«Ένας ταξιδιώτης από τη Δυτική Ευρώπη με προορισμό τη Μόσχα κατεβαίνει από το τρένο, κατά λάθος, στη Βαρσοβία. Ένας ταξιδιώτης από την Ανατολική Ευρώπη με προορισμό το Παρίσι κάνει το ίδιο λάθος και κατεβαίνει επίσης στη Βαρσοβία. 'Ωραία, φτάσαμε' λένε και οι δύο». Με αυτό το παλαιό ανέκδοτο οι Πολωνοί περιγράφουν την ιδιαίτερη θέση της χώρας τους στο μεταίχμιο Ανατολής και Δύσης.

Με την επιστροφή του Ντόναλντ Τουσκ στην εξουσία, το εκκρεμές ταλαντεύεται πάλι προς τη Δύση. Κάτι μας θυμίζουν όλα αυτά και για την Ελλάδα. Άλλωστε, στην ευρωπαϊκή τους πορεία οι Πολωνοί εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά με τους Έλληνες. To πιο σημαντικό: Η προσχώρηση στην ΕΕ κατάφερε να δώσει τέλος στην «εθνική μοναξιά» της Πολωνίας. Να εντάξει τη χώρα σε μία ισχυρή συμμαχία με αποτρεπτική ισχύ απέναντι σε έξωθεν επιβουλές. Να απαλύνει τα ιστορικά τραύματα που είχε προκαλέσει ο διαχρονικός εγκλωβισμός της χώρας μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας.

Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι, όπως συνέβη και με τους Έλληνες, πολλοί Πολωνοί εντάχθηκαν στην ΕΕ «με το ζόρι». Μπορεί το «ΝΑΙ» στην Ευρώπη να κέρδισε με 78% στο δημοψήφισμα του 2003 (με συμμετοχή 58%), αλλά μέχρι την τελευταία στιγμή οι Πολωνοί αγρότες κατέβαιναν στους δρόμους, απαιτώντας «τιμές Βαρσοβίας και όχι Βρυξελλών». Ευτυχώς δεν εισακούστηκαν ούτε εκείνοι, ούτε οι Έλληνες συνάδελφοί τους.

Ηγετικές φιλοδοξίες στην «ΕΕ των 27»

Υπάρχουν όμως και διαφορές στον τρόπο που αντιμετωπίζουν την Ευρώπη οι δύο χώρες. Η πιο σημαντική είναι ότι η Πολωνία δεν θέλει να περιοριστεί σε ρόλο μίας μικρομεσαίας χώρας, που εκμαιεύει επιδοτήσεις. Φιλοδοξεί να συνδιαμορφώσει τις εξελίξεις. Σε μία πρώτη φάση διεκδικεί θέση προνομιακού συνομιλητή για την Ανατολική Ευρώπη, κατά τον ίδιο τρόπο που η Ισπανία προβάλλει εαυτόν ως ηγετική δύναμη του ευρωπαϊκού Νότου.

Ήδη η Πολωνία είναι ένας από τους πέντε μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της Γερμανίας, με τις εμπορικές ανταλλαγές των δύο χωρών να φτάνουν τα 170 δισεκατομμύρια ευρώ, ξεπερνώντας τον αντίστοιχο όγκο συναλλαγών ανάμεσα στη Γερμανία και την Ιταλία. Δεν είναι τυχαία η υπόσχεση του νέου πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ ότι η χώρα του θα διεκδικήσει «ρόλο ηγετικής δύναμης» εντός της ΕΕ.

Τις φιλοδοξίες αυτές δεν θα μπορούσε να εκπληρώσει στην οκταετή διακυβέρνησή του το υπερσυντηρητικό κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS) με τον διχαστικό του λόγο. Αλλά στο παρελθόν οι Πολωνοί είχαν ευτυχήσει να αναδείξουν πολλούς κυβερνώντες που έθεταν ως κορυφαία προτεραιότητα την ένταξη στην «πρώτη ταχύτητα» της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ο ακραιφνής νεοφιλελεύθερος Λέσεκ Μπαλσερόβιτς, ο μειλίχιος συντηρητικός Γιέρζι Μπούζεκ και ο πρώην (οργανωμένος) κομμουνιστής Αλεξάντερ Κβασνιέφσκι μπορεί να είχαν τεράστιες διαφορές μεταξύ τους, αλλά κανείς από αυτούς δεν αμφέβαλε για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας του.

Μήνυμα κατά του λαϊκισμού

Η επιστροφή της Πολωνίας σε φιλοευρωπαϊκή τροχιά με τη νέα κυβέρνηση Τουσκ στέλνει μηνύματα με πολλούς αποδέκτες σε μία συγκυρία, στην οποία ακόμη και ιδρυτικές χώρες της παλαιάς ΕΟΚ ενδίδουν στις «σειρήνες» του λαϊκισμού και του απομονωτισμού, με αποτέλεσμα να ενισχύονται οι διασπαστικές δυνάμεις στην «ΕΕ των 27».

Οι Πολωνοί δοκίμασαν τη συνταγή, αλλά το μετάνιωσαν. Και αυτό παρότι οι ιθύνοντες του PiS- σε αντίθεση με ορισμένους δυτικούς ομοϊδεάτες τους- δεν εμφανίστηκαν ως ιεροκήρυκες της δημοσιονομικής πειθαρχίας, αλλά αντιθέτως αξιοποίησαν το Κέρας της Αμάλθειας που λέγεται «κρατικά έσοδα» για να στηρίξουν τους αναξιοπαθούντες, τους λιγότερο αναξιοπαθούντες και βέβαια την εκλογική τους πελατεία.