπτεμβρίου, η διαδικασία απόσχισης της περιφέρειας του Ντονμπάς που ξεκίνησε την άνοιξη του 2014 προωθείται με αθόρυβο τρόπο και με τη λογική των τετελεσμένων γεγονότων. Όλα εξελίσσονται χωρίς η Μόσχα να αναλαμβάνει επίσημα τον έλεγχο ή να διεκδικεί -όπως στην περίπτωση της Κριμαίας- την προσάρτηση της περιοχής στη ρωσική επικράτεια.

Από την πρώτη Σεπτεμβρίου το ρούβλι είναι το επίσημο νόμισμα στο Λουχάνσκ. Και στο Ντόνετσκ η ουκρανική γρίβνια τίθεται βαθμιαία στο περιθώριο. Επίσημη δικαιολογία εκ μέρους των αυτονομιστών είναι ότι η Ουκρανία δεν τροφοδοτεί την περιοχή με αρκετό χρήμα. Αλλαγές έγιναν και στο εκπαιδευτικό σύστημα. Σύμφωνα με αναφορές μέσων ενημέρωσης, ρωσικά κομβόι «ανθρωπιστικής βοήθειας» -σύμφωνα με τη ρωσική εκδοχή- μετέφεραν στις επίμαχες περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας 500 τόνους σχολικών βιβλίων. Οι μαθητές του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ χρησιμοποιούν πλέον τα νέα ρωσικά βιβλία, τα οποία διαφέρουν αισθητά από τα ουκρανικά, ειδικά στο μάθημα της Ιστορίας.

Την ίδια ώρα τα στρατεύματα των αυτονομιστών περνούν βαθμιαία υπό ρωσικό έλεγχο. Από τότε που άρχισαν οι εχθροπραξίες στην ανατολική Ουκρανία, το Κίεβο και η Δύση κατηγορούν τη Μόσχα ότι παρέχει οπλισμό στους αυτονομιστές. Η Ρωσία το διαψεύδει. Αυτό που παραδέχεται επισήμως η Μόσχα είναι ότι έχει στείλει στρατιωτικούς συμβούλους στις επίμαχες περιοχές, με εντολή να επιτηρούν την τήρηση της κατάπαυσης του πυρός. Ουκρανοί και Ρώσοι αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων χειρίζονται για αυτόν τον σκοπό ένα κοινό κέντρο εποπτείας. Όμως «οι Ρώσοι έχουν στείλει τους παρατηρητές τους σε κάθε τάγμα», δήλωσε προ ημερών ο Αλεξάντερ Χοντακόφσκι, επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας της αυτοαποκαλούμενης «Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ», με αποτέλεσμα, όπως είπε, η Ρωσία να ελέγχει τα στρατεύματα.

H Μόσχα δεν θέλει να «παγώσει» τη διένεξη

Δυτικοί παρατηρητές, όπως ο Βίνφριντ Σνάιντερ-Ντέτερς, διαπιστώνουν ότι η αθόρυβη προσέγγιση των αυτονομιστικών περιοχών της ανατολικής Ουκρανίας στη Ρωσία δεν συνάδει με την επίσημη πολιτική του Κρεμλίνου και των συμφωνηθέντων στο Μινσκ. Ο Γερμανός εκδότης και γνώστης της ουκρανικής πραγματικότητας θεωρεί ότι η Μόσχα δεν θέλει να «παγώσει» τη διένεξη. «Ο Πούτιν θέλει να διατηρηθούν αυτές οι δομές εντός του ουκρανικού κράτους με την επιδίωξη να υπάρχει ένας μόνιμος παράγοντας όχλησης», σχολιάζει ο Γερμανός ειδικός. Σε περίπτωση που αυτή η στρατηγική δεν έχει επιτυχία, η Ρωσία ενδέχεται, κατά τη γνώμη του, να φέρει στο προσκήνιο ένα σχέδιο «Β» για την περιφέρεια του Ντονμπάς: την οριστική απόσχιση από την Ουκρανία.

Ρόμαν Γκοντσαρένκο / Άρης Καλτιριμτζής