Η απόφαση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY), που δίκαζε σε δεύτερο βαθμό τον πρώην επικεφαλής των γιουγκοσλαβικών ενόπλων δυνάμεων Μόμτσιλο Πέρισιτς ήταν κατά πλειοψηφία αθωωτική. Ο Πέρισιτς, δεξί χέρι του πρώην ισχυρού Σέρβου ηγέτη Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς είχε καταδικαστεί στη Χάγη το 2011 για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας καθώς και για συνέργεια στη σφαγή των μουσουλμάνων της Σρεμπρένιτσα, την πολιορκία του Σαράγεβο την περίοδο 1992-1933 και την επίθεση στο Ζάγκρεμπ.

Οι δικαστές αποφάνθηκαν εχθές ότι ο Σέρβος στρατηγός Πέρισιτς, αν και παρείχε βοήθεια στον στρατό των Σέρβων της Βοσνίας (VRS), δεν ήταν αυτός που διέταξε τη σφαγή στη Σρεμπρένιτσα, ούτε τα εγκλήματα που διεπράχθησαν στο Σεράγεβο. «Δίχως αμβιβολία ο Πέρισιτς διευκόλυνε τη δράση των στρατιωτικών δυνάμεων των Σέρβων της Βοσνίας. Εντούτοις κάποιες από τις στρατιωτικές ενέργειες, μεταξύ άλλων, του VRS ήταν νόμιμες. Δεν ήταν όλες οι ενέργειές του εγκληματικές πράξεις. Παρά το γεγονός ότι ο Πέρισιτς μπορούσε να γνωρίζει ότι ο VRS διέπραττε εγκλήματα πολέμου, οι οδηγίες του προς τον σερβικό στρατό, του οποίου ήταν επικεφαλής δεν αποσκοπούσαν στη συγκάλυψη και διευκόλυνση εγκλημάτων», είπε ο πρόεδρος του δικαστηρίου Τέοντορ Μένορ.

Αντιδράσεις από Βελιγράδι, Σεράγεβο και Ζάγκρεμπ

«Επιτέλους καλά νέα από τη Χάγη», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Σερβίας Ίβιτσα Ντάτσιτς μετά την ανακοίνωση της «σημαντικής», όπως την χαρακτήρισε, αθωωτικής απόφασης. Ο Ντάτσιτς γνωρίζεται με τον Πέρισιτς ήδη από την εποχή του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. Ο Ντάτσις ήταν εκπρόσωπος του Μιλόσεβιτς την ίδια εποχή που ο Πέρισιτς ήταν επικεφαλής τους σερβικού στρατού. Ο ακριβής ρόλος του Μιλόσεβιτς στη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου κατά τον εμφύλιο πόλεμο παραμένει ακόμη εν πολλοίς ομιχλώδης, αφού ο ίδιος πέθανε στη φυλακή το 2006, ενώ εκκρεμούσε η δίκη εναντίον του στη Χάγη.

«Πρέπει να σεβόμαστε τις αποφάσεις των δικαστηρίων ακόμη κι αν δεν συμφωνούμε προσωπικά με αυτές» δήλωσε από το Ζάγκρεμπ ο Κροάτης υπουργός Υποθέσεων Βετεράνων Πρέντραγκ Μάτιτςμ, ο οποίος επίσης συμμετείχε στον απελευθερωτικό πόλεμο της Κροατίας, ο οποίος είναι γνωστός ιστορικά ως «Επιχείρηση Καταιγίδα». Οι Κροάτες πρώην επικεφαλής των απελευθερωτικών δυνάμεων Άντε Γκοτόβινα και Μλάντεν Μάρκατς επίσης αθωώθηκαν από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο το 2012.

Σε αντίθετο κλίμα κινήθηκαν οι αντιδράσεις των Βόσνιων. Την απογοήτευση αλλά και την οργή τους για την αθώωση Πέρισιστς εξέφρασαν τα μέλη της οργάνωσης «Μητέρες της Σρεμπρένιτσα». Τον Ιούλιο του 1995, 8.000 μουσουλμάνοι δολοφονήθηκαν από δυνάμεις των Σερβοβόσνιων, τελώντας ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Πολιτικά κίνητρα ή νομικοί λόγοι πίσω από την αθώωση;

«Οι αθωωτικές αποφάσεις υπέρ των στρατηγών έχουν πάρει διαστάσεις επιδημίας» σχολίασε σχετικά με την απόφαση ο μουσουλμάνος Μπακίρ Ιτζεμπέκοβιτς, ένας εκ των τριών επικεφαλής της προεδρίας της Βοσνίας-Eρζογοβίνης. Στο μεταξύ, δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν πως οι αθωωτικές αυτές αποφάσεις λειτουργούν ως ένα είδος πολιτικής εξίσωσης, για τα εγκλήματα πολέμου που διεπράχθησαν στην πρώην Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 1990.

Από την άλλη πλευρά, νομικοί εκτιμούν πως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο τιμώρησε μόνο όσους από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς είχαν άμεση εμπλοκή στα γεγονότα. Αναμένεται, μάλιστα, η απόφαση αυτή να αποτέλει σημαντικό νομολογιακό προηγούμενο και σταθμό για την ανάλυση του διεθνούς ποινικού δικαίου. Εντούτοις εκπρόσωποι οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων διατηρούν επιφυλάξεις ως προς τα στοιχεία που συνεκτίμησε το δικαστήριο για να καταλήξει στο αθωωτικό διατακτικό. Κι αυτό γιατί, όπως σημειώνουν ήδη Βόσνιοι νομικοί, ο γιουγκοσλαβικός στρατός που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην καθοδήγηση των εχθοπραξιών τείνει να λάβει μέσω των αποφάσεων αυτών ακόμη και «χαρακτήρα ανθρωπιστικής οργάνωσης».

Νemanja Rujevic, Afp / Δήμητρα Κυρανούδη

Υπεύθ. Σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου